Lehen Mundu Gerra Euskal Herrian: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Orereta (eztabaida | ekarpenak)
t Lehen Mundu-Gerra Euskal Herrian izenburuaren ordez, Lehen Mundu Gerra Euskal Herrian ezarri da, birzuzenketaren gainetik: Euskaltzaindia, 25. araua: "osagai biak letra larriz hasten direnean hobe da hitz elkartua marrarik gabe idaztea"
tNo edit summary
22. lerroa:
 
== Hego Euskal Herria ==
[[1914]]ko [[uztailaren 28]]an gerra hasi zenean, [[Espainia]] ekonomikoki garatu gabeko estatua izan zen, iparraldeko eskualdeetan industria xumea zuena<ref>{{Erreferentzia|abizena= Tirado |izena= Daniel A. |urtea= 2000 |izenburua= Economic Integration and Industrial Location: The Case of Spain Before WWI |argitaletxea= European University Institute}}</ref>. Politikoki ere [[kolonialismo|koloniak]] galdu zituen herrialde etsita izan zen, [[Borboien berrezarpenaberrezarkuntza (Espainia, 1874-1931)|monarkia batek]] zuzenduta. Gauxak horrela eta [[abuztuaren 7]]an [[Alfontso XII.a Espainiakoa]]ren [[Errege Dekretu Lege|Dekretu Lege]] batek herrialdearen neutraltasuna ezarri zuen, jadanik [[Eduardo Dato]]ren gobernuak hartutako erabakia berretsiz. Baina politiko eta hiritarrek alderdi baten alde egin zuten: Dato neutrala izan zen, erregea bera, [[Álvaro de Figueroa]] Romanonesko kondea, [[Antonio Maura|Maura]] eta [[Alejandro Lerroux|Lerroux]] aliatufiloak eta [[Juan Vázquez de Mella]] karlista germanofiloa<ref>{{Erreferentzia|izenburua= España y la guerra |aldizkaria= Historia 16| izena= Manuel |abizena= Espadas Burgos| liburukia= V: La Gran Guerra, años de sangre, ruinas y miseria| orrialde= 89–105}}</ref>. Armada ere bi zatitan banatu zen.
 
Hasierako eragin negatiboa pasa ondoren, ekonomia azkar hazi zen. Gerra-egileek elikagaiak, armak, metalak eta ikatza behar zituzten eta [[Bizkai]]ko siderurgia ondo aprobetxatu zuen egoera hori. Ontzigintza ere izugarrizko gorakada jasan zuen eta, istripuak eta hondoratzeak bereizirik utzita, Bilboko itsasontziak Europako zama-itsasontzi bilakatu ziren<ref name= "Correo">{{Erreferentzia|izena=Imanol|abizena=Villa|egunkaria=[[El Correo]]| izenburua= El país de Jauja |data=2006-10-15| url= http://www.elcorreo.com/vizcaya/prensa/20061015/vizcaya/pais-jauja_20061015.html}}</ref>. Armagintzan, [[Astra, Unceta y Cia S.A.]] gernikarrak egiten zuen 9 mm-ko ''Campo-Giro'' modeloa arauzko bilakatu zen Frantziako armadan eta 100.000 unitate baino gehiago saldu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Astra-Unceta y Compañía|egilea=[[Auñamendi Eusko Entziklopedia]]|url=http://www.euskomedia.org/aunamendi/15960}}</ref>. Oparoaldia aprobetxatuz, negozio berriak ere ezarri zituen: [[Banco Urquijo]] Bilbon, [[Babcock Wilcox]] Trapagaranen, eta abar<ref name= "Correo"/>.