Zürich: berrikuspenen arteko aldeak

'''Zürich''' ([[Suitzako aleman]]ez, ''Züri'', [[italiera]]z, ''[[Zurigo]]'',[[erromantxera]]z, ''Turitg'') [[Suitza]]ko hiririk handiena da, herrialdekoeta herrialdearen iparraldean dagoenadago. [[Zurich Kantoia|Izen bereko kantonamenduko]] hiriburua ere bada.

Hiriko izena ei dator ''Turus'' izen [[zeltiar]]ratikretik ei dator. [[Aleman]]a da hiritar gehienen hizkuntza.

Itsas- mailatik 408 metrotanmetrora dago hiria., [[Zurich lakua|Izen bereko lakuaren]] ondoan dago (88.66 km2).

[[Siehl]] eta [[Limmat]] ibaiek zeharkatzen dute hiria (hirian bertan elkartzen dira).

[[Fitxategi:Zuerich vier Kirchen.jpg|thumb|left|280px|Hirigunearen ikuspegia, hondoan lau eliza nagusiekinnagusiak eta hondoan Albis agerian dagoela.dituela]]

Helvetiarrek gotorlelugotorleku bat egin zuten gaurko finkalekuan, eta ''Dur'' izena jarri zioten (''(ura).''). K. a. 58. urtean, erromatarren eskuetara pasapasatu zen, ''Turicum '' izenaz;. aduanaAduana bat jarri zuten, eta [[IV. mende]]an gotorleku bihurtu. Gero, alamaniarrakgermaniarrak eta frankoak sartu ziren, eta erregeren bizileku bihurtu zuten. Luis Germaniarra erregeak monasterio beneditarrabeneditar bat, Fraumünster, eraiki zuen bertanhan (853853an)., Monasterioeta horrekmonasterio (Fraumünster)horrek gobernatu zuen hiria hainbat urtetan.

[[XIII. mende]]an, monasterioaren aginpidetik askatu zen Zürich, eta merkataritzak indar handia hartu zuen orduan. 1292an [[Habsburgo]]tarren kontrako gudua galdu (1292), eta Suitzako Konfederazioan sartu behar izan zuen (1351)1351n. 1336an, [[Rudolf Brun]]en matxinadak aginpiderako bidea ireki zien eskulangileei, zaldunen eta aitonenaitoren semeen kaltetan. 1400. urtean1400ean, hiriak burujabetza erosi zion enperadoreari. [[1439]]. urtean, ''Alter Zürich Krieg'' (Zurich Zaharreko Gerra)'' piztu zen, 1450eta 1450era arte iraun zuenazuen. Urte hartan bereanbertan, austriarrenZürich laguntzarekin, ZurichSuitzako Konfederaziora itzuli zen, berriz, austriarren laguntzarekin.

[[XVI. mende]]an, Zwingliren erlijio eraberritzearekin burgesiaren indarra areagotu egin zen; Zwingliren erlijio-eraberritzearekin. [[Austria]]ren merkataritza -bidea hautsi bazen ere, Ingalaterrako,zetaren Locarnokoindustria eraberritu eta Frantziakokotoiarena protestantesartu atzerriratueizen eskerZürichen, zetarenIngalaterrako, industriaLocarnoko eraberritueta zenFrantziako etaprotestante kotoiarenaatzerriratuei sartuesker. [[Frantziako Iraultza]]ren eraginez, herrietako eta hiriko biztanleek eskubide berak izatea lortu zituztenzuten.

[[1830]]eko nekazarienNekazarien matxinadakMatxinadak konstituzio liberala bultzatu zuen (1869an osatua1869). XIX. mendean, hiria aberastuz joan zen, Europako finantza -hiri garrantzitsuenetako bat bihurtu zen arte. Horretan lagungarri izan ziren unibertsitatea (1833) eta politeknikoa (1855).

XIII. mendeaz geroztik, merkataritza -leku garrantzitsua da Zurich;Zürich. eskulanek
Eskulanek ere (kotoia, zeta) tradizio handia izan dute beti.

Ekonomia -aldetik, garrantzi handia du ZurichekZürichek mundu osoan. Kapital ugari bildu zen bertara, eta finantza -hiri ahaltsuenetakoaahaltsu bihurtu zen. Han dute egoitza nagusia hainbat bankuk eta seguruetxekaseguru-etxek. Turismoak garrantzi handia du.

Hiriko parte zaharrean, bere kale estuekin,estuetako antzinako eraikuntzak ondo gorde dira. antzinakoParte eraikuntzak, eta harenzaharraren inguruan eraiki dira auzune berriak, inguruko muinoetaraino ere iritsita.

'''Grossmünster''' (katedrala), '''Fraumünster''' eta '''St.Peter''' Zurichekodira Züricheko eliza nagusiak dira.

[[Aleman]]a da biztanle gehienen (ia %78a 78aren) [[hizkuntz]]a nagusia, eta [[albaniera]] (% 5.8a,8) eta [[italiera]] (% 4.7a,7) dira bigarren eta hirugarren mintzatuenak izanda.

[[James Joyce]], [[Max Frisch]] eta [[Elias Canetti]] idazleak bertanhiri honetan hil ziren, beste batzuen artean.