Wikipedia

Inkisizioa: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t ALIKATER(r)en aldaketak ezabatu dira, Assar(r)en azken bertsiora itzuliz.
1. lerroa:
{{ lurlanean }}
[[Fitxategi:Auto de fé.jpg|thumb|250px|right|''Auto de fé'', [[Pedro Berruguete]] ([[1475]]), [[Pradoko Museoa]]n.]]
'''Inkisizioa''' ([[latin]]ezko ''Inquisitio Haereticae Pravitatis Sanctum Officium'' esapidetik) [[Eliza Katolikoa]]ren barnean [[heresia]] ezabatzen jarduten zuten hainbat erakunde izendatzeko erabiltzen da. Heretikoak aurkitu eta zigortzeko sortutako eliz- auzitegi iraunkorra zen. [[Zuzenbide kanoniko]]aren kontrako aginpideak ere zigortzen zituen.
 
[[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] inkisizioa, beste guztien oinarria, [[1184]]an sortu zen [[Languedoc]]en (Frantziako hegoaldean) [[albitar]] eta [[kataro]]en heresiari aurka egiteko. 1249an ere [[Aragoiko Erresuma]]n ere ezariezarri zen (estatuko lehen inkisizioa izan zen) eta Aro Modernoan, Espainiar Inkisizioaren izenarekin (1478-1821) Aragoi eta Gaztelaren elkarketarekin hedatu zen hara. Espainiaren kontrolpean egonik, Amerikaren eremuetara zabaldu ziren. Jarraian sortu ziren InkisizioPortugaldar PortugesaInkisizioa (1536-1821) eta Erromatar Inkisizioa (1542-1965).
 
Inkisidoreak polizia motako -indar bat ziren, jendearen salaketen bidez heretiko ustekoak atxilotu eta epaitzen zutenakzituztenak. [[XIII. mende]]tik, aitorpenak lortzeko, torturatu egiten zenzuten<ref name="Lea1888">
{{erreferentzia
|abizena=Lea
18 ⟶ 17 lerroa:
|isbn=1152296213
}}
</ref> eta errudunei (gehienak, salatu gutxi izaten baitziren errugabe deklaratuak) zigor arin bat (ondasunen konfiskatzea) edota gogor bat (urkatzea bere bekatugatik damutzen bazen, erreaerretzea damutzen ez bazen damutzen) aplikatzen zitzaien.
 
[[1834]]an desagertu zen behin betiko Inkisizioa eta Pio X.ak [[1908]]an '''[[Fedearen Doktrinarako Kongregazioa]]''' sortu zuen haren ordez.
25 ⟶ 24 lerroa:
[[Fitxategi:Escudo inquisicion.gif|thumb|Inkisizioaren ikurra.]]
 
Historialariek lau Inkisizio inkisizio-mota edo mugimendu banatzenbereizten dituzte:
# [[Erdi Aroko Inkisizioa]] (1231 – XVI. mendea)
# [[Espainiar Inkisizioa]] (1478 – 1834)
33 ⟶ 32 lerroa:
=== Erdi Aroa ===
 
[[Inozentzio III.a]]k sortu zuen [[1215]]ean, heresia zapaldu eta heretikoak zigortzea helburua zuen prozedura kanonikoa. Erakundea, ordea, [[Gregorio IX.a]]k sortu zuen [[1231]]an, kataro edo albitarren aurka borrokatzeko. Domingotarrek hartu zuten auzitegiaren ardura. 1252an Inozentzio IV.ak Inkisizioak prozesuprozesua eta tortura erabiltzea onartu zuen.
 
Oso auzitegi ankerra izan zen. Erruduntzat jotakoak gogor zigortzen zituzten, baina, zigorrik handiena sutan erreta hiltzea zen. Inkisizioa [[Sizilia]]ra, [[Napoli]]ra, [[Milan]]era, [[Herbehereak|Herbehereetara]] eta, geroago, [[Amerika|Ameriketako]] kolonietara ere zabaldu zen. Heretikoa edonon aurkitu, epaitu eta zigortzeko sistema oso bat zen Inkisizioa.
 
Kataro eta albitarren aurka eraginkorra izan zen, baina, [[Espainia]] eta [[Italia]]n izan ezik, ezin izan zuen ezer egin Europan [[protestantismo]]aren aurka.
 
=== Aro modernoaModernoa ===
 
[[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando II.a]] eta [[Isabel I.a Gaztelakoa|Isabel I.a]] errege-erreginek [[Nafarroa]]ri eraso egin eta konkistatu zutenean inkisizioarenhasi arozen modernoaInkisizioaren hasiaro zenmodernoa. Haien erresumaren batasuna ortodoxia katolikoan oinarritu nahi zuten, eta horretarako, juduak eta musulmanak kristautzeaz gaingainera, heretikoak zigortzeko [[1478]]-[[1483]]an Inkisizioa izeneko auzitegi- berezia sortu zuten, [[Sixto IV.a]]ri esker izaera erlijioso-politikoa zuena.
[[Tomas de Torquemada]] izan zen lehen inkisidore nagusia eta [[Cisneros Kardinala]] buruetako bat. Inkisizioa aita santuaren menpe zegoen Europan, baina [[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando II.ak]] [[Gaztela]] eta [[Aragoi]]ko erregeen menpeko lurretan Inkisizioa bere esku jartzea lortu zuen. [[Euskal Herria]] lehenengo [[Calahorra]]ko tribunalaren menpe zegoen, eta gero, [[Logroño]]koaren pean. ▼
 
▲[[Tomas de Torquemada]] izan zen lehen inkisidore nagusia eta [[Cisneros Kardinalakardinala]] buruetako bat. Inkisizioa aita santuaren menpe zegoen Europan, baina [[Fernando II.a Aragoikoa|Fernando II.ak]] [[Gaztela]] eta [[Aragoi]]ko erregeen menpeko lurretan Inkisizioa bere esku jartzea lortu zuen. [[Euskal Herria]] lehenengo [[Calahorra]]ko tribunalaren menpe zegoenegon zen, eta gero, [[Logroño]]koaren pean.
Inkisizio modernoa tresna eraginkorra izan zen egoera politikoa kontrolpean edukitzeko, baita ere, sortu nahi zen estatu-motaren berdinkeria ideologikoaren disidentzia zigortzeko. Inkisizioaren helburua heretikoak zigortzea zen, baina "heretiko" hitzaren azpian gauza asko sar zitezkeen eta, Gaztela-Aragoiko eta Frantziako monarkiak muga Pirinioetan jarri nahian ari ziren. ▼
 
▲Inkisizio modernoa tresna eraginkorra izan zen egoera politikoa kontrolpean edukitzeko, baita ere, sortu nahi zen estatu-motaren berdinkeria ideologikoaren disidentzia zigortzeko ere. Inkisizioaren helburua heretikoak zigortzea zen, baina "heretiko" hitzaren azpian gauza asko sar zitezkeen, eta, Gaztela-Aragoiko eta Frantziako monarkiak muga Pirinioetan jarri nahian ari ziren.
Monarkia haren kontra zegoen guztia susmopean jarri zuten: mugak itxi zituzten, odol garbitasuna aldarrikatu zuten, hizkuntza bakarra, eliza bakarra eta jainko bakarra ezarri, eta hortik kanpoko zegoena desagerrarazi.▼
 
▲Monarkia haren kontra zegoen guztia susmopean jarri zuten: mugak itxi zituzten, odol -garbitasuna aldarrikatu zuten, hizkuntza bakarra, eliza bakarra eta jainko bakarra ezarri, eta hortik kanpokokanpo zegoena desagerrarazi.
[[Filipe II.a Espainiakoa]]ren garaian, [[1575]]ean, [[Hego Euskal Herria]]n egin zen [[sorgin]] jazarpena ikaragarria izan zen. [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], berriz, [[Henrike IV.a Frantziakoa|Henrike IV.ak]] bidali zuen Lapurdira [[Pierre de Lancre]] magistratu frantziarra, [[1609]]an. ▼
 
▲[[Filipe II.a Espainiakoa]]ren garaian, [[1575]]ean, [[Hego Euskal Herria]]n egin zen [[sorgin]] -jazarpena ikaragarria izan zen. [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], berriz, [[Henrike IV.a Frantziakoa|Henrike IV.ak]] bidali zuen Lapurdira [[Pierre de Lancre]] magistratu frantziarra, [[1609]]an.
Sorginen aurka egin ziren prozesu basatienak [[Zeberio]]n ([[Bizkaia]]), [[Zugarramurdi]]n ([[Nafarroa Garaia]]) eta [[Lapurdi]]n egin ziren. ▼
 
▲Sorginen aurka egin ziren prozesu basatienak [[Zeberio]]n ([[Bizkaia]]), [[Zugarramurdi]]n ([[Nafarroa Garaia]]) eta [[Lapurdi]]n egin ziren.
[[XVII. mendea]]ren hasieran Inkisizioak beste egiteko ugari bete zuen, ia beti kristau-ortodoxiaren defentsan edo aitzakian: muga eta portuetako jende- eta liburu-trafikoaren kontrola adibidez.▼
 
▲[[XVII. mendea]]ren hasieran Inkisizioak beste egiteko ugari bete zuen, ia beti kristau-ortodoxiaren defentsan edo aitzakian: muga eta portuetako jende- eta liburu-trafikoaren kontrola, adibidez.
 
=== XIX eta XX. mendeak ===
 
[[1834]]. urtean desagertu zen behin betiko Inkisizioa, eta Pio X.ak [[1908]]an "''Ofizio Santua''" izeneko kongregazioa sortu zuen haren ordez.
 
[[Joan Paulo II.a]]k barkamena eskatu zuen [[2004]]ko [[ekainaren 15]]ean, [[Roger Etxegarai]] kardinal lapurtarrari bidalitako gutun baten bidez: Inkisizioak egindako gehiegikeriak fedearen eta jainkoaren aurkakoak izan zirela esanezesan zuen.
 
== Inkisizioa Euskal Herrian ==
Luzio III.a Aita Santuak 1184. urtean eman zuen ''Ad Abolendam'' («Garbitasunaren alde») dekretuaren ondoren antolatu ziren Erdi Aroko Inkisizio auzitegi bereziak. Auzitegi zibilen esku zegoen Nafarroako erresuman kristautasunaz kanpoko erlijio, sineste eta praktiken aurkako zapalkuntza, eta une bakan batzuetan baizik ez zuen elizako hierarkiak ahalmen hori beretzat hartu. 1478. urtean ezarri zuen Sixto IV.a Aita Santuak Inkisizioa Gaztelako erresuman (Inkisizio Berria, ''Tribunal del Santo Oficio'' gaztelaniaz), Errege-erregina Katolikoek hala eskatuta, eta inkisidoreak zuzenean hautatzeko ahalmena jaso zuten erregeek. 1481. urtean salatu zuen Aragoiko Inkisizioak Tuteran horrelako instituziorik ez egona, eta 1486an gutun bat bidali zieten Errege-erregina Katolikoek hiri hartako agintariei, bertan babesten ziren heretikoak beren esku uzteko aginduz. Ez zuen batere harrera onik izan gutun hark eta beren lurraldean Inkisizioko agintaririk ez zutela onartuko erantzun zuten tuterarrek. Tarazonako apezpikutzaren barrutian zegoen Tuterako hiria, baina bertara jotzen zuten Aragoiko heretikoak, Nafarroako erresuman inkisiziorik ez zegoenez. Gaztelako eta Aragoiko erregea Nafarroako erresumaz jabetu ondoren sortu zen bertako lehen Inkisizio auzitegia (1513), baina, Nafarroako erresuma berreskuratzeko gerra zela medio, Calahorrako (1522) eta, ondoren, Logroñoko hirira (1570) eraman zuten auzitegia, Iruñean eta Tuteran egon ondoren. Calahorrako hirian izan zuen egoitza Hego Euskal Herriaz arduratzen zen Inkisizioaren auzitegiak 1570 arte.
 
EuskalKoroaren Herriazerbitzupeko instituzioa izan zen Inkisizioa, lehenengoizatez [[Calahorra]]koerlijio tribunalarenerakundea menpebazen zegoen,ere. Erlijio-ortodoxia katolikoa erreformaren eta gero,beste [[Logroño]]koarenerlijioen pean.erasoetatik Inkisiziobegiratzea modernoazuen tresnahelburu eraginkorraInkisizioak, izanbaina laster hasi zen egoeraerrepresio-esparrua politikoazabaltzen kontrolpeanberez edukitzeko,ez baitazegozkion erebeste eremu batzuetara, sortuheterodoxiarako nahibide zenguztiak [[estatu]]eragotzi nahian (sexu-motarenohiturak, berdinkeriodol-garbitasuna, ideologikoarensorginkeria disidentziaeta zigortzekoantzinako sinesteak, jakintza eta ideologia mailako joera libreak...). Inkisizioaren helburua heretikoak zigortzea zen, baina "heretiko" hitzaren azpian gauza asko sar zitezkeen eta, Gaztela-Aragoiko eta Frantziako monarkiak muga [[Pirinioak|Pirinioetan]] jarri nahian ari ziren. [[Monarkia]] haren kontra zegoen guztia susmopean jarri zuten: mugak itxi zituzten, odol garbitasuna aldarrikatu zuten, [[hizkuntz]]a bakarra, eliza bakarra eta [[jainko]] bakarra ezarri, eta hortik kanpokokanpo zegoena desagerrarazi.▼
Euskal Herrira [[Gaztelako Erresuma]]k Nafarroa konkistatu zuenean iritsi zen, bertan zeuden sineskerak ez baitziren Elizarentzat egokiak. Gainera, garai hartan familien arteko gatazka ugari zeuden eta elkar salatzen ziren.
 
▲Euskal Herria, lehenengo [[Calahorra]]ko tribunalaren menpe zegoen, eta gero, [[Logroño]]koaren pean. Inkisizio modernoa tresna eraginkorra izan zen egoera politikoa kontrolpean edukitzeko, baita ere, sortu nahi zen [[estatu]]-motaren berdinkeri ideologikoaren disidentzia zigortzeko. Inkisizioaren helburua heretikoak zigortzea zen, baina "heretiko" hitzaren azpian gauza asko sar zitezkeen eta, Gaztela-Aragoiko eta Frantziako monarkiak muga [[Pirinioak|Pirinioetan]] jarri nahian ari ziren. [[Monarkia]] haren kontra zegoen guztia susmopean jarri zuten: mugak itxi zituzten, odol garbitasuna aldarrikatu zuten, [[hizkuntz]]a bakarra, eliza bakarra eta [[jainko]] bakarra ezarri, eta hortik kanpoko zegoena desagerrarazi.
[[Fitxategi:Amboto.jpg|thumb|250px|left|[[Anboto]], [[Durangaldea]]n.]]
 
Ipar Euskal Herrian ez zen Inkisizio auzitegi berezirik izan: Lapurdi eta Zuberoa Bordeleko Parlamentuko justizia-gortearen manupean egon ziren, eta Nafarroa Behereak eutsi zien bere justizia-erakundeei. XVI. mendean zehar erreformazaleen eta katolikoen arteko gerra zabaldu zen Nafarroa Behereko, Zuberoako eta, modu apalagoan, Lapurdiko lurretara, eta liskar-giro hura baretze bidean jarri zenean baizik ez zen abiarazi Ipar Euskal Herriko heterodoxiaren aurkako borroka, Bordeleko Parlamentuko epaile zibilek zuzendua betiere. Euskal Herriko sorginen aurkako errepresioak bere gorena iritsi zuen XVII. mendearen hasieran (Bordeleko auzia, Lapurdiko sorginen aurka, Pierre de Lancre Bordeleko Parlamentuko epaileak bideratua, 1609. urtean, eta Logroñoko auzia, Zugarramurdiko sorginen aurka, 1610. urtean, Espainiako Inkisizioak bideratua).
Estatu modernoaren formazioarekin ahalmen politiko sistema berri bat iristen da. [[Espainiar Inkisizioa]] egongo zen estatuaren zerbitzura [[Errege-erregina Katolikoak]] zeudenean. Euskal Lurraldeetan inkisizioa egon zen eta Calahorra eta [[Durango]]ko auzitegietan kontrolatzen zen. Bigarren fase batean zona horretako zaintza Logroñotik egiten zen.
 
Erlijio eta ideologia ortodoxiari dagozkion arrazoiez gainera, politika-kutsua darien arazoak ere tartekatu ziren Euskal Herriko sorginkeriaren aurkako auzietan: sorginkerietan ibili ohi zirelako salaketak bideratu ziren Nafarroa Garaian 1527. urtean Nafarroako agaramontarren aurka. Bestalde, xenofobia-giro bortitza nagusitu zen bazter guztietan (Lapurdin babestu ziren judu espainiarren eta portugaldarren aurkako kanpainak, odol-garbitasunerako neurri estuak Hego Euskal Herrian...).
 
Nolanahi ere, Hego Euskal Herriko sorginen aurka Inkisizioak bideratu zituen neurriak askoz ere leunagoak izan ziren Bordeleko Parlamentuak Lapurdiko jendearen kontra erabili zituenak baino.
Euskal Herrian izandako [[XVII. mende]]ko sorginkeriaren aurkako zapalkuntza gogorra ezaguna bada ere, Inkisizioak beste egiteko ugari bete zuen: muga eta portuetako jende- eta liburu-trafikoaren kontrola, [[Durangoko heretiko]]en aurkako errepresioa, etab.
 
XV. mendean hasi zen sorgin-ehiza gauzatzen,; halere, kasu bakan batzuk baino ez ziren izan, [[Anboto]] aldean gehienak. Garai berean, Logroñon 30 emakume epaitu eta erre omen zituzten. Sorgin -ehiza garrantzitsuenak XVII. mendearen hasieran gertatu ziren. 1609an [[Pierre de Lancre]]k lapurtarren aurkako epaiketa hasi zuen, guztiak sorginak zirela pentsatzen baitzuen,; ondorioz, ehunka pertsona erre zituen, apaizak barne, halere gutxi iruditu zitzaion eta penaturik joan zen [[Lapurdi]]tik.
 
=== Zugarramurdin ===
 
Gutxira Logroñoko prozesua hasi zen. Prozesu honetarahorretara [[Zugarramurdi]]ko sorginak eraman zituzten eta inkisidorea [[Juan Valle Alvarado]] izan zen<ref name="Zugarramurdi"/>. 300 bat pertsona inplikatusalatu zituzten, soro eta animalietan kalteak sortusortzea eta [[ekaitz]]ak sortarazteasorraraztea egotzi zitzaienegotzita. Logroñora 40 bat pertsona eraman eta bertako inkisidoreek 18 pertsona libre utzi eta beste 12 hiltzera kondenatu zituzten, gainontzekoakgainerakoak torturak jasatean hil baitziren. Gaur egun, Zugarramurdiko kobetanhaitzuloan Logroñoko prozesuan epaitutakoen zerrenda dago ikusgai, eta bertan izena, data eta egotzitakoa agertzen direlarikdira. Bertan gizonGizon, emakume, nahiz neskatilen izenak agertzen dira<ref name="Zugarramurdi">[http://www.turismozugarramurdi.com/seccion/historia1609/ Zugarramurdiko prozesuaren historia] turismozugarramurdi.com webgunean</ref>.
 
== Auziak ==
 
[[Gregorio IX.a]]k eraiki zuen lehen Inkisizio-auzitegia (1231), bereziki [[kataro]] eta [[albitar]]ren aurka borrokatzeko. [[Tortura]] erabiltzea [[Inozentzio IV.a]]k onartu zuen (1252). Erruduntzat jotakoak gogor zigortzen zituzten, [[zigor]]rik gogorrena [[su]]tan erreta hiltzea zen. [[Heriotza-zigor]]ra aplikatzeko, auzitegiak beso sekularrari entregatu ohi zion kondenatua.
 
Hiru Inkisizio-auzitegi mota bereizi behar dira historian:
* Auzitegi erromatarrak kristandadean eraikitakoak (Erdi Aroan).
* Espainiako Inkisizioa, Errege-erregina Katolikoek sortua (XV-XIX. m.).
* Tronu Santuko Inkisizioaren Kongregazio nagusia, 1542an sortua.
 
=== Funtzionamendua ===
==== Akusazioa ====
 
Inkisizioa hiri batera iristen zenean egiten zuena zen, ''grazia -ediktua'' ematen zuen. Igandeko [[meza]] bukatzean, inkisidoreak ediktua irakurtzen zuen: heresia posibleak azaltzen ziren, eta denak animatzen zituzten inkisizioko inkisizio-auzitegira joateko beren kontzientziak askatzeko. Asko ziren presentatzen zirenak elizan boluntarioki eta ustezko gaizkide guztiak aitortzen zituztenak.
 
Salaketak anonimoak ziren, eta salatuak ezin zuen jakin nork salatzen zuen.
 
==== Atxiloketa ====
 
Aztertzaileak salaketa aztertzen zuten, eta heresia zegoela edo ez esan behar zuten, eta epaitua atxilotzen zen. Kasu batzuetan, atxilotuak itxaroten zuen bi urte kartzelan aztertzaileakitxaroten berezuen aztertzaileak kasua aztertu arte.
 
Atxilotzen bazuten, inkisizioakInkisizioak haren ondasunak bereganatzen zituen. Urteak pasa zitezkeen kartzelan zergatikoazergatia jakin gabe. Ohikoa zen jendea kartzeletan hiltzea.
 
==== Prozesua ====
Prozesu inkisitoriala audientzia batzuez osatuta zegoen. Abokatu bat izendatzen zitzaion salatuari, eta konbentzitu behar zuen aitortzeko. Kasua bukatzean bozketa bat egoten zen, eta denak akordio batera iritsi behar zuten.
 
==== Epaia ====
Akusatua askatuaskatzea zezaketengerta zitekeen, baino gutxitan gertatzen zen. Prozesua bertan behera geratzen bazen, akusatua libre geratzen zen.
 
Erruduna bazen, bere delituak konfesatu behar zituen. Akusatua errekontziliatuerrekontzilia zezaketen eta kartzelara, berebidali, gauzakondasunak kendu edota gorputz-zigorra jaso zezakeen. Zigor larriena erlaxazioa zen, hau da, sutara botatzea.
 
=== Epaitegiaren osaera ===
 
Epaitegiak normalean honela zeuden osatuta:
* Bi edo hiru inkisidore
* Jasotzaile bat
* Fiskal bat
* Sekretuko hiru notario
* Bahiketen eskribau bat
* [[Nuntzio]] bat
* [[Udaltzain]] bat
* Atezain eta kartzelari bat
 
=== Arrazoiak ===
 
Ezinezkoa da justifikazio bat bilatzea pertsekuzioakjazarpenak egiteko zeuden arrazoiak.
Hauek ziren batzuk:
* [[Heresia]]
* [[Sorgin]]keria
* [[Luteranismo]]a
* [[Humanismo]]a
* [[Morisko]]ak eta [[judu]]ak
* [[Sexu]] -delituak
 
Irtenbiderik ez zuten, denak kondenatuak zeuden eta batzuk sententziatuak.
 
=== Tortura -motak ===
[[FitxategiImage:Torture Inquisition.jpg|thumb|250px|right|Bi inkisidore torturatuari damutzeko eskatzen.]]
Aitorpenak lortzeko, torturatu egiten zuten jendea eta errudunei (gehienak, salatu gutxi izaten baitziren errugabe deklaratuak) zigor arin bat (ondasunen bahitzea) edota gogor bat (urkatzea bere bekatugatik damutzen bazen, errea ez bazen damutzen) aplikatzen zitzaien.
 
Hauek dira inkisizioak aplikatzen zituen [[tortura]] -mota batzuk:
* [[Zerra]]: heretikoa buruz behera jartzen zen eta [[hankarte]]tik zerra sartzen zen hil arte. Askotan ez zuten konortea galtzen [[zilbor]]rera iritsi arte.
* [[Zikoina]]: Eskuak eta hankak zikoinan jartzen ziren, eta 20 minututaraminutura gutxi gora-beheragorabehera [[dardarizo]]ak hasten ziren, horrela hil arte.
* [[Aho]]ko, [[ondeste]]ko eta [[bagina]]ko [[udare]]a: tresna hauhori baginatik, ahotik edo ondestetik sartzen zuten, giltza erako bat biratzen zuten eta barruan zegoen [[buia]] irekitzen joaten zen.
* [[Gillotina]]: burua mozten da xafla zorrotz batekin
* HotzHotza eta beroberoa: ur beroberoko tanta bat buru burusoilduanburu soilduan botatzen zen eta gero ur hotzeko bat, eta hala denbora luzez.
 
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/30}}
{{erref zer}}
 
=== Bibliografia ===
* ''Inkisizioaren ankerkeriaren historia'', Alizia Stürtze / Koldo Ortega, (164 or.) [http://www.argia.com/argia-astekaria/2161/inkisizioaren-ankerkeriaren-historia]
 
== Ikus, gainera ==
* [[Sorgin|Sorgin-ehiza]]
 
== Kanpo -loturak ==
{{commons|Category:Inquisition}}
* [http://www.puntubi.com/testuinguruak/inkisizioa.htm Inkisizioa] puntubi.com webgunean
 
[[Kategoria:Inkisizioa]]
192 ⟶ 193 lerroa:
[[fr:Inquisition]]
[[fy:Ynkwisysje]]
[[ga:An tIonchoisne]]
[[gl:Inquisición]]
[[he:אינקוויזיציה]]
[[hi:न्यायाधिकरण (इनक्विज़िशन)]]
[[hr:Inkvizicija]]
[[hu:Inkvizíció]]
210 ⟶ 209 lerroa:
[[lv:Inkvizīcija]]
[[mk:Инквизиција]]
[[ml:മതവിചാരണകൾ]]
[[ms:Pasitan]]
[[nl:Inquisitie]]
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Inkisizioa"(e)tik eskuratuta