Mugimendu modernoa: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fitxategi:Donostia Aizpurua Klub Nautikoa.jpg|thumb|right|250px|[[Donostiako Klub Nautikoa]], [[Jose Manuel Aizpurua]] eta Labaien arkitektoena]]

Arkitekturari dagokionez, 1920 ondoko hamarraldian, hau da, Lehen Mundu Gerraren ondorengo urteetan, Alemanian[[Alemania]]n sortu zen pentsamolde- eta ikerketa-joera izendatzen du arrazionalismoak.

Weimarren[[Weimar]]ren, [[Bauhaus]] eskola ([[1919]]) sortu zen garaian, arkitektura-proiektuaren eta produkzio industrialaren arteko harremanak azpimarratzen zituen W.[[Walter GropiusekGropius]]ek, artea ez baitzen jadanik ulertzen balio historikoen metaketa gisa. Mende-hasierako arkitekto eraginkorrenak, Gropius, [[Mies van der Rohe]] eta [[Le Corbusier]], bat zetozen arrazionalismoaren oinarrizko ideietan, alegia, industrializazioak, modu “arrazionalez”''arrazionalez'' erabiliz gero, gizarte-injustiziatik askatuko zituela herriak. Arrazionalismoaren ideologia optimista hori –azken finean, kapitalismoaren[[kapitalismo]]aren garatzeko beharra interpretatzen zuena–, laster identifikatu zen arkitektura modernoarekin.

Arrazionalismoa oso azkar zabaldu zen Europa osoan, erakusketa eta lehiaketa bitartez, besteak beste; eta laster bihurtu zen kapitalismoaren bilakaeraren arkitektura-hizkuntza. Eta, kapitalismoa nazio gaineko egituretan zabaltzen hasi zen bezala, era berean arrazionalismoak ere nazioarteko zabalkundea eta itxura hartu zituen. Espainian, [[García Mercadal]] arkitekto zaragozarra, Frankfurteko[[Frankfurt]]eko (1929) eta Bruselako[[Brusela]]ko biltzarretan (1930) parte hartu zuena, izan zen mugimendu honen aitzindaria, MartínDomínguez[[Martín Domínguez]] donostiar arkitektoaren laguntzarekin; izan ere, Le Corbusierrekin ikasia zen Domínguez.

Europa osora zabaldu ondoren, baita [[SESB|Sobietar BatasuneraBatasun]]era ere, II.[[Bigarren Mundu Gerra]] baino lehentxeago, [[Estatu BatuetaraBatu]]etara heldu zen arrazionalismoa, faxismoak[[faxismo]]ak eta nazismoak[[nazismo]]ak Europatik erbestera joandako arkitektoek eramanda. II.Bigarren Mundu Gerraren ondoren, ordea, eta proposamen eta hizkuntza berria zen heinean, ahitu egin zen arrazionalismoa: estilo huts bihurtu zen, errepikatzen zen formula besterik ez, eta orduantxe lortu zuen mundu osora zabaltzea.

[[Arrazionalismo]]aren printzipio intelektualak, arkitektura zaharreko teorian oinarritzen dira. [[Vitruvio]]k jada adierazia zuen bere ''De Architectura'' lanean, arkitektura zientzia bat dela, eta arrazionalki uler daitekeela. Planteamendu hori [[ErrenazimentuPizkunde]]ko tratatuetan jaso eta sakondu egin zen. XVIII. mendeko teoriek aurre egin zioten Barrokoko[[Barroko]]ko edertasunkeriari, egia eta arrazoiaren edertasun klasikoaz.

XX. mendeko arrazionalismoa ez da horrenbeste lan teoriko bateratu baten eratorria. Beste uste batetik eratortzen da, ordea: mundu errealeko arazo askotarikoak arrazoiaz ebatz daitezkeelako sinismenetiksinesmenetik. Alde horretatik, [[historizismo]]aren aurkako erreakzio bat da, eta ''[[Art Nouveau]]'' eta [[espresionismo]]arekiko kontraste handia da.