|
Poemaren egilea [[Homero]] dela esaten da, K. a. IX edo VIII mendean idatzia. Hala ere, pasarte batzuk antzinagokoak ere dira. ''[[Odisea]]'' ere Troia izendatzen du. Gerora [[Virgilio]]k jarraitu zuen Homeroren kondaira [[Eneida]]rekin.
Antzinako Troia [[Dardaneloetako itsasartea]]n zegoen, Eskamandro eta Simoisen ibaien artean, leku estrategiko batean [[Itsaso Beltza|Itsaso Beltzera]] sartzeko. [[1870]]an arkeologia induzketakindusketak izan ziren eta, ikusi zutenez, Troia asko izan zituzten bata bestearen gainean. Homeroren Troia VII.a zela esaten da.
== Kondairetako Troia ==
Troiatarren historia haien mito eta kondairekin hasten da. [[Greziar mitologia]]ren arabera, troiatarrak Troade eskualdean bizi ziren, [[Asia Txikia]]n. Aberastasun handiengatik ezagutzen zen, hego eta mendebaldeko merkataritzarekin lortua, janzki aberats, [[burdin]] produkzio eta harresi handiengatik. Lehen errege familia troiararra [[Elektra]]k eta [[Zeus]]ek hasi omen zuten, Dardanoren gurasoak baitziren. [[Dardano]], gerora Troia sortuko zuena, Asia Txikia zeharkatu [[Samotrazia]]ko uhartek eta Teukro ezagutu zuen han. Teukro [[Atika]]ko konkistatzailea zen ere eta Dardanos errespetuz tratatu zuen. Dardano Teukroren alabarekin ezkondu eta [[Dardania]] fundatu zuen (gero [[Eneas]]ek gobernatu zuena). Dardano hil zenean, bere biloba [[Tros]]eri eman zion erresuma. Horregatik du Troia hiriak eta Troade eskualdeak izen hori.
Ilok, Trosen semeak, Ilion edo hiri Iliakoa sortu zuen, izena emanik. Zeusek Paladioa ezagutarazi zion. Iloren seme gaztearentzat, [[Laomedonte]]rentzat, [[Poseidon]] eta [[Apolo]]k harresiak eta babesak eraiki zituzten. Baina Laomedonte ez zuen ordaindu nahi iza eta, horregatik, Poseidonek lurra uholdatu zuen eta [[Hesione]]ren sakrifizioa eskatu itsas munstro baten esku. Kiratsa iritsi zen eta munstroak lurrean gelditzen zen jendea hil zuen.
[[Troiako gerra]] baino belaunialdibelaunaldi bat lehenago, [[Herakles]]ek Troia hartu eta Laomedonte eta bere seme-alabak hil zituen [[Priamo]] izan ezik. Priamo geroago errege bihurtu zen. Bere erregealdian, [[mizenas]]tar greziarrek Troia inbaditu eta hartu egin zuten Troiako Gerran ([[K. a. 1193]] – [[K. a. 1183]]). Maxyanak Libiaren mendebaldean zegoen tribu bat zen eta Troiako gizonen belaunaldietakoa ziren, [[Herodoto]]ren arabera. Troaitar itsasontziak [[naiade]] bihurtu ziren eta guztiz poztu [[Ulises]]en itsasontzia honoratu zenean.
Ida mendian (''Jainkosen mendi''), Asia Txikian, hainbat gertaera jazo zire: Zeusek [[Ganimedes]] bahitu zuen, [[Afrodita]]k Ankises seduzitu zuen, Afroditak Eneasi bizitza eman zion, [[Paris (mitologia)|Paris]] artzain bizi izan zen, [[ninfa]]k bizi izan ziren, Parisen epaiketa eman zen, jainko troiatarrek Troiako gerra ikusi zuten tontorra, [[Hera]]k Zeus alboratu zuen Troia hartua izateko, eta Eneas eta bere jarraitzaileek atseden hartu eta itxaron zuten graziarrak Greziatik irten ziren arte.
== Laburpena ==
Troy 2004 urtean kaleratutako filma epikoa da, Wolgang Petersen eskutik zuzenduta. Izan ere, Iliada eta Homeroren greziar mitologian oinarrituta dago, gero azalduko duguna. Ikuspuntu kulturaletik, Akilesen eta Patrocloren erlazio homoerotiko trasformazioa azpimarratzen da.
Baita Hectorrek, Parisrek eta Aquilesrek protagonistak diren historioa kontatzen digu.
== Iliada eta Homero narratiba ==
Poemak Akilesen sumindura kontatzen du, Peleo erregearen semea eta nereidaren Tetisarena.Bere izaerako aldaketak garrantzi handikoak dira poeman.
Argumentua 24 zatitan banaturik dago.
'''I.kantua:Izurritea eta sumindura''' :
'''II.kantua: Agamenonen eta Beociaren ametsa''' :
'''III.kantua: Helenaren zina harresian''' :
'''IV.kantua: Juramentuen bortzaketa eta tropen errebista''' :
'''V.kantua: Diomedesen egitandia''' :
'''VI.kantua: Hector eta Andromaca''' :
'''VII.kantua: Hectorren eta Ayaxen arteko borroka''' :
== Gaia ==
Filma Agamenon eta Tesaliako erregeen arteko borrokarekin hasten da.
Geroago, Espartan, Meneleo erregeak jaialdia ospatzen du Troyako printzeekin; Hector eta Paris. Jaialdiaren erdian, Paris gela batera sartzen da non Helenarekin aurkitzen den. Helena, Espartako printzea izanik, Parisek isilean eskatzen dio berarekin Troyara joateko, Meneleori ez diotelako beldurrik izan behar.
Egun bat pasata, Hector eta Paris beste Troyano batzuen artean Egeo itsasora heltzen dira. Momentu horretan Parisek bere neba handienari konfesatzen dio Helena berarekin ekarri duela. Hector ez dago guztiz ados bere arrebak hartu duen erabakiarekin baina onartu beharra ikusten du.
Bitartean, Espartan, Meneleo Agamoni laguntza eskatzen dio bere emaztea berrezkura dezan. Agamonek onartzen du; baina soilik Troya bereganatzeko duen desiragatik. Nestor, Agamenonen laguna, kontseilu bezala Aquiles eramatea esatzen dio garailea nahi izanez gero. Odiseok Aquiles konbentzitzen du gudara joateko, hilezkortazunan helburua lortu nahi izanez. Azkenean Aquiles bere lehengusu eta ikastun Potrocolorekin gerratera doa.
Hurrengo egunean, Priamo, Troyako erregea, Helena hartzen du Troyako printzesa bezala. Greziar gerrariak Troya hondartzara milaka ontziekin heltzen da, baina Aquiles da lehenengo atakatzen duena. Halere, Patrocolo gabe, hondartza bereganatzen du, apaizak hiltzen ditu eta eta Apoloren templua arpilatzen du.
Hector zalditeriarekin heltzen da eta harrituta gelditzen da Aquilesek borrokatzeko dituen trebetasunak ikusterakoan.
Aquiles Hector barkatzea erabakitzen du eta joatea usten dio. Aquiles bere kanpamentuan dagoenean Briseida jasotzen du, printzipeen eta Apoloren serbitzaria dena. Erregeak lausengatu egiten da eta Troyako hondartza berehanatzen du eta gainera Briseidarekin gelditzen da. Aquiles suminduta Agamenenon hiltzeko prest dago baina Briseida medio dagoela asmo hori bertan bera uzten du eta borrokatzeari amaiera ematen dio.
Egunsentian, greziar armada harresiak botatzeko prest dago, baina gertaera honen aurrean, Paris Menelo borroka erronkatzen dio, Helena eta Troya berreskuratu nahi dituelako. Meneleo onartzen du eta Paris inolako zailtasunak gabe gainditzen du baina momentu horretan Parisen anaia, Hector, agertzen da. Paris hiltzeko zorian dagoenean salbatzen dio eta Meneleo hiltzen du. Agamenon ernegatuta atakatzea agintzen du. Halere, greziarrek harresien eta kutxazainen hurbil samar daude. Hector gatazkaren erduan soldadu zakar batekin tope egiten du 'Ayax handia' ezizenarekin. Hector borraka gainditzen du, greziar ejerzitoa suminduta utziz. Odiseok Agamenen akonseilatzen dio bere erretirada ejerzito barik bere burua ez ikusteko. Greziarrek itzultzen dira eta borraka bertan behera uzten da. Gauean Odiseok Agamoni erreklamatzen dio Aquilesekin adiskidetzea, hurrengo egunean gaindituak ez izateko. Aquilesek Briseida berreskuratzen du eta kanpamentura eramaten dio gaba bertan pasatuta biek maiteminduta amaituz.
Troyanoek, greziar morala ezkorra dagoela pentsatuz, gauean euren (greziar ) kanpamentua atakatzea erabakitzen dute. Greziarrek beldurtuta ihes egiten dute. Haatik, orduantxe Aquilesen mirmidoneak agertzen dira, Hector ikusten die eta gerrariarekin tope egiten da. Borrokatu ondoren Hectorrek lepoa mozten dio, Troyanoek poz handiez eta Greziarrek beldurtuta gertatukoarekin. Orduantxe Hector konturatzen da Potroclo dela. Hector eta Odiseo tregua akordatzen dute. Eudoro kanpamentura doa Aquilesengan eta gertatukoa azaltzen dio.
Hurrengo goizean, Akiles Troyako harresira heltzen da eta oihuka hasten da Hector azaltzeko berarekin borrokatzeko asmoz. HEctorrek bazekien borrokan arituko zirela eta arriskutsua izango litzateke, haien bietako bat hil behar baitzuen, duelo bat zelako. Horregatik, Hector bere familia agurtuko du azken aldiz eta Aquilesen kontra borrokatuko da. Borroka hau bikotean egiten da eta Hectorrek indarra galtzen du Aquilesi erraztasun handiagoa emanez. Horregatik, Hector min hartuko du eta azkenean, Aquilesek Hector oinetatik hartuko du bere gurdian lottuta. Geroago, gurdiak HEctorren gorpua garraiatuta, herrestan eramango du lurretatik.
Gauez, Priamo Aquilesen kanpamentura sartuko da eta bere semearen gorpua itzultzeko eskainiko dio bere eskua musukatuz. Aquiles onartuko du bere eskaera eta Briseida entregatuko dio 12 eguneko trgua emanda.
Hamabi egun geroago, troyanoek greziako kanpamentura joan ziren eta baztertuta zegoela konturatu ziren, baina bertan bakarrik zegoen gauza bat: egurrezko zaldi bat, Poseidonentzako ofrenda bat zelakoan. Príamok zaldia herrian sartzea erabaki zuen jaia bat egiteko.
Ostera, zalditik soldadu batzuk atera ziren eta Troyako harresia ireki zuten 4.000 soldadu gehiago sartzeko. Beraien helburua Troya suntsitzea zen eta bertako onura guztiak lapurtu bere herrira eramateko.
Troya gatazkarekin, Aquilesek herritik Briseida bilatzera joango da, Andromacak Helena eramango du leku sekretu batetik baina Paris herian borrokatzen geratu zen eta Eneasi bere ezpata emango dio, grezirrek ondasun guztiak hartuko dituzte eta Agamenonek Priamo erregea hilko du.
Azkenean, Agamenonek Briseida aurkitzen du tenplu batean ezkutatuta zegoela. Berak, labana baten laguntzaz lepoan hilko du. Aquilesek azkenean Briseida aurkitzen du eta elkar besarkatzen dira, baina momentu horretan Paris agertzen da eta gezi baten bidez Aquilesi orpoan ematen dio.
Aquilesek ibili ezin zuela, Parisen beste hiru gezi gehiago jasotzen ditu, orduan Briseida agurtzen du eta Briseidak Parisekin ihes egiten du. Ihesari ematen ari zirela, greziarrekin topatzen dira eta hurrengo egunean, Aquiles erretzea erabakitzen dute.
== Filmako fitxa eta trailerra ==
Zuzendaria: Wolfgang Petersen
Herrialdea: USA
Urtea: 2004
Iraupena: 163 min
Interpretatzaileak: Brad Pit, Eric Bana, Orlando Bloom, Diane Kruger, Sean Bean, Brian Cox, Julie Christie, Peter O'toole, Brendan Gleeson,
Saffron Burrows, Rose Byrne.
Gidoiak: David Benioff, oinarritua epiko poeman Homeroren Iliada.
Musika: James Horner
Argazkigilea: Roger Pratt
Produkzio diseinatzailea: Nigel Phelps
'''Sinopsia:'''
Urteak pasa ahala, gizaiak gerrak sortu ditu. Batzuk boterea lortzeko asmoz, besteek aintzanegatik, honoregatik. Azpaldiko Grezian bi mutil apasionatuak zeuden eta haien artean borrokatuko dira emakume polit batengatik.
Bata Paris da eta neska Helena da, Espartako erregina dena hain zuzen ere. Parisek Helena bahituko du maitemindu baita eta horrela, bere senargaiarengandik urrunduko du, bere senargaia Menelao errege da.Bere familiaren kemenak ez du hori barkatuko eta horregatik bere anaiaren kontra borrokatzea nahi dute, Agamenonen kontran, Micenasko erregea baitzen.
Honek ez du birritan pentsatzen eta Greziako tribu guztiak bateratuko ditu Helena troyanoetik berreskuratzeko asmoz eta bere anaiaren honorea salbuesteko.
Trroya hiri harresiz inguratua zen eta Priamo erregearen menpe zegoen eta Hector printzeak defendatzen zuen. Hiri hau ez du inork orain arte suntsitu harresi eta segurtasun ugari duelako. Baina Aquiles izango da Troyan sartuko dena eta horrek Troyaren jo eta ke arituko da hiria suntsitu arte. Aquiles bakarrik bere ohoreagatik borrokan egongo da berari garrantzi handia emango baitio. Bere famaren garrantzia eta bere obsezioa Troyako harresia suntsitzea eramango du. Baina Helenaren amodioa bakarrik patuaren indarrak aukeratuko du.
Bi mundu elkarren kontra borrokatuko dira ohorea lortzeko eta horregatik gerra honetan hainbat gizon hilko dira.
== Filmaren pertsonaiak ==
{| class="wikitable" width="50%"
|- bgcolor="#CCCCCC"
! Aktorea !! Interpretatutako Pertsonaia !! Bikoiztailea Mexikon <br />{{bandera|Mexicon}} !! Bikoiztailea Espainian <br />{{bandera|Espainian}}
|-
| [[Brad Pitt]] || [[Aquiles]] || [[Ricardo Tejedo]] || [[Daniel García]]
|-
| [[Eric Bana]] || [[Héctor]] || [[Raúl Anaya]] || [[Eduard Farelo]]
|-
| [[Sean Bean]] || [[Odiseo]] edo Ulises || [[Salvador Delgado]] || [[Pere Molina]]
|-
| [[Orlando Bloom]] || [[Paris]] || [[José Antonio Macías]] || [[Roger Pera]]
|-
| [[Diane Kruger]] || [[Helena de Troya|Helena]] || [[Erica Edwards]] || [[Graciela Molina]]
|-
| [[Ken Bones]] || [[Hippasus]] || ||
|-
| [[Saffron Burrows]] || [[Andrómaca]] || || [[Mercedes Montalá]]
|-
| [[Rose Byrne]] || [[Briseida]] || || [[lizeth celis]]
|-
| [[Julie Christie]] || [[Tetis (nereida)|Tetis]] || [[Laura Torres]] || [[Rosa Guiñón]]
|-
| [[James Cosmo]] || [[Glauco]] || [[César Arias]] || [[Eduardo Muntada]]
|-
| [[Brian Cox]] || [[Agamenón]] || || [[Josep María Ullod]]
|-
| [[Frankie Fitzgerald]] || [[Eneas]] || || [[Albert Trifol Segara]]
|-
| [[Brendan Gleeson]] || [[Menelao]] || [[Gerardo Reyero]] || [[Marco Lluís]]
|-
| [[Julian Glover]] || [[Triopas]] || || [[Miquel Cors]]
|-
| [[Garrett Hedlund]] || [[Patroclo]] || || [[Jonatán López]]
|-
| [[Tyler Mane]] || [[Áyax el Grande]] || ||
|-
| [[Peter O'Toole]] || [[Príamo]] || [[Rogelio Guerra]] || [[Julio Núñez]]
|-
| [[Vincent Regan]] || [[Eudoro]] || || [[Gonzalo Abril]]
|-
| [[John Shrapnel]] || [[Néstor (mitología)|Néstor]] || [[Blas García]] || [[Fernando Guillén]]
|-
| [[Nigel Terry]] || [[Archeptolemus]] || || [[Jesús Díez]]
|-
|}
== Produkzioa ==
Troyako filma Maltako uhartean egin zen, Mediterraneoko aldean hain zuzen ere, 2003ko Ekainean.
Beste filmako agerraldi garrantzitsu bat Mellieñan egin zen, MAlatako iparraldean kokatuta dago. Troyako harresia Cabo San Lucas, Mexikon egin zuten eta filmako eszena hori bertan grabatu zuten ere.
=== Soinu-Banda ===
Gabriel Yared konpositoreak, Wolfgang Petersen zuzendariak kontratatuta, urte oso batean lan egin zuen Troya soinu-banda sortzen. Yared-ek partitura idatzi eta grabatu zuen, Tanja Carovska-k, berriz, ahotsa ipini zuen kantaren hainbat pasartetan. Hala ere, filmaren jatorrizko proba eman ondoren, Yared-ek sortutako soinu-banda filmetik kendu egin zuten publikoaren ustez antigoalekoa zelakoan.
James Horner konpositoreak soinu-banda berria lau bat astetan idatzi zuen. Honek ere Carovskaren ahotsa erabili zuen eta, metal-tresnez gain, Mediterraneoaren ekialdeko musika tradizionala gehitu zuen. Danborren soinua oso garrantzitsua da filmaren eszena dramatikoenetan, esaterako Aquiles eta Héctor-en arteko dueluan.
Troya filmeko gai instrumentalek Rachmaninoven 1. sinfonia, Gustav Holst-en “Los Planetas” eta Benjamin Britten-en “Requiem de Guerra”-renak gogorarazten dituzte. Partituran hari-instrumentuetarako Samuel Barber Adagio-ren gaiak eta Dmitri Shostakovich-en 5. sinfonia ere aipatzen dira. Hala ere, partituraren gai nagusiak Thomas Tallis-en "Ralph Vaughan Williams-en Fantasia" izeneko gaiaren antza handia du.
Josh Groban kantari eta konpositore amerikarrak eta Cynthia Weil kantariak ere parte hartu zuten Horner-ekin batera azkeneko kredituetarako "Rememeber" izeneko kanta sortzen. Bertan, Groban-ek Tzarovska-ko ahots gehigarriak baliatu zituen. Kanta filmeko jatorrizko soinu-bandan dago eskuragarri.
Kritikari askok, Alex Ross-ek esaterako, filmaren musika- lanaren zati handia plagioa dela baieztatu dute.
Filmaren lehen emanaldiaren garaian, Gabriel Yared-ek aldez aurretik uko egindako partiturako pasarteak eseki egin zituen bere web-orrian. Geroago, Warner Bros-ek eskatuta, ezabatu behar izan zituen. Hala eta guztiz ere, hainbat bertsio pirata daude Interneten. Bestalde, Yared-ek sortutako partiturak sona handia lortu du zinema-musikazaleen artean; izan ere, edizio mugatutako CDan edo DVDko bigarren mailako audio-pistan kaleratzeko hainbat eskaera egon da. Dena dela, Warner Bros-ek uko egin die eskaera horiei.
== Zuzendaria ==
Wolfgang Petersen (Emden, 1941eko martxoaren 14a - ) zinemako zuzendaria alemaniarra da.
1954an aktore gisan konpainia teatral batean eta zuzendari laguntzaile bezala sartu zen. Aleminiarreko zuzendaria bihurtu zen eta telebistako zenbait filmak egin zituen. Gainera, komertzial filmetan iragarpenak egin zituen 1970. urtetik 1980ra. Gizon honek Oskar batean nominatuta egon zen zuzendari onena izateagatik eta adaptaturiko gidoirik onena egin zuelako El Submarino filmean. (Das Boot, 1981).
Zuzendari honek sortu zuen Cappella Films produkzioa. ALemanian zinearen sasoi berri bat sortu zen eta era berean zuzendari berriak eman ziren 60-70ko hamarkadetan zehar.
Alemanian Bigarren Munduko Gerra baino lehen batzuk jaio ziren eta hauetariko batzuk teutona telebistarako lan egin zuten. Geroago, Peter Fleischmann, Volker Schlöndorff, Daniel Schmid y Rainer Werner Fassbinder honako hauek arrakasta izugarria lortu zuten.
Denboraldi honetan produkzio ugari egon ziren, eta geroago zinean agertuko dira. Filma horietako bat La consecuencia y El jugador de ajedrez da.
Zuzendari eta gionista hau Oskarrerako proposatu dute.
== Adituen kritikak ==
Troyako filmari buruz kritika bat aurkitu dugu. Kritika hau fidagarria da Filosofiako Unibertsitateko irakasle bat eginda delako. Ostera, Troya filman azaltzen diren eszenak azaltzen ditu eta Homeroko liburuan agertzen den istorioa filmarekin erlazionatzen du.
“La película recoge un verdadero mito que se narra primordialmente en la “Ilíada” homérica y además refleja mitos verdaderos, pero contiene dos mitos falsos(…) Porque los verdaderos mitos se distinguen de los falsos en que formalmente responden a la estructura del mythos y si además son verdaderos en que contienen una verdad que exponen en forma literaria. Por eso recomiendo vivamente en este Debate que se vea la versión cinematográfica pues cuando afirmo que ha sido bien llevada al cine, lo que pretendo decir es que ha sido capaz de recoger la esencia del relato épico y transmitirla al espectador.”
“Otra modalidad de arte ofrece pero puede proporcionar ciertas novedades. Respecto a la guerra de Troya, el libro y la película reciente, tenemos el hecho, la transmisión poética y la transmisión cinematográfica. La última no permite recoger ni las apariciones de los dioses politeístas en el campo de batalla tomando parte en un bando del combate, ni la duración del asedio, 10 años, que en la película no se especifica y parece ser muy breve; dadas sus dos horas de duración.”
*Simón Royo Hernández, Doctor en Filosofía por la Universidad Nacional de Educación a Distancia. Miembro de los Grupos de investigación "Pólemos" y "Palimpsestos" de la citada universidad. Publicado en revista La Caverna de Platón, en Julio de 2004. From: http://www.monografias.com/trabajos-pdf901/troya-dignidad-vencidos/troya-dignidad-vencidos.pdf
== Bibliografia ==
1. Graves, Roberts. La guerra de Troya. (1999). LaMedianoche de Aleph
2. MARTINEZISLA, Julián. La Guerra de Troya, mitos y leyendas griegas. Alicante. Ed. Clubuniversitario
3. S. de VERI, Marco. Aquiles y la guerra de Troya.(2004). Buenos Aires
4. GUIDO DELLE, Colonne. Historia de la destrucciónde Troya. (1996). Akal
== Erreferentziak ==
LA HISTORIA Y LOS PERSONAJES DE LA PELÍCULA. "TROYA". © 2004 Warner Sogefilms http://personal.telefonica.terra.es/web/cepmotril/historia_y_personajes.htm
== Kanpoko loturak ==
Troy (film). (2012, April 24). In Wikipedia, The Free Encyclopedia. Retrieved 21:25, April 29, 2012, from http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Troy_(film)&oldid=488937248
== Zitak ==
Simón Royo Hernández, Doctor en Filosofía por la Universidad Nacional de Educación a Distancia. Miembro de los Grupos de investigación "Pólemos" y "Palimpsestos" de la citada universidad. Publicado en revista La Caverna de Platón, en Julio de 2004. From: http://www.monografias.com/trabajos-pdf901/troya-dignidad-vencidos/troya-dignidad-vencidos.pdf
== Ikusi, gainera ==
| 