22:10, 5 urria 2011ko berrikusketa aldatu Elhuyar Fundazioa (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 21.358 edits Artikulua Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko proiektuaren barruan aldatuko den abisua jartzea ← Aurreko ezberdintasuna		00:42, 27 abendua 2011ko berrikusketa aldatu desegin Elhuyar Fundazioa (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 21.358 edits Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko Lantegiak egindako aldaketa. Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Kintoa.jpg\|thumb\|300px\|Kintoko errekatxo baten ikuspegia.]] ~~{{ lurlanean }}~~ [[Fitxategi:Urepel Eglise2.JPG\|thumb\|200px\|[[Urepele]]ko eliza eta, aurrean, ''Kintoa'' agertzen den seinalea.]] '''Kintoa''', Nafarroako iparraldeko mendi eta oihanaldea, '''Aldubide''', '''Alduide''' eta '''Aldude''' ere deitua; ([[gaztelania]]z, ''Quinto Real'' edo ''País del Quinto'', eta [[frantses]]ez, ''Pays Quint''), [[Nafarroa]]ko ~~iparraldean dagoen~~iparraldekon [[baso]]- eta lur -eremua da, nagusiki [[pagadi]]ek ~~osatutakoa~~osatua eta 4.100 [[hektarea]] baino gehiagoko azaleran zabaltzen dena, Iparraldeko Kintoa delakoan 2.510 ha eta Hegoaldeko Kintoan 1.624 ha. Muga hauek ditu: iparraldean, [[Aldude]], [[Urepele]] ([[Baigorri]]); ekialdean, [[Auritz]]; hegoaldean, [[Erroibar]], eta mendebaldean, [[Esteribar]], Erregerena mendia eta [[Baztan]]. ~~== Lurralde berezia ==~~ Historikoki jabetza dela-eta liskar ugariren sortzailea izan da mugako ingurune hau, abereak errege-erreginenak ziren mendietan ibiltzeko zerga sistemagatik. Hegoaldeko biztanleek ez zuten ordaindu behar, [[erroibar]]tarrek alegia, baina Iparraldekoek edo [[Aldude]], [[Urepele]] [[Baigorri]] aldekoek bai ordea. [[1856]]ko [[Baionako Ituna (1856)\|Baionako Itunaren]] bidez gaur egungo muga ezarri zuten [[Pirinio]] alde honetan, eta arazoa nolabait konpondu zuten: ofizialki "Espainiak Frantziari urteroko diru-koporuaren truke betiko utzitako lurra" da; [[argindar]]ra [[1979]]an eta [[telefono]]a [[1983]]an heldu ziren lurralde honetako 30 bat biztanleak administratiboki "Espainiako" lurretan bizi dira baina eskolara eta beste hainbat kontutara [[Urepele]]ra jotzen dute. Zergei dagokienez ere batzuk "Espainian" eta beste batzuk "Frantzian" ordaintzen dute<ref>[[Txomin Laxalt]]: ''Brèves de Pays basque'', [[2008]]. 108.or.</ref>.▼ Bortzirietako eta Oroz-Beteluko mendialdeen arteko mendi-multzoa da, Ortzanzurieta (1.567 m), Adi (1.458 m), Saioa (1.419 m), Iturrunburu (1.332 m) eta Auza (1.305 m) mendiek osatua. Kintoko oihanak guztiz aberatsak dira, eta aspaldidanik erabili dituzte [[Pirinioak\|Pirinioz]] bi aldeetako nafarrek bazkarako eta, geroago, industria hornidtzeko (ezkurrak eta pagatxak; burdinoletarako egurra, zur-industria) Gaur egun mendi-mankomunitatea eratu dute eta [[Elizondo]]n dute egoitza. [[Lindus]] (1.220 m) eta [[Izterbegi]] (1.027 m) mendiek mugatzen dute ingurunea. ▼ == Historia == ▲Historikoki jabetza dela-eta liskar ugariren sortzailea izan da mugako ingurune hau, abereak errege-erreginenak ziren mendietan ibiltzeko zerga -sistemagatik. ~~Hegoaldeko~~Badirudi ~~biztanleek~~Erroibarko ezoihan ~~zuten~~gisa ~~ordaindu~~hartu ~~behar~~zela aspaldidanik eta aldameneko nafarrak (baztandarrak eta, ~~[[erroibar]]tarrek~~batez ~~alegia~~ere, ~~baina~~baigorriarrak) ~~Iparraldekoek~~zerga ~~edo~~bat ~~[[Aldude]],~~ordaindu ~~[[Urepele]]~~beharrean ~~[[Baigorri]]~~zeudela ~~aldekoek~~hango ~~bai~~horniduraz ~~ordea~~baliatzekotan. Nafarroako konkistaren ondoren, tirabira askoren ondotik, [[1856]]ko [[Baionako Ituna (1856)\|Baionako Itunaren]] bidez gaur egungo muga ezarri zuten ~~[[Pirinio]] alde honetan~~, eta arazoa nolabait konpondu zuten: ofizialki "Espainiak Frantziari urteroko diru-koporuaren truke betiko utzitako lurra" da. Erabakia ez zen izan Espainiako estatuko nafarren gustukoa, ez baitzen uren banalerroa muga lerrotzat hartu. XIX. mendean areagotu ziren nafarren eta Espainiako estatuaren arteko tirabirak Kintoko mendien ustiakuntza zela eta; 1877an, Kintoaren gaineko eskubideak jaso zituen estatuak eta, ordainean, Erregerena mendiko 576 ha jaso zituen Baztanek eta Kintoko 616 ha Erroibarrek. [[~~argindar~~Argindar]]ra [[1979]]an eta [[telefono]]a [[1983]]an heldu ziren. ~~lurralde~~Lurralde honetako 30 bat biztanleak administratiboki "Espainiako" lurretan bizi dira, baina eskolara eta beste hainbat kontutara [[Urepele]]ra jotzen dute. Zergei dagokienez ere, batzuk "Espainian" eta beste batzuk "Frantzian" ordaintzen ~~dute~~dituzte<ref>[[Txomin Laxalt]]: ''Brèves de Pays basque'', [[2008]]. 108.or.</ref>. ▲Gaur egun, mendi-mankomunitatea eratu dute, eta [[Elizondo]]n dute egoitza. [[Lindus]] (1.220 m) eta [[Izterbegi]] (1.027 m) mendiek mugatzen dute ingurunea. == Lanbideak == Ingurune honetan [[historiaurre]]tik gizakiak bizi izan direlako aztarnak iritsi dira gaur egun arte, tartean Sorogaingo [[harrespil]]a [[Erroibar]]ren. [[Erromatar Inperioa]]k ere ~~haren~~bere ~~sinadura~~aztarna utzi zuen,: eskualde menditsu honetan meatzaritzak aspalditik izandako garrantziaren lehendabiziko seinaleak ~~eman~~erromatarrenak ~~zituztelarik~~dira. [[XV. mende]]tik aurrera [[Eugi]]n, [[Baigorri]]n eta [[Banka]]n burdinolak martxan egon ziren, eta bertako beste jarduera tradizionalak artzaintza eta basogintza izan dira. == Animaliak == Ezaguna da udazken aldian [[orein]]ak araldian daudenean arrek emeak erakartzeko egiten dituzten orroak. Bestela, berriki "Kintoa xerria" izena hartu du Urepele aldeko bertako [[txerri]] arrazak, zuri-beltza dena. ~~Bestela, berriki "Kintoa xerria" izena hartu du Urepele aldeko bertako [[txerri]] arrazak, zuri-beltza dena.~~ == Bibliografia == 21 ⟶ 23 lerroa: == Erreferentziak == {{ lur \| data=2011/12/26}} {{erreferentzia zerrenda}} == Kanpo -loturak == * {{eu}} [http://www.argia.com/argia-astekaria/1848/kintoa-mendi-multzoa-baso-ederrez-estalia "Kintoa, mendi multzoa baso ederrez estalia"] * {{eu}} [http://www.gara.net/paperezkoa/20081025/103282/eu/Aldude-ibarreko-euskal-txerriak-Kintoa-izena-hartuko-du-labela-lortzeko-bidean Kintoa xerriaz]

Kintoa: berrikuspenen arteko aldeak