Sentimentalismo: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Artikulua euskarazko wikipedia aberasteko Elhuyar Fundazioak aurrera eramango duen HPSren proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea |
Euskarazko wikipedia aberasteko HPSren proiektuaren barruan Elhuyar Fundazioak egindako aldaketa. |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Gotthold Ephraim Lessing.PNG|thumb||200px|Gotthold Ephraim Lessing idazleak proposatu zuen
'''Empfindsamkeit''' terminoa]]
'''Empfindsamkeit''' (''sentimentalismoa''). Erromantizismoa Europan barrena iragarri zuen arte- eta literatura-joera.
Haize berriak Ingalaterran sortu ziren ([[Edward Young]]en poesia eta, batez ere, eleberri modernorako ateak zabaldu zituen ''Pamela, or Virtue Rewarded'' [1740, ''Pamela, edo eskerturiko bertutea''] eleberria, [[Samuel Richardson]]en obra), eta Europara hedatu XVIII. mendearen erdialdean, Alemaniara bereziki. [[Gotthold Ephraim Lessing]] alemaniar idazleak proposatu zuen ''Empfindsamkeit'' izena, ingelesezko ''sentimental'' hitza adierazteko (1768); ''Aufklärung'' edo Ilustrazioaren ikuspegi arrazionalistaren aurkako joerak bildu ohi dira deitura horren barnean. Itzulpen-lanen ugaltzeak zerikusi handia izan zuten ideia berrien zabaltzearekin. Garai hartan hedatu ziren Europara Ingalaterrako literatura-moldeak: [[James MacPherson]]ek eman zituen [[Ossian]]en poemak ezagutzera, [[William Shakespeare|Shakespeare]]ren obra hasi zen Europako hizkuntza nagusietara bihurtzen eta Edward Young-en eta beste zenbait olerkariren lanek berehala izan zuten harrera ona. Samuel Richardsonen obraren jarraitzaileak izan ziren, neurri handi batean, [[Jean-Jacques Rousseau]] (''Julie ou La Nouvelle Héloïsse,'' 1761) eta [[Goethe]] (''Die Leiden des jungen Werthers, Werther gaztearen atsekabeak'', 1774). Aldi honetako poeta aleman nagusiak [[Friedrich Gottlieb Klopstock]] (1724-1803), [[Christian Fürchtegott Gellert]] (1715-1769), [[Johann Timotheus Hermes]] (1738-1821) eta [[Sophie de La Roche]] (1730-1807) izan ziren.
Adiskidetasunaren laudorioak, pertsonaren barne-psikologiaren aurkezpenak, izadiarekiko sentimenduzko atxikipenak, ametsek, amodiozko gorabeherek eta gizarte berriaren atariko arazoek sarrera egin zioten urte haietan XIX. mendearen lehen erdialdera arte luzatu zen aro erromantikoari (''[[Sturm und Drang]],'' 1770-1790). Musikarien artean, [[Carl Philipp Emanuel Bach]] (1714-1788), [[Johann Sebastian Bach]]en bigarren semea, izan zen espiritu berri horretan murgildu zen musikagilerik garrantzitsuena.
[[Category: Europako literatura]]
== Erreferentziak ==
{{ elhuyar | data=2012/10/4}}
| |||