Afasia: berrikuspenen arteko aldeak

'''Afasia''' [[burmuin]]ean gertatutako [[traumatismo]] edo [[shock]] baten ondorioz [[mintzaira]] edota hizkuntza idatzia galtzeari deritzogu. Normalean ez du [[adimen]]a kaltetzen baina pertsonarentzat ondorio larriak ditu.

 

Hitz hau [[Armand Trosseau]] ([[1801]]-[[1867]]) medikuak sortu zuen. Etimologikoki grekaeraren ἀφασία (hitzik gabe) hitzaren deribazioa da. Harrezkero, [[ahots-aparatu]]tik kanpo gertatzen den hizkuntza nahaste bat da; adierazpen edo hizkuntzaren ulermena edo idatzizko edozein defizit sentsorial edo matxura esanahia hartu du, hau da, oso modu zabalean autoreen arabera nahiz eta definizio zehatza goikoa izatea.

 

[[Garun paralisi]] batek eragiten du kasu gehienetan. Paralisia, odoloa [[burmuin]]era heltzen ez denean gertatzen da. Buruko gaixotasunek, garuneko [[tumore]]ek edo beste hainbat kasu neurologikoek ere eragiten dute afasia, hala nola, [[alzheimer]]rak, [[parkinson]]ak etab. Gehienetan, garunean hizkuntzari dagokion "gune"ari egiten dio kalte: [[Brocca]] guneari eta [[Wernicke]] guneari besteak beste (ikus grafikoa). Kasu gehienetan, gune hauek ezkerreko hemisferioan daude kokatuak, baina, badaude "hizkuntzaren gunea" eskuineko hemisferioan duten zenbait pertsona ere.

Milioi bat amerikarrek edo mundu mailan 250 pertsonako batek du afasia. 100.000 amerikarrei diagnostikatzen zaie gaixotasun hau urtero. Parkinsona, [[giharren distrofia]] eta [[garun paralisia]] baino ohikoagoa da afasia. Helduetan ohikoagoa bada ere, edonork (haurrak barne) eduki dezake afasia. Adinak, arrazak, nazionalitateak eta generoak ez dute zerikusirik.

 

* [[Agrafia]] Ideiak idatziz adierazteko gaitasun falta.

* [[Amusia]] Musikaren eta kantuaren gaitasun falta.

* [[Alexia]] irakurtzeko gaitasuna galtzea. Hitzetiko itsutasuna: gaixoak idatzita dauden gauzak ikusten ditu baina ezin ditu sinbolo idatziak ulertu.

 

* [[ Entzumenaren afasia]] Esandako hitzen esanahia ulertzeko ezintasuna

* [[ Gorreri psikikoa]] Gaixoak hitzak entzuten ditu eta gauza da errepikatzeko, baina ez ulertzeko.

* [[ Agnosia]] Pertsonak eta gauzak ezagutzeko gaitasuna galtzea.

 

Erlatiboki hizkera arina dutenak dira; gai izan ohi dira minutuko 20 hitz inguru esatera, hau da, 5-6 elementuz osaturiko esaldiak egiteko gai dira. Esaldiek, askotan luzeak, ez dute sintasiaten araudia betetzen. Kasu larrienetan, zentzurik ez duten hitz solteak askatuko ditu afasia duen pertsonak. Modu horretan, hizkuntza "huts" bat besterik ez du sortuko. Orokorrean ez dira heuren ezintasunaz ohartzen. Afasia arinak, ezkerreko hemisferioko lesioen eraginez sortzen dira.

Hitz solteak eta esaldi oso motzak egiten dituzte. 2-3 hitz besterik ez dute erabiltzen esaldiak egiteko. Oso sinpleak diren egitura sintaktikoak erabiltzen dituzte: aditz gutxi erabiltzen dituzte eta askotan ez dituzte aditzak jokatzen. ''Telegrafo estiloa'' erabiltzen dutela esan ohi da; hau da, ez dute artikulurik, preposiziorik ez eta izenordainik erabiltzen ere. Afasia ez-arinak, arinak bezala, ezkerreko [[hemisferio]]ko lesioen eraginez sortzen dira.

 

 

Paralisi baten ondoren, errekuperaketak bi edo hiru hilabete baino geihago irauten badu, seguru asko gaixoa ez da erabat errekuperatuko. Hala ere, horietako batzuek hobetzen jarraitzen ahalegindu dira urteetan zehar. Hobetzearen prozesua, oso mantsoa da eta pazientzia handia eskatzen zaie bai gaixoari eta baita gaixoaren familia edo laguntzaileari ere.

 

Gaixoaren tratamenduarekin laguntzeko, honako gauzak egin ditzake familiak:

* Lengoaia sinplifikatu esaldi motzak eta errazak erabiliz.

* Hitz klabeak edo garrantzitsuak errepikatu.

* Esan nahi duena esateko edo adierazi nahi duena adierazteko, behar duen denbora utzi; ez agobiatu.

 

* {{es}}: [http://www.logicortex.com LOGICORTEX]

* {{es}}: [http://www.espaciologopedico.com/recursos/listaarticulos2.php?action2=11&palabra=afasia Lengoaiaren eta afasiaren arazoak.]