Akan: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
10. lerroa:
XV. medeaz geroztik XIX. menderarte akanek urre meatzaritza eta komertzioaren primazia izan zuen [[Gineako golko]] eta Afrika mendebaldean eskualde hauetako talde boteretsuenetakoak zirelarik.<ref name="penn.museum">{{cite web|url=http://www.penn.museum/long-term-exhibits/259-african-gallery.html |title=Africa Gallery |publisher=Penn Museum |date= |accessdate=2011-11-13}}</ref><ref name="ReferenceB">The African heritage, Volume 3 Zimbabwe Pub. House, 1999 - History - 180 pages</ref> [[Europa]]ko estatuen kolonizazio kanpainei aurre egin zieten euren autonomia mantentzearren independentzia galdu zutelarik.<ref name="penn.museum"/><ref name="ReferenceB"/><ref>Non-western theories of development:
regional norms versus global trends Harcourt Brace College Pub., 1999 - Business & Economics - 179 pages</ref> XX. mende hasieran akan herriaren lurraldea [[Britainia Handia]]ren edota [[Frantzia]]ren agindupean zeuden. 1957ko martxoaren 6an Erresuma Batuko kolonia zen [[Urrearen Kosta]]ko akan lurraldea [[Kwame Nkrumah]]-k gidatua matxinatu eta [[Britainiako Togo]]-rekin bat eginez [[Ghana]] estatu independientea sortu zuten. [[Boli Kosta]] 1960ko abuztuaren 7an independizatu zen Frantziarengandik.<ref>{{cite web|url=http://www.un.org/en/members/holidays.shtml |title=United Nations member States - General Information |publisher=Un.org |date= |accessdate=2011-11-13}}</ref>
==Akan taldeak==
Akan herria hainbat talde edo etnia txikiagotan banatzen da, besteak beste: [[Ashanti]], [[Akwamu]], [[Akyem]], [[Akuapem]], [[Denkyira]], [[Abron]], [[Aowin]], [[Ahanta]], [[Anyi]], [[Baoule]], [[Chokosi]], [[Fante]], [[Kwahu]], [[Sefwi]], [[Ahafo]], [[Assin]], [[Evalue]], [[Wassa]], [[Adjukru]], [[Akye]], [[Alladian]], [[Attie]], [[M'Bato]], [[Abidji]], [[Avikam]], [[Avatime]], [[Ebrie]], [[Ehotile]], [[Nzema]], [[Abbe]], [[Aboure]], [[Coromantins]], [[Ndyuka]].<ref name="cia.gov"/><ref name="ReferenceA"/><ref>{{cite web|url=http://www.twi.bb/akan.php |title=Online Twi Dictionary - The Akan People |publisher=twi.bb |date= |accessdate=2011-11-13}}</ref>
==Kultura==
Akan gizartea [[matrilinealtasun|matrilineal]]a da, hau da akan bat bere amaren leinukoa litzateke aitarenaren aurretik, horrela genealogia ama, amona etabek. markatzen dutelarik.<ref>Ghana:The Bradt Travel Guide, Philip Briggs, Katherine Rushton Bradt Travel Guides, 2007 - 416 pages</ref> Akan artea ospetsua da, batik bat ezagunak dira [[argizari galduaren teknika]] bitartez lortzen dituzten [[brontze]] eta [[urre]]zko piezak. Kultura hau da Ghanako kultura nagusia.<ref>Man Ray, African art, and the modernist lens Wendy Grossman, Martha Ann Bari, Letty Bonnell International Arts & Artists, 2009 - Photography - 183 pages</ref>
Etnia honen kontakizun [[Akan mitologia|mitologiko]] garrantzitsuenetakoak ''[[anansesem]]''ak lirateke, hitz honen esanahia 'armiarma ipui' da. Anansesemen beste hizen bat ''nyankomsem'' da hau da 'zeruko jainko baten hitzak'. Historia hauetan maiz azaltzen den pertsonaietako bat [[Kwaku Ananse]] dugu, genio bihurri bat, zeinak armiarma, gizaki edo bien arteko zerbaiten itsuraz azaltzen den. <ref>A treasury of African folklore:
the oral literature, traditions, myths, legends, epics, tales, recollections, wisdom, sayings, and humor of Africa Crown Publishers, 1975 - Social Science - 617 pages</ref>
==Erreferentziak==
| |||