Olatzagutia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
34. lerroa:
== Historia ==
[[Napoleon]]en aurkako gerretan, [[1810]]an [[Francisco Espoz y Mina]]ren gerrillariek Lakuntza utzi eta Olaztin hartu zuten atsedena. [[1811]]ko azaroan ere Olaztitik igaro ziren eta euren atzetik Abbé jeneralak agindutako 4.000 soldadu eta 300 zaldun.
== Paleolitoko ==
Kobazuloak KOSKOBILO (burezur da lurperatzea),, Paleolitoko Giza hondar dira gaur egun, Nafarroako Museoan (Iruñea) aurkitu zuten, eta Cro-Magnom, tokiko garapen Euskal lasterketaren buru jabetzako Duela 7.000 urte Jose Miguel de Barandiaran.Diu Euskal arraza, Europan eta Afrika iparraldean zehar hedatu, Cro-Magnon ordezkatuz, eta ondoren beste herrien migrazioak by estutu mugak teoria modernoa Kaukaso eta Atlas hitz gutxitan goragalea bat datozen bi muturretan Georgian eta Berber. Olazti-Olazti litzateke, beraz, leku mome ez dute euskaldunen jatorria egiten dute baina eta ere moderns.Fa Europa 10.000 urte inguru izan daitezke, izotz-a amaiera, bat etorriz, eta goranzko tenperatura, trogloties olaztiarres, kobazuloak abandonatu (Andremangoleze , Altamira, Orobe, Altzania) eta kolektiboa (Olazarra) muino (Goitia) izeneko Mendiarbi (mountain nabs-), non da orain eliza eta hilerria gora eraiki kabina bat. Matriarchal common polyandry bizi izan dute, seme-alabak bakartia (Umeak), bere aita (IATA) ez jakitea esan osaba (osabak) gizonen guztiak (gizonak), herri (HERRIALDEA). Emakumeak (etxekoandreak) Ficha de la autoridad eta feian horiek komunitatearen lana izan ziren. Gizonak joan ehiza hilabete batera, ekintzak koordinatu behera ekartzeko denbora ugaztun handien, rhinoceros, bisonteak, aurochs, oreinak ... Aralar, Urbasa eta Entzia, Olazti-Olazti inguruan eta Borunda-Sakana haraneko mendi batean.
== Neolitoko ==
Duela 5.000 urte inguru utzi olaztiarres recol.lecio ehiza eta fruituak, nekazari eta pajesos, lurra lantzeko terrazak, zein Olazti esaten "pieza" (lurzatiak) banatuta duten bihurtzeko. Nondik gertu: Burunda ibaiaren (Etxarte, Aldoiar, Orna) eta garagarra eta zekalea Urbasa marjinak lurrak Trigo: laborantza nagusia zerealak zen. Cereal izeneko thalli breads oso gutxi eginda, ere gruel ilarrak eta babak egosten. Uzta pobrea lan Fejes pagadi irina (ezkur eta haritz ordainketa (Haritz). Planes.La patata, artoa, lekak eta tomateak ez America del siglo XVI arte iritsi ehotzeko erabiltzen Stones izan zen. Edari arruntenak zen garagardoa (garagardoa), fermenting garagar asko egin du, tubs, baina ez zen freskagarri bat ere, baina stock elikagai gisa. freskagarria izan zen sagardoa (Sagardoi) sagarrekin egin. Ardoa, ezaguna zen arren, , feniziarrak da, ez dago oso hedatua, fruta iritsiera da romans.Les, ohikoena arte izan ziren inportazioak sagarrak (Sagarrak),-udareak (udareak), aranak (okaranak) eta hurritzak (hurrak), jarduera nagusia industria izan zen Urbasa suharria harria (gaur egun Portland zementu) multzoen arrowheads eta fabrikatzeko, eta horietako batzuk izan dira kobazuloetan topatu dira Isturitz (Iparralde) 100 Kimsa hilabete kanpoan Olazti.
== Adina ==
Erromatarrek 219 BC Emporiom urtean iritsi zen, eta joan zen Ebro ibaiaren euskaldunek. A-Olazti Olazti herri bat fundatu egin Mendiarbi iparraldean,, Angostinatik (Latin pasabidea estu edo arroilaren) izeneko bi saltum Vasconum garrantzitsuenetako hirien arteko ibilbidea erdigunea: Iruña- Veleia Iruña-Pamplona eta ibaiaren arroa Zadorra Arakil. Olazti, hegoaldeko errepide baten Urbasako portuan bidez, Bankuak (gaur egungo galtzada da geroago) aldera, eta beste bat iparraldean, Bizkaiko itsas portu etxegarate, Helbidea bidez. Iparraldeko Autobidea eraikitzeko, Angostinatik aztarnak dira suntsitu, eta alde kontuan hartu gabe. Hala ere, Nafarroako Museoan ikus daitezke,, Angostinatik incricpcio erromatar txanponak
== Batez besteko adina ==
Erromatarrek 400 urte bizi izan Burunda Pax Romana, baina inperioaren V mendean erori iparraldean inbaditzaileen berria zen, frankoen eta bisigodoen hegoaldean eta Borunda izan zen, 200 gudu bat urte, VIII mendean VI. Leovigildo Gasteiz-Vitoria-Gasteiz 581 y D. iritsi Paul, Juan Ignacio Arzak:: Rodrigo besieged-Pamplopna Iruña-711, frankoen garaituak izan ziren bitartean, bi aldiz euskara (ne) s 788 Roncesvalles eta 824, Iruña erasotzeko (ikus itzuli dute historia> Euskal Autonomia Erkidegoa. SF) 711, deus ex Machina bezala, musulmanen zen liberators bezala izan ziren, eta jendeak ongietorria egin zuten bezala, erromatarrek. Musulmanek Tarifa etatik Pirinioak iritsi zen lau urteetan, ia erresistentzia gabe, planteamendu kontrako kostatuko kristauek 800 urte. Nabarra lehen erregearen, Eneko Aritza, Burunda coronada 824 urtean, musulman baten semea zen eta bere anaiak: Taifa de la Ribera baino gehiago agintari. Santxo Abarca (970-94), bere alaba bat ezkondu zen Almanzor. Baina 1089 erregeek Erromako Aita Santuak onartu behar izan zuen bere arau legezkotzat, bestela, edozein izan señor feudal Rebel eta koroa aprobetxa dezagun. Nabarra de los reyes erlijioa, musulmanak duten posizioa beren harremanak apurtu ziren. Garai hartan Auzitegi Nabarra apezpikuek eta abbots, monastegien, hala nola, Agostino, Nabarra, Islam aurka duten inposatutako, gurutzada popish politika jabe handiena handia izan zen nagusi. Al-Andalus izan zen orduan aurreratuena zibilizazioa eta mundu demokratiko, eta, azkenean, Al-Andalus galdu eta Nabarra galduak. Baina musulmanek ez dute ahaztu Al-Andalus, edo euskaldunek bat egoera izan dugula ahaztuta: Estatuko Noiz Nabarra Osoa Nafarroan (: Juan Tomas Urzainquiri eta Maria de Leizaola. 1998ko Nafarroako tIP Itsas ikusi) 1200 Espainol inbaditu West Nabarra Itsas Santxo azkarra Marokora joan zen laguntza bila Sultan (Amir-al-musulmana printze fededun, Miramamolin), baina akordioa ez zen posible, eta Las Navas de Tolosako batailan ( 1212) Euskal-musulmana aliantza azkenean suntsitu. Herrialde Burunda Gipuzkoa izan zen, eta, beraz, Burunda Giputxi euskalki to Nabarro gertuago, 1200 urteko eranskinean Santxo azkarra Burunda lur okupazio nabarras kostaldean konpentsatzeko from arte bokalea Bidasoa Oria Gipuzkoan koalizio espainiarrak. Errege lur Burunda zen bere zergak ordainduz (gallurdeak) errege zuzenean, eta, beraz, Arrano beltza Borunda herri guztiak armak agertzen da, erregearen zigilu adierazitako bera. To Olazti Erdi Aroan zehar, Santiago bideko gainditu adarrean Iruña-out jarraitu ibaiak Arakil-Zadorra, to Anduba (Aundi-Ibaia, Rio Grande City, Miranda de Ebro) ikastaroa, mendiak Obaranak zeharkatu ( Obarenes) by Arrallomalato: (Pancorvo haizpitartean), Bureba (buru-Ibaia, río Ebro-) eta Sierra de Atea-Gate (Atapuerca) burua, Compass de ataka bidez (buru-biltegia, zehar bidaiatu haitzuloen goian) adar nagusiak non sartu da Burgosen. Aprobetxatuz erromeria oso ezaguna den ibilbidea libera (langue d'olio) eta Gascon (okzitaniera) nabarros errege-erreginek fundatu zuen errege txalet eta jauntxos de servitude eta jurisdikzioa salbuesten, eta horrek ere ezarri instalatu zenbait lege frank feudal serfs askok ihes egin zuen jauntxos eta buruzagis duten eta beren auzoak sortu, frankoen duten, aterpea txalet horiek bilatuz gauged da. Horrela ziren jaio, besteak beste, San Sebastián-Donostia bezala hiri Bizkaiko adarraren du Santiago, Estella (Stella)-Lizarra, Gares, Logroño (locum Beronum), Laguardia-Biasteri, Najera, Santo Domingo de la Calzada eta Belorado, prinicipal adarraren du. Nabarra de los reyes arabera eta horrek emandako 1200 Nabarra mugen erresumaren jabetza arte pribilegio guztiak Sierra de Atapuerca-Oka mendietan izan zen, eta iparraldeko eta ekialdeko Kantabria Burgos guztiak barne Santoña (Santxo-bat) Errioxako, Five Municipios, Jacetania Zaragoza eta Huesca, lurrak non hitz egiten dut Euskararen antzinako 1200, leku-izenak adierazten den bezala, eta hydronyms oronyms eremu gain, ezarpen-prozesu bat eskatzen mendeetan asko eta ez da hain sinplea aurkeztu Berant Erdi Aroko landatutako españolistas goragalea Menedez Pidal.Durante Sanchez Albornoz eta Gipuzkoa Goierri Nabarra (mugan etxegarate zen) eta Arabako Lautada (arteko borrokak Batua iraunkortasuna recalcitrant Ziordia eta Egino) arteko mugan izan da alde batetik (Gaztelako erresumaren jabetza) eta gainerako Borunda biztanle ziren konstante, Santxo Zazpigarrena azkarra eman zion Borunda la Jurisdicción bere defentsa onena, Gutunaren hau mantendu zen urtean Santa Maria Altsasu eliza duten zen 1348 Borunda de biztanle Agurain.En raid bat erre eskatu Philippe d'Evreux Nabarra errege bat erre Gutunaren kopia, izan Santxo VII azkarra emandako bidali 1208 urtean, Laguardia-Biasteri (bere aita Santxo Jakintsua VI emandako 1165) Biasteri Borunda da Nabarro aurka Gaztela defentsa sistema play Gutunaren arabera, baina ez du lortu hemen, baina hurrengo haranean Arakil ondo defendatu du Etxarri Aranaz, 1312 inguruan, hutsak herri utziz oinarritzen ibarreko biztanleen ziren izeneko Urkizu, Maiza, Mundiñano, Ondaz, Egiagarreta, Nenau, Odiaga, Erdozia, Mugarretxe, Artola, Lazkoz, Sarria, spider, Arospedi .... eta Arakil bailararen pribilegioak berean Buranda den bezala jaso, geroago baieztatu pr Santxo VII azkarra iloba, Thibaut I de Champagne. Burunda ez biztanleriaren defentsa Olazti izan zuen beti, bere gaztelu-gotorleku core bakar batean kontzentratzen bada ere lortu. Gaztelako inbasioaren ondoren (1512-1521), guztiak Nabarra gazteluak eta gotorleku ziren inbaditzaileen etorkizuneko istiluek saihesteko suntsitu nahi nabarros, baina gaztelua ez zen eraitsi baina Olazti eliza bat bihurtu da, jatorriz izan zen, kanpai dorrea gehitu behar zaio bihotzean eta, geroago, egungo dorrea izan zen. Eliza parsonage erantsiak eraiki zen, San Esteban ermita zaharraren harriak
== Errenazimenduko Era ==
1512an, Aguraingo stationed Espainiako tropak Ziordia Nabarra ertz inbaditu, aurrean, Lerin Count traidorea, izan zen mota nahikoa inbaditzen tropak suntsitu, Burunda ezta gainerako Sakana-Barranka eskatu zen. Erresistentzia 10 urte iraun zuen, eta Noain (1520), non 5.000 nabarros patriots eman beren bizitza borrokan Espainiako inbaditzaileen porrota amaitu zen. (Ikus: Floren Aoiz, Old: Herida.2002) epailearen Nabarra Bake kokatu eta orduz geroztik, Espainiako nabarros frantsesa izeneko ikus daiteke gaur egun, Irun eta Hondarribiko dauka. Nabarro galdu zen Estatuko eta Europako estatu baten hizkuntza ofizial gisa izatearen Castellano aukera, Errenazimentuan, Europako nazionalitate guztietan utzi literatur hizkuntza gisa latina eta normalizatua eta beren hizkuntza, hizkuntza bezala garatu garai hartan Kultura: Nebrija Gaztelania eta Luther lehen gramatika idatzi itzulitako Biblia alemana batua sartu ran dugu kanpo Errenazimenduko zen eta 1970 arte itxaron Castellano du, eta desagertzeko ertzean. (Ikusi: Joxe Azurmendi: espainolak euskaldunak.1998 eta). Hala eta guztiz ere, euskarazko lehen txiki literatura (Exepare, Leizarraga) egoera epailearen Nabarro Bake-hondarrak izan genuen. La Merindad de Ultrapuertos, Nafarroako BEHER, jarraituko dut, Nabarra Erresumako azken gotorleku gisa Espainiako ziren nabarros da ondoren garaitu (Battle Garazi 1530) eta hegoaldera Pirinioetako bultzatuta. Nabarra de los reyes ziren aldi berean Béarn Kondeen, epailearen Nabarra egoitza Akitania, Henry II, sangüesino. Pau, kapitalaren gaztelua izan zen, Europa osoko artista berreskuratu nahi komando kontratatzeko. Henry III, Biarnoren, Frantziako tronua heredatu 1589 eta Frantzia izan zen Henry IV, Frantziako erregeen geroztik Eranskinean Nabarra erregeen titulua hartu zuen. 1594 urtean, Shakespeare zuen antzezlan eskubidea "Love-ari Lan galdu" hori kantxan Nabarra Bake garatzen. Shakespeareren mirespena euskaldunen oihu hori zen bere pertsonaien bat. "... Egunen Nabarra munduko harritzekoa izango ...". Aitzitik, bere gaur egungo Cervantes mocks kapitulua Don Kixote IX euskaldunek. 1620 Frantziako Louis XIII epailearen Bakearen Nabarra dekretua bertan behera utzi du. Frantziako Iraultzan (1789) iraun zuen, "Nabarra States Orokorra" parlamento duten Pau, "United Gernerales" Lapurdi eta Zuberoa bezala, bizirik izeneko sorta bat arte, herrialdes vascos England jabetzaren 1152 from, for Wedding Duchess Akitania-Eleanor Ehun Urteko Gerra (Battle Castillón 1453), non Lapurdi eta Zuberoan izan ziren Frantziako acupadas amaiera arte Ingalaterrako erregea. Frantziako Iraultzaren Jacobin zehar milaka, basconabarros Iparraldeko atxilotu eta beste Frantziako sail batzuk deportatu "counter-nazionalista iraultzaile" karga pean eta buruz 2000 haietako hil. Frantziako Iraultza markatu eta feudalismoaren, Jainkoaren borondatea justifikatuta izan zen amaieran, eta herritarren borondate demokratikoan oinarritutako erregimen bat ezarri. Baina demokrazia, gizabanakoen, herrien eskubide kolektiboak ez soilik banakako eskubideak aitortzen da. Feudala, estatu nazio-estatutan, eta han beren armadak konkistatu zen ordezkatu zituzten, eta mendi edo ibai ertzak defendatzeko erraza ezartzea bila. Catalans eta euskaldunen Beraz, Frantzia eta Espainia artean Pirinioak banatzen dira.
== Erlijioa ==
Beren arbasoen praktikatzen erlijioa Naturista eta animist naturleza gurtzen eta uste zuela izaki, bizi eta nonliving, arimak, eta pertsonen bizitza eta destinu eragina izan, eta horietako batzuk ere izan eskumen berezi batzuk ziren zuhaitzak (dendrolatria) gurtzen gorako osoa Haritz'' [[Quercus rubur]]'': haritzak, indarra eta adimena (ordezkari bezala Castellano sendoa, Latin rubur dator haritzak). Bere sustraiak herrian eta bere adarrak bascos babesten zion iturri izan ziren. Noiz izan zen tximista by jo, zerutik omen gisa interpretatu da, eta gaixoak ziren haritz to sendatzen aurka igurtziz. Amalur (Ama Lurra) energia transmititzen da pertsona lurraren bowels Arkaitz (Roca) eta Harri bidez (harria) haiekin TRIKUHARRI (trikuharria), edo JENTILHARRI OROITARRI (menhir) eraiki ziren eta daubed hilobiak HARRESPILAK (harri túmulos) horretan geroago, erromatarrek jarri ARA (aldare) eta ondoren bat Fanum (Latin tenplua) uneko ELIZAK (ecclesiae) eragin zuela estalita. SUKARRI (suharria) harri sakratua, sua (pirita) edo ray zen, uste zuten, ekaitzak bitartean lurrean jaitsi delako. Etxeko sarreran jarri KARDABERA (Thistle) eta tximista babesa, praktika bat erdietsi da egun hauetan. , Euri EURIHARRI, aluminio silikato (quiastolita) harri arbasoen espiritu gauzatua eta euri erakarri, ireki eta hauek, lauburu barruan ikusiko dituzu harri bat bada. AITOR aita-heaven (Aita-Ortzi) fertilized ama-lurra (ama-lur) euriaren bidez, eta igoera Lurrean bizitza osoa eman zen. Kristautasunaren sarrera ihes egiten zutenak sorginak funtzio sendagarriak, belar erabiliz edabeak eta sendatzeko edabeak egiteko euskal apaiz egin zen, eta hallucinogen: ergot, zekalea bizkarroi onddo bat (Claviceps purpurea ). Ospe handia duten gizarte eta kristautasuna Macho-masen eta gaixotasunak sendatzeko erremedio gisa eskaintzen erregu jozaban sorginas nahi lehiaketa kentzeko, difamandolas arte lehen: covens antolatzen leporatzen ziren, harremanetan Don deabruarekin Euskera, urak Pozoia ... eta, ondoren, Inkisizioaren Inquisición, masa antolatu duten atxiloketa XVII mendeetan, XVI y principios Borunda zehar, eta Euskal Herria guztiak (40 bizirik erre ziren) Tribunal poltsa joan dut, gainera, 200 atxiloketa Iparralde Estatuko Kontseiluko kide frantziarrak Pierre de Lancre-k egin ziren. Sorginak ziren Logroño (Inquisición etxean) leporatu accusers eta nahiz eta 8 urte bitarteko neska bat, Gesalí Katalina, Zeberio natural izendatu zuten sorgin bat hizkuntza ulertzen saiatu gabe. Asto ibilaldiak, sambenitos eta hoods ziren eta sua plazan esan Auto de Fe, zirko bat, agintari politiko eta erlijio-plataforma bat hartu. Orokorra inquisdor Dominikar Fray Tomas de Torquemada izan zen, eta epaileek artean esan zuen Fray Juan de Zumarraga, geroago Mexikoko Gotzaina izendatu.
== Azpiegitura eta garraioak ==
| |||