00:17, 6 azaroa 2011ko berrikusketa aldatu Dinamik-bot (eztabaida \| ekarpenak) 3.794 edits t r2.6.5) (robota Erantsia: su:Kolesterol ← Aurreko ezberdintasuna		21:49, 26 abendua 2011ko berrikusketa aldatu desegin Elhuyar Fundazioa (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 21.358 edits Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko Lantegiak egindako aldaketa. Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Cholesterol.svg\|thumb\|right\|~~200px~~280px\|Kolesterolaren egitura kimikoa.]]▼ ~~{{ lurlanean }}~~ ▲[[Fitxategi:Cholesterol.svg\|thumb\|right\|200px\|Kolesterolaren egitura kimikoa.]] '''Kolesterola''' gorputz-ehunetan eta [[odol-plasma]]n dagoen [[esterol]]a ([[lipido]]a) da. Batez ere, gibel, bizkarezur-muin, [[are]] eta [[garun]]ean dago. Giza-gorputzaren funtzionamendurako ezinbestekoa, hainbat egitura eta organoetan hainbat funtzio betetzen ditu. Horien artean nerbio-zuntzen mielinazko bandena eta hormonak ekoizteko oinarrizkoak dira. == Ezaugarri kimikoak == Akohol sekundarioa da kolesterola, esterolen familiakoa, C27 H45 OH formula kimikoa duena. Lipidoen sailekoa da. Animali jatorriko ehunek ekoizten dute soilik, batez ere gibelak eta giltzurrun gaineko guruinek. == Kolesterol iturriak == [[Fitxategi:Adamantinomatous craniopharyngioma.jpg\|thumb\|280px\|Kolesterol-beiren agerpen mikroskopikoa uretan.]] Ugaztunek kolesterola bi bide hauetatik lor dezakete: * Kolesterol '''endogenoa''': kolesterolik gabeko gantzen bidez gorputzetan sortzen dena. [[Gibel]]a da kolesterol endogenoa sortzen duen organoa. * Kolesterol '''endogenoa''': kolesterolik gabeko gantzen bidez gorputzetan sortzen dena (norberaren ehunek sortua). [[Gibel]]a da kolesterol endogenoa sortzen duen organoa. Kolesterol endogenoaren zati bat behazun-azido bihurtzen du gibelak. Azido horiek ahalbidetzen dute hesteetako xurgapena eta koipeen digestioa. Kolesterol horrek badu esku-hartzerik [[D bitamina]]ren sintesian, eta gorputzaren hormona esteroideen bultzatzailea da. [[Kortisona]] eta [[aldosterona]]ren sintesian esku hartzen du, baita [[giltzurrun]] gaineko guruinetako androgenoenetan ere, testosteronaren sintesian barrabiletan, estrogeno eta progesteronarenean obulutegietan. Esterifikatua badago, ez da uretan disolbatzen (hidrofoboa da), aitzitik, oliotan bakarrik disolbatzen da. Bestalde, kolesterol esterifikatua ezin da organo batetik bestera ibili molekula konplexuagoetan, lipoproteinetan, izan ezik. Era askotako [[lipoproteina]]k daude: VLDL eta LDL (dentsitate txikikoak eta tamaina handikoak) eta HDL (tamaina txikikoak eta dentsitate handikoak). * Kolesterol '''exogenoa''': jakiek berez duten kolesterola da. [[Heste]]etatik [[odol]]era pasatzen da. [[Animali]] jatorriko [[elikagai]]etan dago gehienbat; arrautzaren gorringo, gibel, esneki, garun eta haragi gorrian. ▼ ▲* Kolesterol '''exogenoa''': jakiek berez duten kolesterola da. [[Heste]]etatik [[odol]]era pasatzen da. [[Animali]] jatorriko [[elikagai]]etan dago gehienbat; arrautzaren gorringo, gibel, esneki (gurina, gazta), garun, hestebete eta haragi gorrian. == Funtzioak == Kolesterola bizitzarako ezinbestekoa da, funtzio ugari betetzen dituelako: * Egiturala. Animalien [[zelula mintz]]ean oso substantzia garrantzitsua da. Bertan kantitate txikietan dagoen arren, jariakortasuna ematen dio eta bere ezaugarri fisiko-kimikoak erregulatzen ditu. * D bitaminaren aitzindaria. [[Kaltzio]]aren [[metabolismo]]an ezinbestekoa da [[bitamina]] hau. * Sexu hormonen aitzindaria. [[Progesterona]], [[estrogeno]]ak eta [[testosterona]]. * Hormona kortikoesteroideen aitzindaria. [[Kortisol]]a eta [[aldosterona]]. * Behazun gatzen aitzindaria. Elikagai lipidiko batzuen xurgapenerako ezinbestekoa. ~~[[su:~~== Kolesterol]] tasa ==▼ Kolesterol kontzentrazio normala odolean 1,7 eta 2,2 g/l da, eta adinean aurrera egin ahala 2,5 g/l-raino igo ohi da. Giltzurrun edo guruinetako zenbait gaitzek eragin ohi dute kolesterolaren gehitzerik, baina oro har ez da horrelakorik gertatzen baldin eta ez bada herentzia genetikoaren edo lipidoen hazkundearen eraginez. Odoleko kolesterol tasak (batez ere VLDL eta LDL motakoak) gora egiten badu, koipe plakak (ateromak) ager daitezke zenbait zainetan ([[arterosklerosi]]a), batez ere arteria koronarioetan, eta [[bularreko angina]] edo [[infarto]]ak eragin ditzakete. Aitzitik, HDL motako kolesterolaren gehitzeak eragin babeslea du arteria koronarioetan. {{commonskat\|Cholesterol}} [[Kategoria:Lipidoak]] 57 ⟶ 71 lerroa: [[mr:कॉलेस्टेरॉल]] [[ms:Kolesterol]] ~~[[ne:कोलेस्टेरोल]]~~ [[nl:Cholesterol]] [[no:Kolesterol]] 74 ⟶ 87 lerroa: [[sq:Kolesteroli]] [[sr:Холестерол]] ▲[[su:Kolesterol]] [[sv:Kolesterol]] [[ta:கொழுப்பு]] 85 ⟶ 97 lerroa: [[zh:膽固醇]] [[zh-yue:膽固醇]] == Erreferentziak == {{ lur \| data=2011/12/26}}

Kolesterol: berrikuspenen arteko aldeak