Kosroes I.a: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Artikulua euskarazko wikipedia aberasteko Elhuyar Fundazioak aurrera eramango duen HPSren proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea |
Euskarazko wikipedia aberasteko HPSren proiektuaren barruan Elhuyar Fundazioak egindako aldaketa. |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:ChosroesHuntingScene.JPG|right|thumb|350px|Koshro I.aren ehiza-eszena bat domina batean]]
'''Khosro I.a''', batzuetan '''Chosroes I.a''' ere deitua, [[Kavadh I.a]]ren seme eta ondorengoa, [[Persia]]ko hogeigarren sasandar enperadorea izan zen 531-579 bitartean. Haren ondorengoa [[Hormizd IV.a]] izan zen, haren semea.
== Erreformazalea ==
Sasandar enperadorerik entzutetsuena izan zen. Administrazioa eta burokrazia eraberritu zituen. Erregearen aginpidearen deszentralizazioa eragotzi, eta, jaun feudalen ordez, behe-mailako noblezia indartu zuen. Zerga-sistema arrazional bat ezarri zuen, labore-lurren ikuskaritzetan oinarritua, eta inperioaren diru-sarrerak handitzearren lan egin zuen. Armadarik dagokionez, jaun feudalen armadetan bermatu beharrean, gobernu zentralak zuzenean ordaindutako eta hornitutako armada berri bat sortu zuen.
== Militarra ==
Inperioaren mugetako etsaiei eraso zien: [[Kaukaso]]ko herriei, [[Bizantzio]]ri, [[Asia]] Zentraleko herriei eta arabiarrei. 540an, [[Mediterraneoa|Mediterraneo]] itsasoraino iritsi zen, eta [[Antiokia]] konkistatu zuen; hango jakintsu asko [[Ktesifonte]]ra eraman zituen. 555ean Bizantziorekin bake-hitzarmena sinatu zuen, eta 562an bakea: bake horren ordainez, [[Justiniano]] Bizantzioko enperadoreak zergak ordaindu behar zizkion, eta Khosro I.ak erlijio-askatasuna eman zien bere mendeko lurraldeetako kristauei. [[Arabia]]ko hegoaldean eta [[Yemen]]en ere parte hartu zuen, eta base bat ezarri zuen Ekialdearekiko itsas merkataritza kontrolatzeko.
== Eraikitzailea eta kulturaren babeslea ==
Kulturaren bultzatzaile izan zen; 529an [[Atenasko Akademia]] itxi zenean, hango jakintsu askok Ktesinfonten aurkitu zuten babesa; era horretara, [[Grezia]]ko jakintza tradizioarekin lotu zen. [[Sanskrito]]zko liburuak erosi eta persierara itzultzeko ahaleginak bultzatu zituen.
Inerioaren hiriburua edertu zuen, auzo berriak eta eraikin berriak eraikiarazi, kanalak berreraiki eta gerretan hondatutako nekazaritza-egiturak berrezarri zituen. Gotorlekuak ere eraikiarazi zituen.
[[Zoroastrismo]]a inperioko erlijio ofizialtzat ezarri zuen, baina ez zituen zapaldu gainerako erlijioetako jarraitzaileak.
[[Category:Persiarrak]]
[[Category:Irango historia]]
== Erreferentziak ==
{{ elhuyar | data=2012/10/4}}
| |||