Batezbesteko aritmetiko sinple: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Joxemai (eztabaida | ekarpenak)
Joxemai (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
3. lerroa:
'''Batezbesteko aritmetiko sinplea''' [[estatistika]]n maiz erabiltzen den [[batezbesteko]] eta [[zentro neurri]] bat da. Batezbesteko gisa, datu-multzo baten batez besteko aritmetiko sinplearen inguruan biltzen dira datu guztiak, datuen gutxi gorabeherako zentro-joera bat emanez. Beraz, bere helburua, datu guztiak balio bakar batez adierazi edo ordeztea da <ref>Horrela, batez besteko aritmetiko sinple bat kalkulatzean, informazio galera gertatzen dela esan daiteke, datu guztiak balio bakar batez adierazten baitira.</ref>.
 
Adibidez, ikasle batek bi azterketetan lortutako kalifikazioak 6 eta 8 izan badira, kalifikazioen batez bestekobatezbesteko aritmetiko sinplea 7 da <ref>Bi azterketek garrantzi berdina badute, bestela [[batez besteko aritmetiko haztatu]]a erabili behar baita.</ref> (kalifikazioak batuz eta kalifikazio kopuruaz zatituz: (6+8)/2=7) eta, beraz, kalifikazio orokorra 7 dela esan daiteke.
 
Zentro-joerarako neurri eta batez bestekobatezbesteko guztietan gehien erabiltzen den neurria da, bere kalkuluaren erraztasunagatik eta esanahiaren argitasunagatik. Horregatik, ''batez besteko aritmetiko sinplea'' esan ordez, besterik gabe ''batez besteko'' esan ohi da bera aipatzean. Egunerokoan, aplikazio zabalak dituen neurria da: ikasle batek azterketa ezberdinetan lorturiko batez besteko kalifikazioa lortzeko, azterketa batean ikasle zenbaitek lorturiko kalifikazioen batez bestekoabatezbestekoa kalkulatzeko, hil ezberdinetan zehar hileko kontsumitu den batez besteko argindar-kopurua emateko, denda batean egunero batez bestez zenbat saltzen den zenbatesteko, futbol jokalari batek partidu bakoitzean zenbat gol egiten dituen jakiteko, ... Datuetarako kalkulatzeaz gainera, [[probabilitate-banakuntza]] eta bestelako objektu matematikoetarako ere erabil daitekeen neurria da, baina kasu hauetan kalkulurako erabili behar den prozedura ezberdina dela kontuan hartu behar da.
 
== Kalkulua lagin baterako ==
 
[[Lagin]] bateko datuak <math>x_1,\ x_2,\ldots,\ x_n</math> izanik, honela izendatu eta kalkulatzen da batez bestekobatezbesteko aritmetiko sinplea:
 
::<math>\overline{x}=\frac{\sum_i x_i}{n}=\frac{x_1+x_2+\cdots+x_n}{n}</math>
116. lerroa:
== Ezaugarriak ==
 
Bere abantailen artean, kalkuluaren erraztasuna eta esanahi argia aipatu behar dira. Bere adierazpen matematikoaren sinpletasunak gainera garapen matematiko sakonagoa ahalbideratzen du. Bere kalkuluan datu guztiak haztapen edo pisu kontuan hartzen ditu, datu guztiei garrantzi berdina emanez. Hau, ordea, eragozpen bat izan daiteke egoera batzuetan, adibidez ondasun ezberdinen prezio-igoera batez bestekoabatezbestekoa kalkulatzean, prezio batzuen igoera, dagozkien produktua gehiago kontsumitzean, garrantzi handiagokoa izan baitaiteke<ref>Beste adibide bat garrantzi ezberdina duten azterketen batez besteko kalifikazioari buruzkoa da.</ref>. Datuei pisu ezberdina eman behar zaienean, [[batez besteko aritmetiko haztatu]]a erabili behar da, batez bestekobatezbesteko aritmetiko sinplearen ordez.
 
Eragozpen nagusi moduan, [[muturreko datu]]ekiko [[jasankor]]ra ez dela aipatu behar da, muturreko datuek batezbesteko aritmetiko sinplearen emaitzan eragin handia dutela alegia. Adibidez, datuak 2-2-2-2-22 izanik, batezbesteko aritmetiko sinplearen balioa 6 da eta argi dago 6 balioa ez dela datu multzo osoaren adierazgarri: arrazoia 22 datua da, oso handia denez, batez bestekobatezbesteko aritmetiko sinplea gorantz baitarama.
 
== Batezbesteko aritmetiko sinplea zenbatesle gisa ==