Tipula: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
MerlIwBot (eztabaida | ekarpenak)
t robota Erantsia: ckb:پیاز
Musde H (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
18. lerroa:
'''Tipula''' edo '''kipula''' ([[latin]]etik: ''cepula'' ("tipula txikia")), ''Allium cepa'' L., [[landare]] [[belarkara]] biurtekoa da, [[Alliaceae]] familiakoa (nahiz eta batzuetan [[Liliaceae]] familian sailkatu den). Bizi-zikloaren lehenengo urtean erraboila eratzen da eta bigarrenean loraketa gertatzen da. Tipularen erraboila landarearen hostoen oinalde lodituek eratzen dute, hosto bakoitzak geruza bat eratzen duelarik. Erraboiletik irteten dira hostoen luzapenak ([[filodio]]ak), lurretik kanpo irteten direnak eta [[fotosintesia]] egiteaz arduratzen direnak.
 
Tipularen erraboila (berau ere "tipula" deitua) [[sukaldaritza]]n erabili da antzinatik. [[Asia]]ren erdialdean hasi zen hazten, eta handik [[greziarrekgreziar]]rek eta [[erromatarrekerromatar]]rek zabaldu zuten [[Europa]]ra.
 
== Tipula eta begi sumindura ==
 
Tipula zatitzean, honen [[zelula]]k apurtzen dira, barruko [[entzima]]k askatuz. Euren artean [[aliinasa]]k daude, aminoazido sulfoxidoak apurtzen dituztenak azido sulfenikoa eratuz. Hauek berehala sin-propanetial-S-oxido delako [[gas]] hegazkor bihurtzen dira. Gas honek [[begi]]etako [[mukosa]]ren urarekiko [[erreakzioanerreakzio]]an [[azido sulfurikoasulfuriko]]a eratzen du, begien sumindura berezia eragiten duena.
 
== Ikus, gainera ==