Göttingen: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
No edit summary |
||
1. lerroa:
{{Alemaniako udalerri infotaula
| izena = Göttingen
| bandera = ez
| armarria = Stadtwappen Goettingen.PNG
| nongo = Göttingengo
22. lerroa:
| garaiera = 150
| azalera = 117.27
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| aurrezenbakia = 0551
| matrikula = GÖ
| ISO = DE-GO
| sorrera =
| herritarra =
| alkatea = Wolfgang Meyer ([[SPD]])
| webgunea = http://www.goettingen.de
| oharrak =
}}
'''Göttingen''' Alemaniako herri bat da, [[Saxonia Beherea]] estatuaren hegoaldean kokatua, [[Turingia]] eta [[Hesse]] estatuetako mugatik gertu. Halaber, Göttingen barrutiko hiriburua ere bada.
== Geografia ==
43 ⟶ 40 lerroa:
== Historia ==
Herri honen jatorria Gutingi izeneko herrixkan aurkitu behar da. Herrixka hau, lehen aldiz, [[953]]. urtean aipatua izan zen. Oraingo herri modernoa, XII. mendearen bigarren erdialdean sortu zen, [[1150]] eta [[1200]] artean, Gutingi herrixkaren iparmendebaldean. Ertaroan, herri hau [[Hansa|Hansatar Ligaren]] partaide izan zen.▼
=== Sorrera ===
Orain, herria, bere unibertsitate zaharragatik da ezaguna [[Georg-August-Universität]] izena duena. Unibertsitate hau, [[1737]]. urtean sortua izan zen, eta Europako Unibertsitaterik bisitatuena da. Sortua izan eta handik 100 urtera, [[1837]]an, zazpi irakaslek, [[Hannover]]reko erregearen botere absolutistagatik kexatu ziren. Honen ondorioz, euren karguak galdu zituzten. [[Göttingeneko Zazpiak]] bezala ezagutuak izan ziren. Horien artean, pertsona ezagunak zeuden. [[Grimm anaiak]], [[Heinrich Ewald]], [[Wilhelm Weber]] eta [[Georg Gervinus]].▼
▲Herri honen jatorria ''Gutingi'' izeneko herrixkan aurkitu behar da.
Hasiera hartan Grona herriaren itzalean zegoen Gutingi, izan ere Gronan jauregi gotortu bat baitzegoen, sarritan [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] enperadoreek bisitatu izan zutena, baina Henrike II.a enperadorea hil zenez geroztik Gronako gotorlekuak indarra galdu zuen. Azkenik Göttingengo herritarrek suntsitu zuten 1323 eta 1329 artean.
[[Fitxategi:Goettingen - Kirchenzug der Studenten anlaesslich des Universitaetsjubilaeums (1837).png|thumb|left|250px| Göttingengo unibertsitarioak, 1837an]]
=== Erdi Aroa ===
Leine ibarrean zehar ipar-hego merkatal ibilbidea kontrolatzen zuenez herriak garapen ekonomiko handia ezagutu zuen, batez ere ehungintzan oinarritzen zena. [[Herbehereak|Herbeheretara]] eta [[Lübeck]]era artilezko produktuak exportatzen zituen. [[Hansa|Hansa Ligaren]] barnean ere egon zen, ez ordea denbora luzez, 1426an sartu baitzen eta 1572an atera, XVI mendean [[Ingalaterra]]ko produktu merkeagoek industria honen gainbehera ekarri zuten eta hiriak bere independentzia galdu zuen 1584ean Brunswick-Wolfenbüttelgo dukeen menpe gelditzean. 1692an Hanoverko Hauteserriaren barnean sartua izan zen.
=== Aro modernoa ===
▲
1866an [[Prusia]]k eskuratu zuen, honek [[Austriar Inperioa|Austria]] eta bere aliatua zen Hanover garaitu baitzituen [[Zazpi Urteko Gerra]]n.
=== XX mendea ===
[[Hirugarren Reicha|Hirugarren Reichean]] Göttingengo Unibertsitateko irakasle jakintsuenek alde egin zuten, ia denak [[judu]]ak baitziren. Hiriko gainontzeko judu gehienak ''Jugendkonzentrationslager Moringen'' [[kontzentrazio-esparru]]an sartu zituzten [[nazi]]ek. [[Bigarren Mundu Gerra]]n zehar ordea ez zuen ia bonbaketarik jasan eta eraikin historikoak zutik diraute oraindik. [[Amerikako Estatu Batuak|Estatubatuarren]] armadak eskuratu zuen hiria 1945eko apirilaren 8an eta kontzentrazio-esparrua ere orduan zabaldu zuten.
2010ean Bigarren Mundu Gerrako 500 kilogramotako bonba bat aurkitu zuten futbol estadio berria egiten ari ziren langileek. Artezilariak desaktibatze lanetan ari zirela bonbak eztanda egin zuen eta hiru hildako izan ziren.
[[Fitxategi:ISH WC Goettingen26.jpg|thumb|right|150px| Gänseliesel]]
[[Fitxategi:Goe-Junkernschaenke.JPG|thumb|left|250px| ''Junkernschänke'' etxea]]
[[Fitxategi:Goe Jacobi Church.jpg|thumb|left|200px| ''Donejakue eliza]]
== Ondasun nabarmenak ==
* '''Merkatu plaza (''Markt''):''' Göttingengo alde zaharraren erdigunea da. Bertan daude 1270an jasotako udaletxe zaharra(''Altes Rathaus'') eta Gänseliesel estatua famatua, "antzarren neska", hiriaren sinboloa dena. Bertakoek diote "munduko neskarik muxukatuena" dela.
* '''Egurrezko sare-egituradun etxeak:''' Merkatu plazaren inguruko kaleetan dauden XVI mendeko etxe tradizionalak dira. Aipagarrienak ''Junkernschänke'' eta ''Haus Börner'' dira.
* '''Donejakue eliza (''St Jakobikirche''):''' 1361 urtean eraiki zen eta Göttingenen dauden sei eliza [[gotiko]]en artean garrantzitsuena da.
== Erlijioa ==
Hasiera batean [[Mainz]]eko artzapezpikutzaren barnean sarturik zegoen baina 1528an [[Martin Luther]]ren doktrina hiritarren artean zabaldu zen eta ordutik Göttingen hiri [[luteranismo|luteranoa]] izan da. 1787an lehenengo eliza katolikoa eraiki zen, bigarrena berriz 1929an, hala ere batez ere luteranoa izaten jarraitzen du.
Kristauez gain, tradizio judu handia izan du Göttingenek. XVI mendean jadanik bazegoen sinagoga bat baina 1938an naziek suntsitu egin zuten. Gaur egun juduak berriz itzuli dira, gehienak [[Errusia]] aldetik.
== Herritar ezagunak ==
58 ⟶ 85 lerroa:
* [[Wolfgang Sartorius von Waltershausen]]
==
Göttingen ondorengo hiriekin senidetua dago:
* {{herria|Erresuma Batua|Cheltenham}} (1958)
* {{herria|Polonia|Toruń}} (1978)
* {{herria|Frantzia|Paue}} (1982)
* {{herria|Alemania|Wittenberg}} (1988)
* {{herria|Nikaragua|La Paz Centro}} 1989an adiskidetua baina oraindik ez da senidetu.
== Kanpo loturak ==
* {{de}}{{en}} [http://www.goettingen.de/index.php?b_version=0&lang=en&menuid=370&topmenu=370 Hiriko webgune ofiziala]
{{commonskat}}
[[Kategoria:Saxonia Behereko udalerriak]]
| |||