Luigi Pirandello: berrikuspenen arteko aldeak

Italiar'''Luigi idazleaPirandello''' (ahoskera: {{IPA|luˈiːdʒi piranˈdɛllo}}; [[Agrigento]], [[1867]] - [[Erroma]], [[1936]]) italiar idazlea izan zen.

Merkatari-familia aberats bateko semea zen. Filologiako[[Filologia]]ko ikasketak egin zituen Erromako Unibertsitatean eta Bonnekoan. Erroman hartu zuen gero bizilekua eta literaturgintzari ekin zion bete-betean. 1894an, Antonietta Portulanorekin ezkondu zen; ezkondu ziren arte ez zuten senargai-andregaiak hitz egiterik izan, neskaren familiak etxe barruan itxian eduki baitzuen, Siziliako[[Sizilia]]ko ohiturei jarraiturik. Uholdeen ondorioz haien familiek lur jo zutenean, Antonietta zeharo erotu zen, familien kontura bizi baitziren, eta azkenean, 1918an, eroetxe batean sartu behar izan zuten.

Berrogeita bost urteko ibilbide literarioan, Pirandellok lau olerki-bilduma, zazpi nobela, berrehundik gora ipuin, berrogei bat antzerki-lan, eta bi saiakera idatzi zituen. Ipuinak izanagatik haren obraren alderdirik aberatsena eta agian originalena, Pirandello antzerkiari esker izan zen ospetsu; 1934an [[Literaturako Nobel Saria|Nobel Saria]] eman zioten.

Lehenik, verismoaren eta bereziki haren sortzaile [[Giovanni VergarenVerga]]ren eragina duten ipuinak: ''La Giara'' (''Txarroa''). Badira abstraktuak esan dakiekeen ipuinak ere: ''La Tragedia d'un personaggio'' (''Pertsonaia baten tragedia''), ''Colloquii coi personaggi'' (''Elkarrizketa nire pertsonaiekin''). Errealitatetik paradoxara eta harrimenera lerratutako ipuinak: ''Ma non e una cosa seria'' (1918, ''Ez da gauza serioa''). Eta, azkenik, harrigarritasunezko eta errealitatetik kanpoko ipuinak: ''Caff notturno'' (''Gaueko kafea''), ''Paura del sonno'' (''Loaren beldurra''). Pirandelloren ipuinak haren antzerkiaren ernamuina izan ziren, bai pentsaeraren aldetik, eta bai alderdi teknikoaren aldetik ere.

Hasieran Pirandellok [[komedia]] burgesa landu eta moldatu zuen, eta hari-azpiak jateko eta zatikatzeko elementuen bidez zeharo aldatu zuen antzerki-mota hura.

Vaudevillearen[[Vaudeville]]aren oinarri ohiturazkoak ustekabeko moduan landuz, azpikoz gora jarri zituen garai hartako teatroaren egiturak: ''Cosi e (se vi pare)'' (1917, ''Hala da, hala iruditzen bazaizue''), ''Il Piacere dell'Onesta'' (1917, ''Prestu izatearen atsegina''), ''Il Gioco delle Parti'' (1918, ''Antzerkian jokatzeko paperen jokoa''), ''Tutto per bene'' (1920, ''Hobe beharrez'').

Garai beretsuan, Pirandellok antzeko zerbait egin zuen jatorria verismoan zuen antzerki dialektalaren alorrean. Sizilieraz[[Siziliera]]z idatzi eta antzeztutako bere obra asko italieraz[[italiera]]z moldatu zituen. Bizitasun handiko lanak ziren horiek, bai gertaeren aldetik bai elkarrizketen aldetik, eta horietako asko Pirandelloren beraren ipuinetan zeuden oinarrituak: ''La Giara'' (1917, ''Txarroa''), ''La Patente'' (1918, ''Patentea''), ''Sagra del signore della nave'' (1924, ''Itsasontziko jaunari eskaintza'').

1920tik 1930era, Pirandellok halako dramaturgia berri bat sortu zuen, eta, [[Bertold Brecht|Brechtenarekin]] batera, joera berri hura izan zen XX. mendearen lehenengo 50 urteetan antzerkiak izan zuen iraultzarik handiena.

''[[Sei Personaggi in Cerca d'Autore]]'' (1921, ''Sei pertsonaia egile baten bila'') antzerki-lanak eman zion hasiera bai aldi hari, eta bai egileak nazioartean izan zuen arrakasta handiari ere. Azaletik melodrama erabatekoa izanik, funtsean barne-bizitzaren azterketa egiten du, eta antzerkira aldatzen du azterketa hori. Antzerkia antzerkiaren baitan esan dakiokeen horren tankera bertsuko obrak dira ''Ciascuno a Suo Modo'' (1924, ''Nork bere modura'') eta ''Questa Sera si Recita a Soggetto'' (1930, ''Gaur gauean gai jarritako errezitaldia'').