Sandro Botticelli: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Artikulua Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea |
Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko Lantegiak egindako aldaketa. |
||
1. lerroa:
{{Biografia infotaula oinarria
| izena = Sandro Botticelli
| irudia = Sandro Botticelli 083.jpg
'''Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi''', '''Sandro Botticelli''' bezala ezaguna ([[Florentzia]], [[1445]]eko [[martxoaren 1]] – [[1510]]eko [[maiatzaren 17]]) [[Pizkunde]]ko [[Quattrocento]]an [[Italia]]ko margolaria izan zen, [[Florentziako eskola]]koa. Nahiz eta Boticelliren ospea [[XIX. mendea]]ren amaierara arte baino ez zen berreskuratu, gaur egun, ''[[Udaberria (Boticelli)|Udaberria]]'' edo ''[[Venusen Jaiotza (Boticelli)|Venusen Jaoitza]]'', besteak beste, margolanei esker bere marraren dohaina goraipatzen da, bere lanak Florentziako artelanen artean ezagunenetakoak izanik.▼
| zabalera =250px
| oina =Botticelliren ustezko autorretratua ''Errege Magoen Gurketa'' margoan (1417).
| izen osoa = Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi
| jatorrizko izena = Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi
| ezizena = Botticelli
| jaiotza data = [[1445]]eko [[martxoaren 1]]a
| jaiotza hiria = [[Florentzia]]
| jaiotza herrialdea = [[Florentziako Errepublika]]
| heriotza data = [[1510]]eko [[maiatzaren 17]]a
| heriotza hiria = Florentzia
| heriotza herrialdea = Florentziako Errepublika
| etnia =
| bikote kidea =
| webgunea =
| sinadura =
| datu gehigarriak =
}}
'''Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi''', '''Sandro Botticelli''' bezala ezaguna ([[Florentzia]], [[Florentziako Errepublika]], [[1445]]eko [[martxoaren 1]]a – Florentzia, Florentziako Errepublika, [[1510]]eko [[maiatzaren 17]]a) [[Pizkunde]]ko [[Quattrocento]]ko [[italia]]r margolaria izan zen, [[Florentziako eskola]]koa.
==Irudi galeria==▼
▲
== Bizitza eta obra ==
Florentzian lan egin zuen beti, [[Erroma]]ra egindako bidaia batean izan ezik; bidaia hartan "Moisesen bistona" margotu zuen [[Kapera Sistinoa]]n, bere garaiko maisu famatuenekin batera.
Botticellik harreman estua izan zuen [[Medici]]tarrekin; ''Medici zirkulua'' deitu zuteneko margolari gogokoena izan zen, eta [[Mediciko Lorenzo]]rentzat margotu zituen bere lan profano ospetsuenak ("Udaberria", "Venusen jaiotza"). Baina [[XV. mende]]aren bukaeran Florentzian gertatu ziren gatazkek biziki asaldatu zuten margolaria; hala, Lorenzo hil zenean ([[1492]]) eta haren seme Piero egotzi (1494), erabat desegin zen Botticelli maisu gogokoentzat hartu zuen mundu hura.
Lehen lanak [[Filippo Lippi]]ren eraginpean egin zituen: "Madonna Haurrarekin" asko egin zituen, Lippiren ereduari jarraituz. Nolanahi ere, Botticellirenak askoz arinagoak, finagoak eta bigunagoak dira. Ondorengoak dira Botticelliren lan nagusiak, "Udaberria" (1478 ing., [[Uffizi galeria]]) eta "Venusen jaiotza" (1484 ing., Uffizi galeria). "Udaberria" margolanean antzinako mitoaren interpretazio guztiz harrigarria egiten du Botticellik. Mundu klasikoaren ikusmoldeak ez du zerikusirik berrogeita hamar urte lehenago Berpizkundeko "gurasoek" zutenarekin: haientzat bazen gizadi berri bat, harmoniazko perspektiba batetik ikusia, eta, antzinako eraikinak aztertuz eta neurtuz, haren legeak bilatu nahi zituzten. Botticelliren unibertso klasikoa, aldiz, berriz oroitzapen nostalgikoa da, ihesbide bat. Botticelliren estilo horrek "Venusen jaiotza" lanarekin jo zuen gorena, ile horailean gauzatzen dena bereziki.
Botticelli ezin zen aurrerago joan krisian sartzearen arrisku gabe; eta krisia gertatu egin zen. Izan ere, jende gehienak ez zituen ulertu Botticelliren obra handiak; [[1494]]an, [[Savanarola]], erlijio erreformaren bultzatzaile sutsua, obra horien kontra hasi zen predikatzen, eta Florentziako hiria gobernatzen zuen zirkuluaren "paganismoaren gurtza"-ren kontra. Botticelli bera Savonarolaren jarraitzaile egin zen, eta esaten da bere koadro "pagano" asko erre zuela. Azken obrak, "Jaiotza mistikoa" (1501, [[National Gallery]], [[Londres]]) eta "Santa Zenobiaren bizitzako eszenak" (1500-05 ing., museo askotan) adibidez, aurrekoen oso bestelakoak gertatzen dira, kolorearen intentsitate eta gogortasunean, eta orobat margolanen helburu moralizatzailean.
Botticellik bere garaikideengan izan zuen eragina ez zen bere lanak merezi zuenaren parekoa gertatu. Filippino Lippi ikasle gazteak bakarrik ulertu zuen Botticelliren estilo aristokratiko eta zaila. Era berean, ez zituen batere erakarri [[XVI. mende]] hasierako margolariak, [[Leonardo da Vinci]]k, [[Michelangelo]] eta [[Rafael]]ek Florentzian abiarazitako "manera berrietan" interesatuak ordurako.
Botticelli Medicitarren gizarte minoritarioari lotutako humanismo aristokratikoaren arte figuratiboetako interpretea izan zen, [[Guirlandaio]]ren arte burgesari eta [[Piero di Cosimo]]ren errealismo fantastikoari kontrajarriko zitzaion idealismo poetikoaren aitzindari. Luzaroan ahaztua egon ondoren, [[XIX. mende]]aren amaieran berraurkitu zuten; orduan sorrarazi zuen, britainiar artistengan bereziki, margolari prerrafaelista eta [[Art Nouveau]]koengan, miresmen izugarri bat.
▲== Irudi galeria ==
<gallery>
Fitxategi:Sandro Botticelli 074.jpg|
Fitxategi:Sandro Botticelli 066.jpg|
Fitxategi:Sandro Botticelli - La Primavera - Google Art Project.jpg|
Fitxategi:Venus and Mars.jpg|
Fitxategi:Sandro Botticelli 046.jpg|
Fitxategi:Sandro Botticelli 021.jpg|
Fitxategi:Sandro Botticelli - Il Giudizio di Paride.jpg|
</gallery>
{{commonskat}}
[[Kategoria:Sandro Botticelli| ]]
84 ⟶ 121 lerroa:
[[vo:Sandro Botticelli]]
[[zh:桑德罗·波提切利]]
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
| |||