Epidemia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t r2.7.1) (robota Erantsia: hr:Epidemija
1. lerroa:
[[Fitxategi:Snow-cholera-map.jpg|thumb|[[Londres]]en 1854an izandako izurritea [[John Snow]] doktoreak aztertu zuen, eta mapa hau egin zuen, historian izan den lehenengo azterketa epidemiologikoa. Puntuek hildakoak adierazten dituzte; gurutzeek, berriz, gaixoek edandako uraren jatorri ziren putzuak.]]
{{ lurlanean }}
'''Izurritea''', '''izurria''' edo '''epidemia''' [[gaixotasun]] baten agerraldi ustekabekoa da, denbora tarte mugatu batean agertzen dena.
 
'''Izurritea''', '''izurria''' edo '''epidemia''' lurralde eta denbora berean biztanleen zati handi bati erasotzen dion [[gaixotasun]]a da. Lekuan lekukoa izan daiteke (munduko leku zehatz batean) edo orokorragoa. MunduHainbat mailakoa[[kontinente]]takoa edo mundu osokoa denean, [[pandemia]] hitza erabiltzen da. Beste mota bateko eritasunekin loturik egon daitekeen arren, termino hau [[gaixotasun infekzioso]]ekin erabiltzen da batez ere.
 
Bereziki, ''Yersinia pestis'' ([[Yersinen baziloa]]) edo ''Pasteurella pestis'' baziloek eragindako gaixotasunetarako erabili da ''izurrite'' izena. Izurriak gizakiak eta animaliak ([[karraskari]]ak, batez ere) jotzen ditu. Karraskariak dira baziloaren bizitoki nagusia. [[Arratoien arkakuso]]aren ''(Xenopsylla cheopis)'' eta, batzuetan, [[gizakiaren arkakuso]]aren ''(Pulex irritans)'' bitartez kutsatua izaten da. Izurriak gizonaren [[birika]]k joz gero, airearen bitartez ere kutsa daiteke.
Beste mota bateko eritasunekin lotuta egon daitekeen arren, termino hau [[gaixotasun infekzioso]]ekin erabiltzen da batez ere.
 
== Gaixotasunaren agerbideak ==
Hiru era nagusitan ageri da eritasuna gizakiarengan: [[zorne]] izurria, [[odol]] izurria eta biriketako izurria.
 
* '''Zorne izurria''' da maiztasun handienekoa, eta zorne pikor handiak sorrarazten ditu larruazalean.
 
* '''Odol izurria''' bat-batean agertu eta oso azkar hedatzen da eriarengan. Hori da erarik larriena.
 
* '''Biriketako izurria''' oso kutsakorra da, eta birika ehun osoa jotzen du.
 
Odol izurriak eta biriketakoak jotako gehienak hiltzen dira.
 
== Izurria endemikoa den lurraldeak ==
 
Izurria eritasun [[endemiko]]a da Tibeten, Indian, Mesopotamian, Erdialdeko Afrikan, Hego Ameriketako zenbait lurraldetan eta Ipar Ameriketako mendebalean. Sendagaiak: [[estreptomizina]] eta [[kloranfenikol]]a. Eritasuna endemikoa den lurraldeetan, txertoak erabiltzen dira, eragin handikoak, baina immunitate aldi murritzekoak.
 
== Izurriteen adibideak ==
20 ⟶ 34 lerroa:
[[ar:وباء]]
[[be:Эпідэмія]]
[[be-x-old:Пошасьць]]
[[bg:Епидемия]]
[[bs:Epidemija]]
37 ⟶ 50 lerroa:
[[fr:Épidémie]]
[[gl:Epidemia]]
[[hr:Epidemija]]
[[ht:Epidemik]]
[[hu:Járvány]]
77 ⟶ 89 lerroa:
[[vi:Dịch bệnh]]
[[zh:流行病]]
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}