La Hoya: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko Lantegiak egindako aldaketa. |
wikituta |
||
8. lerroa:
[[Fitxategi:La Hoyako zeramikazko kutxak. Gasteizko Arkeologia Museoa.PNG|thumb|alt=La Hoyako zeramikazko kutxak. Gasteizko Arkeologia Museoa|La Hoyako zeramikazko kutxakkutxak –barrurantz zein kanporantz egindako ildaxkez apainduak–. Gasteizko Arkeologia Museoa]]
Herrixka edo aztarnategi hori Alejandro Sampedro Martínezek aurkitu zuen, 1935ean. Lurra lantzerakoan, zeramika asko agertzen zela ikusirik, indusketak egiten hasi zen, eta antzinako herrixka baten aztarnak aurkitu zituen azpian. Hark [[Carlos Sáenz de
Orain arte egin diren azterketen arabera, lau hektarea inguru hartzen zuen herriak. Inguruko zelaiak baino 5 bat metro altuago dago, baina, 5 metro horietatik 3, mendeetan zehar pilaturiko hondakinez osatuak ditu. Harresiz inguratua zegoen, eta puska handia oraindik zutik da. Harresiaren oinean bada, halaber, saihetsik saihets igarotzen den aspaldiko bide bat ere; dirudienez, Biasteri aldea Errioxarekin, Nafarroako mendebalarekin eta Kantabriako mendiekin lotzen zuen.
18. lerroa:
Europako erdialdeko lehenbiziko talde horiek La Hoyara ailegatu eta urte batzuetara, beste talde batzuk iritsi ziren, K.a. XIII. mendean. Europako erdialdeko herriak ziren horiek ere. Azkeneko horiek Ebro ibaian gora sartu ziren, Aragoitik eta Nafarroatik barrena, jakitun batzuek diotenez, alde horietakoen antzeko etxe-egiturak (lauki-zuzenak) agertu baitira aztarnategiaren azpieneko mailan. Nolanahi ere, bertan lehendik bizi zirenekin bat egin, eta geroztik beroi izenez ezagutu den herria osatu zuten horiek.
K.a. V. eta IV. mendeen bitartean, berriz, herri
La Hoyak ere bazuen (badu), garai bereko beste bizigune askok bezala, bere harresia. Aurkitu diren harresi-atalen eta aztarnen arabera, hiru alditan egin zen gutxienez. Hasierakoak habez eta hesolaz egina zuen parte bat, mendebalekoa, eta harriz eraikia, ekialdekoa. Biak garai berekoak diren ala ez, ez da jakin ahal izan oraindik. Horiek baino eremu zabalagoa hartzen zuen gero eraiki zutenak. Honetan ere bi alde bereiz daitezke: ekialdeko parte osoa eta iparraldearen parte bat hartzen zuena, eta mendebaleko alde guztia eta iparraldearen parte bat hartzen zuena. Bi horma-errenkada ditu lehenengoak, harriz eta karez eginak biak, eta harri soilez betea, hormatik hormarako tartea. Teknika hobea nabari da bestean, zeltak sartuz gero eraiki bide zenean. Harri handiz eta horiei harri txikiagoz altxagarria ezarriz egina dago hori. Alde batzuetan, azpiko harkaitzari zimenduz erantsiak ditu oinarriak. Garai horretako harresia nahiko osorik dago oraindik. Leku batzuetan 3 metrorainoko altura du. Hegoaldeko partean bakarrik ez da harresi-aztarnarik aurkitu, baina, horma-barruti triangeluar bat agertu da, harresietako sarrera nagusia zaintzen zuen dorrearena edo, agian.
Herriaren egituran ere bi alde bereiz daitezke:
Gela nagusia beste bien artean zuten, eta aurkitu diren aztarnen arabera, gela horretan, horma nagusiaren kontra, sua egiteko lekua. Harrizko oina zuten horma horiek. Oinetik teilatura bitartekoa, aldiz, habez eta buztinezko adreiluz bete ohi zioten etxeari. Teilatua bera habe txikiz eta belar edo ihiz estalia zuten; erlaitz zabalekoa eta bi isurkikoa gainera, gehienek. Erlaitz zabala izateak eta espaloietan agertu diren zenbait aztarnek, bestalde, biztanleek egunaren parte handi bat kalean ematen zutela adierazten dute.
30. lerroa:
Etxeei buruz zenbait datu eman daiteke, hala ere. Bi alde bereiz daitezke antzinako herrian. Alde bateko etxeek horma zuzenak edo elkarri buruz angeluak eratuz lotzen zirenak zituzten; biribilean edo biribil samar eratuak, aldiz, beste aldekoek.
Gainontzean, horma nagusiak era bertsuan eraikiak zituzten zeltiberiarren garaikoek eta besteek, harrizko
Zeltiberiarren garaikoetan ez diren bi elementu bereiz daitezke antzinako herrian ziren etxeetan. Esan bezala, harrizko zokaloak edo horma-oinak zituzten, baina zeramika-puska handi batzuk ere sartu ohi zituzten horietan; etxe-barruetako zorua ere, bestetik, buztinezkoa zuten, buztin zanpatu gogorrez eratua eta gorriz pintatua.
La Hoyako jendeak garai batzuetan eta besteetan zer bizimodu egiten zuen jakiteko garrantzi handia dute, halaber, zer ontzi- eta tresneria-mota erabiltzen zituzten aztertzeak ere. Molde, itxura, kalitate eta apaingarri-mota askotako ontziteria agertu da, baina agertu direnen artean, bi ontzi- edo zeramika-mota bereiz daitezke: antzinakoa edo aztarnategiko azpieneko mailan agertu dena eta gaineko mailan agertu dena. Aski [[zeramika]] zarpaila da azpieneko mailakoa, buztin ilun edo beltzez eta, pitza ez zedin, harri-koskorrak nahastuz egina; eskuz edo motel jiratzen zen tornuan moldatua eta hala-holako labeetan errea, berebat, oso kontuz landu eta leundutakorik ere azaldu den arren.
Egituraz, oin eta lepo estukoak eta gerri eta aho zabalekoak dira horiek. Soka itxurako edo behatzak buztinean sakatuz egindako apaingarriak dituzte. Esan bezala, agertu da finago landutakorik ere; oro har, ontzi txikiak dira azkeneko horiek, edalontzi gisa erabiltzen zituztenak agian.
Teknika hobea nabari da gaineko mailakoetan. Ageri denez, bizkor jiratzen zen
Berezko kolorea horia ohi zuten, baina marra beltzez eta irudi geometrikoz apaintzen zituzten gero. Garai horretako ontzi eta tresneria asko agertu da: kopak, kazuelak, antoxinak edo orainago kutxen modura apaindutako zeramikazko kutxatilak, ehundegirako pisuak, txanpon gisa edo erabiltzen zituzten buztinezko bola txikiak, larruzko zakuak, labanak, eskuturrekoak, besteak beste. Horietako asko edo gehienak, bai buztinezkoak bai metalezkoak, bertan egiten zituzten, metala lantzeko moldeak ere agertu baitira.
Jan, berriz, garia, garagarra,
La Hoyako biztanle haiek zer sinesmen-modu zituzten edo zer gauza gurtzen zituzten jakitea ere ez da lan erraza, izan ere, ez baita hori argi diezagukeen aztarna askorik.
53. lerroa:
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
[[kategoria:Biasteri]]
[[Kategoria:Euskal Herriko aztarnategi arkeologikoak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko historiaurrea]]
|