EZLN: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
No edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Flag of the EZLN.svg|thumb|300px|EZLNren bandera]]
'''Askapen Nazionalerako Armada Zapatista''' (EZLN), [[Chiapas]]eko ([[Mexiko]]) talde iraultzaile armatua da. Nahiz eta gehienbat indigenez osatua egon, erakundeak bere burua [[kapitalismo]]aren aurkako mugimendu zabalago baten zati ikusten du. Taldearen izena [[Emiliano Zapata]] iraultzailearenetik dator, eta [[inperialismo]]aren aurkako 500 urteko erresistentziaren oinordeko bezalagisa ikusten dute beraienberen burua.
 
Tzotzil, tzeltal, tojolabal, txol eta lakandon indiarrez osatua dago bereziki. 1994tik, Marcos subkomandantea izenaz ezagutzen den buruzagiaren zuzendaritzapenazuzendaritzapean izan da.
 
== Matxinada ==
 
Zapatisten matxinada 1994ko urtarrilaren 1ean hasi zen, Chiapasko estatuan, Alderdi Iraultzaile Instituzionalaren gobernuaren kontra, egun hartan Mexiko Ipar AmeriketakoAmerikako Merkataritza Libreko Itunean sartzen zela baliaturik. Zapatistak matxinatzera bultzatu zituen arrazoien artean honako hauek aipa daitezke: herrialde osoko indiarren eta nekazarien txirotasuna, indiarrei kendutako lurren jabetasunajabetza berreskuratzeko aldarrikapena, eta aberastasunaren banaketa zuzenago batenbat eta Mexikoko etniek estatuaren eta errepublikaren organizazioan parte hartzeko eskubidea izatearenizatea aldarrikapenaaldarrikatzea, Mexikon bizi diren [[etnia]] guztien kultura -ezaugarriak onartuak eta aintzat hartuak izan zitezen. Nahiz eta baliabide naturaletan Chiapas den Mexikoko estaturik aberatsenetako bat (petrolioa, zurak, meak eta nekazaritzarako lur emankorrak), gizarte -sektoreen arteko gorabeherak eta desberdintasunak ere beste inon baino handiagoak dira Chiapasen, oraindik ere estatuko antolakuntza soziopolitikoa antzinako egitura autoritario latifundistetan oinarritzen delako. Hala, zapatisten gudarosteakarmadak zenbait udalerri hartu zituelarik, gobernuak Mexikoko gudarostearmada federaleko soldaduak bidali zituen haiei aurre egitera, eta guduak izan ziren estatuko hiri nagusietan, [[San Cristóbal de las Casas]] eta [[Ocosin]]go hirietan, besteak beste. Aurrerago, Mexikoko gobernuaren bitartekaritzaz, Barruti Federaleko alkate ohi Manuel Camachok eta San CrtistóbalCristóbal de las Casasko apezpiku Samuel Ruiz Garcíak bake -elkarrizketak hasi zituzten, gatazkari irtenbide edo konponbide baketsua eman nahiz. Chiapasko Elizak bake -elkarrizketak bultzatu zituen, indiarren eta nekazarien alde, haien oinarrizko eskubideak defendatuz. Meniak menia, baina, gatazkak bere horretan iraun zuen.
 
== Negoziazioak eta gatazka ==
 
1996ko urtarrilean, MexikoMexikoko gobernuak eta zapatistek Konstituzioak indiarren autonomia ezagutzea hitzartu zuten. Handik hilabete batzuetara, zapatisten gudarosteakarmadak (EZLN) talde politiko bihurtzea erabaki zuen, herrialdearen demokratizazio -prozesuan parte hartu ahal izateko, baina erabaki hura ez zen 1997ko iraila arte gauzatu, Mexikoko hiriburuan, manifestazio jendetsu baten ondoren, Nazioaren AskapenerekoAskapenerako Fronte Zapatistaren sorrera iragarri zuten arte, alegia. [[Ernesto Zedillo Ponce de León]] lehendakariaren gobernuarekin izenpeturiko hitzarmen -prozesua bertan behera gelditzeak sorrarazi zuen frontea, baina Marcos subkomandateaksubkomandanteak berehala aldarrikatu zuen aurreko zapatismoaren borrokari eusteko beharra. 1997ko abenduaren 22an talde [[paramilitar]] batek ehunka nekazari hil zituen [[Acteal]] herrian, Chiapasen, zapatistek kontrolatzen zuten eremutik hurbil. Zedillo lehendakariak negoziazio -prozesua azkartzeko agindua eman zuen, eta kargutik kendu zuen Barne barne-ministroa. Bien bitartean, Mexikoko gudarosteak zapatisten kuartel nagusia inguratu zuen [[Lacandona]]ko oihanean inguratu zuen, baina ez zuen lortu Marcos subkomandateasubkomandantea atxilotzerik. 1998an, [[Julio César Santiago Díaz]] jenerala atxilotu zuten Actealko sarraskian lagunparte izateazhartu izanaz akusaturik, bereharen mendeko gudarosteakarmadak erasotuei laguntza eskaini ez izanaz, hain zuzen. Bi hilabete geroago, ekainean, [[Samuel Ruiz García]] apezpikuak bertan behera utzi zuen gobernuaren eta zapatisten arteko bitartekaritza -lana, lehendakariari trabak jartzea leporatu ondoren. Hilabete hartan bertan, bederatzi pertsona hil ziren Mexikoko gudarostearen eta zapatistenaren arteko borrokan, zapatistek berek sortu zuten eta Mexikoko gudarosteaarmada desegiten hasi zen [[San Juan de la Libertad]] udalerrian.
 
== Ikus, gainera ==