Wikipedia

Vladimir Nabokov: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
1. lerroa:
[[Fitxategi:Monument Nabokov Montreux 23.12.2006.jpg|thumb|Vladimir Nabokoven omenezko eskultura, [[Montreux]], ([[Suitza]])]]▼
{{ lurlanean }}
▲[[Fitxategi:Monument Nabokov Montreux 23.12.2006.jpg|thumb|Vladimir Nabokoven omenezko eskultura, [[Montreux]], [[Suitza]]]]
 
'''Vladimir Vladimirovitx Nabokov''', ([[errusiera]]z Влади́мир Влади́мирович Набо́ков; ([[San Petersburgo]], [[1899]]ko [[apirilaren 22]]a - [[Montreux]], [[Suitza]], [[1977]]ko [[ekainaren 2]]a) idazle [[errusia]]r-[[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]]. izan zenXX. Beremendeko lehenidazle lanakberezi errusierazeta idatzinagusietako zituenbat bainada, nazioartean ezaguna egin zeneanbai bere lanakobraren dagoenekoindarragatik [[ingelesa|ingelesez]]eta idatzioriginaltasunagatik, zituen.bai Bereerrusiar idazlaniketa ezagunenaingeles [[1955]]eanliteraturetan idatzitakoduen ''[[Lolita]]'' eleberria izan zen. Idazlea izateaz gain [[lepidoptero]]en inguruko ikerketa garrantzitsuak egin zituenlekuagatik, eta, [[xake]]rakobatez hainbatere, buruketaabangoardien erehistorian idatziduen zituengarrantziagatik.
 
Bestalde, tximeletetan aditua zen, eta [[lepidoptero]]en inguruko ikerketa garrantzitsuak egin zituen. Badira bi tximeleta Nabokoven izena dutenak, hark deskribatu baitzituen aurrenekoz.
 
== Biografia ==
[[San Petersburgo]]ko familifamilia dirudun eta aristokrata batean hazi zen. Vladimir Dmitrievich Nabokov eta bere emazte Elenaren (Elena Ivánovna Rukavíshnikova) semeetatik zaharrena da. Nabokov hirueledun izan zen txikietatiktxikitatik, bereharen familiak [[errusiera]]z, [[ingeles]]ez eta [[frantses]]ez hitz egiten baitzuen. GaineraAristokrazia giroan ohi zen bezala, bereez haur-hezitzaileenzen lanarieskolara joan. Etxeko irakasleak izan eskerzituen, ingeleraeta errusierahaietako bainobatekin, agudoagobritainiarra baitzen, ikasi zuen ingeles hizkuntza, geroago anglosaxoniarrak berak txunditurik uzten zituen mailetaraino menderatuko zuena.
 
Nabokov familiak sorterritik ihes egin behar izan zuen 1917ko Urriko Iraultzaren ondoren. [[1919]]an, [[Alemania]]ra erbesteratu ziren Nabokoven senideak, [[boltxebike]]en beldur; Nabokov, berriz, [[Cambridgeko Unibertsitatea]]n sartu zen.
 
Aita, politikari liberala, Hitlerren zerbitzura zegon eskuindar batek hil zuen urte batzuk geroago; ama, aldiz, Pragan hil zen, zikinkeriaz inguratuta, semeak zionez ez baitzen sekula neskamerik gabe bizitzera ohitu.
 
[[1940]]an, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetara]] iristenjoan da,zen [[Frantzia]]tikVladimir Navokov, [[Bigarren Mundu Gerra]]tik ihesi; bere anaia Sergei [[Kontzentrazio-zelai]] alemaniar batean hiltzen da [[1944]]an.▼
 
== Obra ==
1920ko hamarraldian hasi zen literatura serio lantzen, ''Masbenka'' lehen eleberriarekin. ''V. Sirin'' ezizena erabiltzen zuen, ez baitzuen aitaren deitura nahasi nahi, oraindik politikagintzan zebilela-eta hura. Lehen lanak errusieraz idatzi zituen; errusierazko obra osoa 1920tik 1940ra idatzi zuen, Cambridgera iritsi zenetik Estatu Batuetara erbesteratu zen arte. Geroago idazleak berak itzuli zuen ingelesera bere obra, bakarrik zenbaitetan, eta semearen eta beste lankide batzuen laguntzaz beste zenbaitetan.
 
Vladimir Nabokoven lanak sarritan esperimentalak eta ilunak badira ere, erudizio eta zorroztasun handia erakusten dute. Obra zabala da: sei eleberri, eleberri labur bat eta kontakizun asko.
 
Aipatzekoak dira ''Despair'' (1978, ''Etsipena'') eta ''Priglasheniye na kazn'' (1936, ''Gonbidapena heriotzara''). ''Despair'' lanak eromenaren azterketa aurkezten du, barnetik egina, eroaren barne-bakarrizketa bakarrik erabiliz. Nabokovek nahi adina baliatzen ditu bitxikeria estilistikoak, hasi berbaldiaren oparotasunetik eta beste estiloak imitatzeraino, hitza bihurritzetik egitura aldrebesteraino; baina gehiegikeria horiek funtzionalak izatea lortzen du, kontamoldeak dira, pertsonaia biribiltzeko balio dute, eta, modu horretan, XIX. mendeko psikologismoaren pisua kentzen dio kontalariak narrazioari.
 
''King, Queen, Knave'' (1972, ''Erregea, dama, zerbitzaria'') eta ''Dar'' (1938, ''Oparia'') lanek ez zuten aparteko harrerarik izan kritikaren aldetik, eta, hala ere, perfektuak dira batzuk, eta badituzte jada Nabokov helduaren ezaugarriak: alde batetik, liburu horietan deskribatu zituen aurrenekoz literaturan perbertsio-mota batzuk, eta, bestetik, abangoardismoari zegozkion osagaiak baliatu zituen kontakizunean. Bi lorpen horiek jarriko zuten Nabokov XX. mendeko idazle handien artean.
 
Estatu Batuetan, hango paisaia eta jendea aztertu zituen, motelen eta modernitatearen lurraldea. Horrek eraman du kritikari bat baino gehiago Nabokoven paradoxa aipatzera: errusiarra da iparramerikar eleberrigile onena. Paradoxa hori indartu besterik ez zuen egin Nabokovek 1955etik aurrera idatzi zuen obrak.
 
Ingelesezko lan ospetsuena ''Lolita'' (1958) da. Gizon heldu batek alabaorde gaztearekin dituen maitasun-harremanak kontatzen ditu. Argitaratu zen garaian kritika eta eskandalu handia sortu bazituen ere, gaur egungo prosaren klasiko bihurtu da. ''Lolita''k puritanoen ukoa sortu zuen aurrena, eta, berehala, eta, partez eskandaluari esker, sekulako arrakasta izan zuen, bai salmentetan eta bai kritikaren aldetik. Gaitzetsia izan zen bere jaioterrian, Errusian, ere: 1986ra arte ez da han Nabokoven lanik argitaratu, ez bakarrik errusiar zuri erbesteratua zelako, baita literatura-esnobismoa lantzen zuelako ere.
 
Zinemara ere egokitu zuten eleberria, Stanley Kubrickek 1962an eta Adrian Lynek 1997an, eta baita antzerkira, operara eta balletera ere.
 
Arrakasta hari esker, unibertsitateko lana utzi ahal izan zuen Nabokovek, eta bete-betean murgildu zen literaturan, errusiar munduari estu helduz: Aleksandr Puxkinen ''Eugenio Oneguin'' itzuli zuen, sekulako oharrez horniturik. Bereziki errusiar sustraiak agertzen dituen autobiografia bat idatzi zuen: ''Speak, Memory'' (1951, ''Mintza hadi, memoria'').
 
''Pnin'' idatzi zuen 1957an, protagonistak errusiar erbesteratuak dituen liburua. Gainera, beste bi obra guztiz berezi idatzi zituen: alde batetik, ''Pale Fire'' (1962, ''Su apala''), non kontakizunak mila bertsoko tankera hartzen baitu; beste aldetik, ''Ada'' (1969), anaia-arreben arteko intzestu-harreman eskandalagarri bat kontatzen duena.
 
Ahal bezain laster, Estatu Batuetatik alde egin zuen Navokovek, eta Montreuxeko hotel batean hartu zuen bizilekua, Amerika betiko utzirik eta Errusiatik gertuago. Hirurogeita hamar urte beterik, ingelesezko itzulpenak eta bere kontakizunen azken bertsioak argitaratu zituen.
 
== Nabokov XX. mendeko eleberrigintzan ==
 
Literaturaren historiaren ikuspuntutik, berehala kokatu zuten Nabokov abangoardiazaleen artean, hitz-jokora zuen joeragatik, bereziki. Geroago, iparramerikarrek postmodernismo deritzatenaren idazle nagusitzat jo zuten, Borges eta García Marquez hegoamerikar kontalariekin batera: haien literaturan, nobelak nobelez mintzatzen dira, edo nobelagileez. Alabaina, kontuan harturik azken urteotan Mendebaldeko zenbait narraziogintzak egin duen aldaketa, esan liteke Nabokoven eleberrigintza zubi bat izan dela, azken eleberrigintza eta abangoardien aurrekoa lotzen dituena.
[[1919]]an bere familia [[Alemania]]ra erbesteratzen da [[boltxebike]]en beldur eta Nabokov [[Cambridgeko Unibertsitatea]]n sartzen da. [[1922]]an ustezko errusiar estremistek bere aita hiltzen dute.
 
Ikuspuntu teorikotik, ez da hain berritzailea, eta nahiz eta eskola formalista sortu zuten Errusia iraultzaileko kritikarien ahalmen analitikoa eta sistematizatzailea ez izan, oso hurbil dago eskola horretatik, estetika ez-utilitarista defenditu zuen neurrian. Haiek bezala, egitura formalei eman zien nagusitasuna, uko egin zion errealismoaren iruzurrari eta haren ondorengo errealismoaren degenerazio ohiturazaleari. Idazlearen eginkizun erabakigarria azpimarratu zuen ororen gainetik: egilea mundu baten sortzailetzat hartzen zuen, ikusitako munduaten sortzailetzat ez ezik, irudikatutako munduaren sortzailetzat.
▲[[1940]]an [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetara]] iristen da, [[Frantzia]]tik, [[Bigarren Mundu Gerra]]tik ihesi; bere anaia Sergei [[Kontzentrazio-zelai]] alemaniar batean hiltzen da [[1944]]an.
 
== Ikus, gainera ==
* [[Errusierazko literatura]]
* [[Ingelesezko literatura]]
 
== Kanpo loturak ==
{{Commonskat|Vladimir Nabokov}}
* {{en}}{{ru}} [http://www.nabokovmuseum.org/en/ Nabokov Museoa (S.San Petersburgo)]
* {{en}} [http://www.dezimmer.net/LolitaUSA/LoChrono.htm Lolitaren kronologia]
 
[[Kategoria:Errusiako idazleak|N]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak|N]]
[[Kategoria:Errusierazko idazleakliteratura|N]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak|N]]
[[Kategoria:1899ko jaiotzak|N]]
43 ⟶ 73 lerroa:
[[da:Vladimir Nabokov]]
[[de:Vladimir Nabokov]]
[[diq:Vladimir Nabokov]]
[[el:Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ]]
[[en:Vladimir Nabokov]]
58 ⟶ 87 lerroa:
[[hr:Vladimir Nabokov]]
[[hu:Vladimir Nabokov]]
[[hy:Վլադիմիր Նաբոկով]]
[[id:Vladimir Nabokov]]
[[io:Vladimir Nabokov]]
69 ⟶ 97 lerroa:
[[la:Vladimirus Nabokov]]
[[lb:Vladimir Nabokov]]
[[lmo:Vladimir Vladimirovič Nabokov]]
[[lt:Vladimiras Nabokovas]]
[[lv:Vladimirs Nabokovs]]
106 ⟶ 133 lerroa:
[[zh:弗拉基米爾·納博可夫]]
[[zh-min-nan:Vladimir Nabokov]]
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2012/1/9}}
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Nabokov"(e)tik eskuratuta