Magdeburg: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
37. lerroa:
== Historia ==
=== Sorrera ===
VI. mendean sortu zen, eta X. mendean lortu zuen garrantzia, [[Oton I.a]] Handiaren agintaldian. XIII. mendean izen handia lortu zuen merkataritzako gune gisa. Herria erreforma onartu (1524) eta Karlos V.aren aurkako borrokan murgildu zen. Hogeita hamar urteko gerran behin baino gehiagotan setiatu zuten. 1631. urtean [[Tilly]]k hartu eta erre zuen hiria (20.000 pertsona erre ziren). 1680an [[Brandenburgoko Marka]] izenekoaren barruan sartu zen, [[Westfaliako Bakea]]ren ondoren. 1806an frantsesek hartu zuten, eta Westfaliako erresuma berriaren parte egin zuten, 1813ra arte. 1814an Prusiaren mende geratu zen, [[Saxonia]]ko probintziaren barruan. ▼
Karlomagnok sortu zuen 805 urtean ''Magadoburg'' izenarekin, zeinak "gotorleku handia" esan nahi duen, eta 919 urtean harresiak jaso zituen [[magiar]] eta [[eslaviar]]ren aurrean babesteko. X. mendean lortu zuen garrantzia, [[Oton I.a]] Handiaren agintaldian. Bere emazte Edith San Maurizio abatetxe [[beneditar]]rean hilobiratu zuten. Abatetxea gerora katedral bihurtuko zen. 968an sortu zen Magdeburgeko apezpikutza eta honek parte hartze handia izan zuen [[Elba ibaia]]ren ertzetan bizi ziren eslaviarren kolonizazio germaniarrean.
=== Magdeburgo-ko esperientzia ===▼
=== Hansa hiria ===
[[Otto von Guericke]] alemaniar fisikariak 1654an, garai hartan Alemaniako enperadorea zen [[Fernando III.a Habsburgokoa]]ren eta [[Ratisbonako dieta]]ren aurrean, [[Magdeburgoko esfera-erdiak]] erabiliz eginiko hutsari buruzko esperimentu ospetsu bat burutu zuen.▼
1035 urtean merkataritzarako eskubideak jaso zituen, '''Magdeburgeko eskubideak''' izenez ezagutzen dena eta XIII mendean [[Hansa|Hansa Ligan]] sartu zen. Ordurako 20.000 biztanle zituen, eta [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Santuko]] hiri handienetako zen. Elba ibaiari esker, [[Ipar itsasoa|Ipar Itsasoko]] herriekin harreman komertzialak eratu zituen, batez ere [[Flandria]]rekin.
=== Erreforma protestantea ===
[[Martin Luther]]rek hitzaldia eman zuen Magdeburgen eta herriak erreforma onartu zuen 1524 urtean eta [[Karlos Habsburgokoa|Karlos V.aren]] aurkako borrokan murgildu zen. 1550-51 urtean enperadorearen soldaduen setioa gainditu zuen eta protestantismoaren gotorleku nagusi bihurtu zen. Lutherren idatziak inprimatu zituen lehenengo hiri handia bihurtu zen gainera. [[Matthias Flacius]] [[istria]]rrak ere bertan argitaratu zuen katolizismoaren aurkako panfleto famatua zeinetan [[Erromatar Eliza Katolikoa]] "anti-kristoaren erresuma" zela esaten zuen.
▲
=== XX mendea ===
[[Bigarren Mundu Gerra]]n [[Royal Air Force|britainiar aire armadak]] gogor bonbakatu zuen 1994ko urtarrilaren 16an. Gerra bukatzerakoan hiriak 340.000 biztanle zituen eta [[Sobietar Batasuna|sobietarren]] okupazio eremuan gelditu zen, [[Ekialdeko Alemania]]n. Gerra aurreko eraikin gehienak eraitsi ziren, katedralaren inguruko hainbat etxe baino mantendu ez zirelarik. Alemania biak bateratzean Saxonia-Anhalt estatuaren hiriburu bihurtu zen.
== Ekonomia ==
54 ⟶ 66 lerroa:
Mundu mailan ezaguna bihurtu den [[Tokio Hotel]] pop taldea bertan sortu zen 2001 urtean ''Devilish'' izenarekin, eta 2003an hartu zuen gaur egungo izena.
▲[[Otto von Guericke]] alemaniar fisikariak 1654an, garai hartan Alemaniako enperadorea zen [[Fernando III.a Habsburgokoa]]ren eta [[Ratisbonako dieta]]ren aurrean, [[Magdeburgoko
== Hiri senidetuak ==
| |||