XIII. mendea: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t r2.6.4) (robota Erantsia: frr:13. juarhunert |
|||
10. lerroa:
== Gertaerak ==
===
* [[Alauita]]k ([[Ali ibn Abi Talib|Ali]]ren oinordekoak) [[Maroko]] hegoaldeko [[Tafilalet]] [[oasi]]an kokatu ziren.
* [[Mali]]tik etorritako gizataldeek [[hausa]]tarrak [[Islam]]era bihurtu zituzten.
* Ziur asko [[Djolof]] Inperioa eratu zen.
* [[Tutsi]] artzainak [[Ruanda]] ekialdean kokatzen hasi ziren, zegoeneko [[hutu]] lantzaileak eta [[pigmeo]] ehiztariak bizi ziren eskualdea. Mendeak igaro ahala, tutsiek nagusigoa ezarri eta hutuak mendeko hartu zituzten.
* [[Kiloa]] merkataritza postu persiarraren gailurra.
* [[1270]]: [[Zortzigarren Gurutzada]] [[Tunisia]]n, [[Luis IX.a Frantziakoa|Luis IX.a]]k gidatua
===
* [[Anasazi]] kultura, iparraldetik etorritakoa, ekialdeko [[Pueblo]] kultura guztietan nagusi izan zen (1200-[[1400]]). Adobezko horma garai eta sendoak eraiki zituzten herrixkak babesteko, agian [[Apatxe]] tribu nomadengandik.
=== Asia ===
* [[Angrok]] erregearen agintaldia [[Singosari]]-n ([[Java]]).
* [[Pasai]] sultanerria sortu zen [[Sumatra]] iparraldean, lehen indonesiar erresuma musulmana.
* [[Japonia]]ko [[shogun]]ak lehen harremanak izan zituen Yeso uharteko [[ainu]]ekin ([[Hokkaidō]]n).
* [[Mongoldar Inperioa]]ren hedapena eta gailurra, batez ere mende hasieran [[Gengis Khan]]i esker.
* [[Gurutzadak]]: [[Bosgarren Gurutzada|bosgarrena]] ([[1215]]-[[1221]]), [[seigarren Gurutzada|seigarrena]] ([[1227]]-[[1229]]), [[Zazpigarren Gurutzada|zazpigarrena]] ([[1245]]-[[1254]]) eta [[Bederatzigarren Gurutzada|bederatzigarrena]] ([[1270]]-[[1271]]).
===
* [[Laugarren Gurutzada]] ([[1198]] - [[1204]]) eta [[Latindar Inperioa|Konstantinopoliseko Latindar Inperioa]]ren.
* [[Gurutzada Albitarra]] ([[1209]]-[[1229]]) Frantzia iparraldeko baroi katolikoek [[Languedoc]] konkistatu zuten. Hasieran, [[Inozentzio II.a]]k konkista hau babestu zuen, [[kataro]]en [[heresia]] amaiarazteko.
* [[Andaluzia]] betikoaren [[errekonkista]] ([[1224]]-[[1248]]): [[Fernando III.a Gaztelakoa|Fernando III.a]]k, [[Gaztelako Erresuma|Gaztela]]ko eta [[Leongo Erresuma|Leon]]go erregeak [[Jaén]], [[Sibilia]] eta [[Kordoba]] konkistatu zituena.
=== Ozeania ===
* [[Samoa]]tarrek independentzia lortu zuten [[Tu'i Tonga]] inperiotik.
* [[Gengis Khan]] (1162-1227) mongoldar buruzagia
* [[Antso VII.a Indartsua]] (1194–1234) Nafarroako errege
* [[Tibalt I.a Koblakaria]] (1234–1253)
* [[Tibalt II.a Gaztea]] (1253–1270)
* [[Henrike I.a Gizena]] (1274–1305)
* [[Giotto di Bondone|Giotto]] (1267?-1337) margolari eta arkitektoa
* [[Dante Alighieri]] (1265-1321) idazlea
* [[San Tomas Akinokoa]] (1225/1226-1274) idazle eta filosofoa
* [[Marco Polo]] (1254-1324) bidaiaria
* [[San Frantzisko Asiskoa]] (1182-1226) erlijiosoa
[[Kategoria:XIII. mendea]]
| |||