|
[[Fitxategi:Xare.jpg|200px|thumb||right|Xarean jokatzeko tresna. “Xare”a.]]
Xare jokoa, “argentinar erraketa” bezala ere ezaguna, [[euskal pilota]] kirolaren espezialitateetako bat da.
[[Tenis]]eko erraketaren antza duen tresna batekin jokatzen den [[pilota]] jokoa da; tresna hau tenisekoa baino txikiago den arren. [[Zume|Zumez]]z edo biribildutako egurrezko eraztun lodi batez egina dago erreminta, nahiz eta gaur egun material sistetikoz egindakoak ere erabiltzen diren. Eraztun hau sokazko sare lasa batez loturik dago. Sare hau da tresnarekin pilota jaso eta eskumutur kolpez [[frontoi|frontoiaren]]aren paretaren aurka botatzea ahalbidetzen duena. Gehienezko luzera 55 cm-koa da. Erabiltzen diren pilotak larruz estalita daude eta 83 gramo inguru pisatzen dute.
Joko hau [[Trinkete|trinketeetan]] jokatzen da, bikoteka. Bere ezaugarri nagusia da pilota une batez jaso egiten dela indar eta zehaztasun handiagoz bota ahal izateko. Historikoki euskal herritarrek menderatu izan dituzte mundu mailako lehiaketak, Frantzia eta Espainiaren izenean jokatuz.
== Historia ==
Espezialitate hpne jatorria [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herrian]]n aurkitzen da, batzuk diotenez [[jeu de paume]] jokoaren eboluzio gisa sortua.
Argentinara Juan Carlos Orueren eskutik iritsi zen jokoa, [[1885]] urtean. Hala ere, Martín Bordalejo ''El Maestro'' izan zen bere ospearen eta zabalkundearen bultzatzaile nagusia. Club de Gimnasia y Esgrima de Buenos Aires izeneko klubaren xare atala sortu zuen [[1892|1892an]]an. Klubaren izen ona eta ospea zela eta, laster zabaldu zen jokoa [[Buenos Aires|Buenos Airesen]]en, [[Argentina]] osoan eta [[Uruguai|Uruguaien]]en.
Honela, bere jatorrizko lurraldean Xarea ia desagertzeraino heldu zen bitartean, [[Hegoamerika|Hegoamerikan]]n loraldia bizi izan zuen eta txapelketa asko jokatu ziren XX. mendearen lehen erdian zehar. Xarea [[1952|1952ko]]ko lehen ediziotik egon izan da Munduko Euskal Pilota Txapelketen baitan. Bertan argentinarrak gailendu izan ziren, nagusik 1980 ingurura arte.
Ondorengoak dira xarean nabarmendutako argentinarrak: [[Pedro Olhagaray]], [[Amadeo Spinetto]], [[Ignacio Urbistondo]], [[César Rodríguez Egaña]], [[Victoriano Artadi]], [[Julián Amundarain]], [[Jorge Ríos]], [[Ricardo Olivieri]], [[Pedro Labat|Pedro]], [[Juan Labat|Juan]] eta [[Alberto Labat]] anaiak, [[Basilio Balda]], [[Roberto Elías]], [[Héctor Leyenda]], [[Ricardo Bizzozero]], [[Eduardo Frigerio]] y batez ere [[Vicente del Río]], historiako xare jokalaririk onena bezala ezagutzen dena. [[Uruguai]] ere xare jokalari onen harrobi izan da, hala nola, [[Pedro Belzagui]] eta [[José Pereyra Lucas]].
1970eko hamarkadaren amaieratik beherakada hasi zen. Xareak indarra galdu zuen Argentina eta Uruguaien, paleta jokoaren indartzearekin batera. Aldi berean, [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herriko]] trinketeetan berezko ondare bezala zaintzearen ondorioz, bertako jokalariak argentinarren mailara heldu ziren eta munduko maila gorenean kokatu ziren. Ordutik, [[Ipar Euskal Herria]] eta [[Frantzia]] dira jokalri onenen harrobi. Horien artean, nabarmentzekoak dira [[Michel Garbisu]] eta [[Patrick Lasarte]] aitzindariak eta Olasagasti, Ameztoy, [[Peyo Sanglar]], [[Mattin Celan]] edo [[Olivier Laberdesque]] biarnotarra, hauen jarraitzaileak.
[[Hego Euskal Herria]]n “[[Irura|Irurako]]ko Eskola" da aipagarriena. Orokorrean ezaguna izan ez arren, [[Irura|Iruran]]n pilotaren aldaera honen inguruko interes berezia dago, herriko kale bati “Xare” izena jartzeraino heltzen dena. Argentinatik heldutako apaiza izan zen 1920 inguruan herrira ohitura hau ekarri zuena. Hasiera batean elizako arkupeetan jokatzen zen, baina 1950 inguruan ohitura galdu egin zen, erreminta faltagatik. 1970eko hamarkadan herriko hainbat gaztek berreskuratu egin zuten eta Argentinara joan ziren une hartako jokalari onenen eskutik teknika hobetzera. Ordutik, Irurako gaztearak izan dira Espainiako selekzioa Munduko Txapelketetan ordezkatu behar izan dutenak, 1998an txapeldu izatera heldu zirelarik. Irurako Eskolan [[José Inazio Lopetegi]] nabarmentzen da, munduko txapela eskuratzeaz gain Frantziako txapeldun izatea ere lortu baitzuen.
== Xarea Munduko Euskal Pilota Txapeleketetan ==
=== Historiako domina banaketa ===
* Mexiko 2006ra arte
{| class="wikitable"
|
