Igaraba arrunt: berrikuspenen arteko aldeak

'''Igaraba''' (''Lutra lutra'' L.) [[mustelido]]en familiako [[ugaztun]]a da. Hainbat igaraba mota dago [[Europa]]n zein [[Asia]]n. Mustelidoen artean handienetakoa eta deigarrienetakoa da. Bere berezitasuna inguruarekiko duen moldaera itzelean datza, eta moldaera hau dela medio, urarekiko eta honen baldintza jakin batzuekiko erabat dependentea da. Azken urteetan, bai Euskal Herrian nahiz beste leku askotan, izugarri eraldatu da bere habitata giza-jarduera desberdinekin (ibaien kanalerapena[[kanal]]izazioa, eraikitako ur-obrak, erriberako landarediaren suntsipena…); honegatik eta bere larruaren balio altuagatik jasandako jazarpenaren ondorioz, leku askotatik desagertu da eta beste askotan erabat murriztuta geratu da igaraba.

Gorputz luzanga du, eta gorputzadarrak[[gorputz-adar]]rak motzak eta sendoak proportzioan. Burua zabala eta zapaldua du, lepoa ez du bereizia, eta muturra biribildua eta ukimenarekiko sentikorrak diren bibrisa ugariz hornitua (muturrean, ahoan eta barailan); hauek begietan eta besaurreetan ere ageri dira. Belarri oso txikiak ditu, ile azpian ia ezkutatuak. Buztana zabala eta zapaldua da oinarrian, eta zorrotz samarra muturrean. Oinazpi biluziak ditu. Bost hatzak mintz interdigital batez elkartuak ditu aurreko eta atzeko oinetan<ref name=RuizOlmo>Ruiz-Olmo, 2007</ref>.

Ilea oso motza, konpaktua, kolore lustreduna du ilaun trinko eta motza ezkutatuz. Kolorea arrea edo kanela kolorekoa du, grisera pasatuz azpialdean, eta argiagoa, ia zuria, paparraldean[[papar]] aldean. Kumeen ilajea helduena baino ilunagoa da<ref name=RuizOlmo/>.

Banaketa Paleartikoa[[Paleartiko]]a duen espeziea, Afrika iparraldea eta eskualde Indo-Malaysiarraren zati bat barne. XX. mende erdira arte [[Iberiar Penintsula]] osoan agertzen zen baina 1950etik aurrera egundoko beherakada jasan zuen, bereziki inguru populatuenetan<ref>Blas Aritio, 1970</ref>.

1980ko hamarkadaren amaieran populazioaren gorakada bat nabaritzen hasi zen, eta gaur egunerarteegun arte mantendu da joera hori. Gorakada horren isla, hiri handitatik pasatzen diren ibai askotan aurkitu da igaraba azken urteetan Espainian eta Euskal Herrian. Edonola ugariagoa da Iberiar Penintsularen mendebaldean (bere habitata jarraiagoa baita) ekialdean baino, eta oro har, hiriak eta gizakiak asko populaturiko inguruak baztertzen ditu<ref>Ruiz-Olmo eta Delibes, 1998</ref>.

Igabara arrunta egon badago Euskal Herrian, nahiz eta bere kopurua txikia den eta asko murriztu dela azken hamarkadetan, bereziki 1970ko hamarkadatik. Espeziea ez da ezagutzen egun Gipuzkoan eta Bizkaian. Badaude zenbait ale Araban eta Iparraldean. Populaziorik handienak Nafarroa Garaian daude. Oso datu gutxi dago euskal Herriko igarabaren populazioei buruz baina jakin jakiten da oso txikiak direla. Bizkaian ez da agertzen<ref>Hernando et al, 2004</ref>. Araban, [[Bayas]] eta [[Zadorra]] ibaietan aurkitu daiteke, eta, Nafarroan, [[Aragoi (ibaia)|Aragoi]] eta [[Ega]] ibaietan<ref>Elosegi, 1999</ref>. Gipuzkoan aldiz [[Bidasoa]] ibaian soilik dago<ref>Estonba, 1993</ref>.

Igaraba [[ekosistema urtarretakourtar]]retako espeziea da, eta kostatik goi-mendietaraino banatzen da. Habitat naturalen artean ibaiak, arroak, lakuak[[aintzira]]k, padurak[[padura]]k eta uraren presentziadun ia edozein leku erabiltzen ditu. Ondorioz, urtegietan[[urtegi]]etan ere ager daitezke, eta baita ubidetan [[ubide]]tan, putzuetan, golf-zelaitako lakuetan eta beste ingurune artifizial askotan ere. Urtegiak, eta ibai eta arroak konbinatzen ditu lehenengoan janaria eskuratuz eta besteetan ezkutalekua. Bere habitat-hautaketari buruzko ikerketek faktore garrantzitsuenak elikagaien eskuragarritasuna (horretarako uraren presentzia) eta ezkutalekuen presentzia direla esaten dute. Landarediaren presentzia ez da beharrezkoa ezkutaleku askoko ingurutan edo harrapakinen presentzia mugatzen ez duenean, bestalde ezkutaleku gutxiko ingurunetan landaredi-estaldura dentsoa oso garrantzitsua da igarabarentzat. Inguru itsastarretan berriz beharrezkoa izango da ibai edo arroren baten bokalearen presentzia gorputzetik gesala garbitu ahal izateko (Ruiz-Olmo, 2007).

Igaraba goi-mendietan bizi daiteke baina arraroa da 1500-1800 m-tik gora bizitzen eta 800-1000 m-tik gora ugaltzen aurkitzea. Kumeak beren kabuz ibiltzeko gai direnean eta gorago elikagaiak eskuragarriago badira egingo dute ugaltzeko mugatik gora. Altitude handietan igarabaren presentzia azaltzen duten faktoreak ondorengoak dira: elikagai ugari egotea, uretara sartzea eragozten duen izotzik ez egotea eta oztopo handienhandiak ausentziaez egotea ([[ur-jauziakjauzi]]ak, presak[[presa]]k arroiletan...) (Ruiz-Olmo, 2007). Igarabak gehiago agertzen dira altitude hauetan anfibioak ugaltzen diren garaian<ref>Lizana eta Perez-Mellado, 1990</ref>.

Igaraba espezie bereziki arrainjalea[[arrain]]jalea da, baina inguru mediterraneoan [[karramarro]], [[anfibio]] eta [[narrasti]] kantitate esanguratsua jan ohi du; eta batzutanbatzuetan, aurrekorik ez badu intsektuak, hegaztiak edo ugaztunak ere jan ditzake<ref>Jiménez, 2005</ref>.

Igaraba urteko edozein momentutan ugal daiteke, eta zikloa bere harrapakinak ugari diren garaietara egokitzen du. Kumaldia galduz gero berriz ugaltzen saiatzen da. Ernaldiak bi hilabete iraun ohi du eta 1 - 5 kume izan ditzake kumaldiko, baina normalean 1 - 2 izaten dira. Habitataren kalitateak paper garrantzitsua jokatzen du kumeen superbibentzian, hau baldintza normaletan oso altua da dispertsio adinerarteadina arte (Ruiz-Olmo, 2007).

Ernaldiak bi hilabete irauten du, gero 2 - 3 hilabete egoten dira ezkutalekuan eta beste 8 - 12 hilabete amarekin, hau da, dispertsioan hasten diren momenturartemomentua arte. 12 - 14 urtera heltzen dira gehienez (Ruiz-Olmo, 2007).