Extremadura: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko Lantegiak egindako aldaketa. |
||
1. lerroa:
{{Erdi-babestua}}{{erkidego infotaula▼
▲{{erkidego infotaula
| izena = Extremadura
| bertako_izena = Estremaura
24 ⟶ 23 lerroa:
| web = www.juntaex.org
}}
'''Extremadura''' [[Espainia]]ko autonomia erkidego bat da, estatuaren mendebaldean kokatua [[Portugal]]go mugan. Beste mugakideak hauexek ditu: Iparraldean [[Gaztela eta Leon]], hegoaldean [[Andaluzia]] eta ekialdean [[Gaztela-Mantxa]]. Hiriburua [[Merida]] da. [[Cáceresko probintzia|Cáceres]] eta [[Badajozko probintzia|Badajoz]] probintziak hartzen ditu.▼
▲'''Extremadura''' [[Espainia]]ko autonomia erkidego bat da, estatuaren mendebaldean kokatua [[Portugal]]go mugan. Beste mugakideak hauexek ditu: Iparraldean [[Gaztela eta Leon]], hegoaldean [[Andaluzia]] eta ekialdean [[Gaztela-Mantxa]].
== Udalerri nagusiak ==
# [[Badajoz]] 143.748 biztanle [[2006]]an.
# [[
# [[Merida]] ([[Badajozko probintzia|Badajoz]]) 53.915.
# [[Plasencia]] ([[Caceresko probintzia|Caceres]]) 42.170.
# [[Don Benito]] ([[Badajozko probintzia|Badajoz]]) 34.051.
== Inguru naturala eta klima==
Erdialdeko Mendikateak gurutzatzen du ekialdetik mendebalera, iparraldean Toledoko mendiak daude eta [[Sierra Morena (Espainia)|Sierra Morena]] mendilerroa hegoaldean. [[Klima kontinental]]a du; udak oso beroak dira eta euri gutxi egiten du, baina mendietan elurra sarritan izaten da. [[Tajo ibaia|Tajo]] eta [[Guadiana]] ibaiek eta bi hauen ibaiadarrek ureztatzen dute Extremadura.
==
Extremadura [[Antzinako Erroma|erromatarrek]] hartu zuten. Aztarna ugari ikus daiteke gaur oraindik, batez ere Meridan, antzinako [[Lusitania]]ko zati bateko hiriburua baitzen.
[[Fitxategi:Plaza mayor de Cáceres.jpg|thumb|left|240px|[[Cáceres]] hiriko plaza nagusia.]]
[[Arabiar]]ren garaietan, Badajozeko [[taifa]]k garrantzia handia izan zuen eta aftasiden garaian [[Algarve]] portugaldarrera eta Lusitaniara hedatu zuen bere erresuma. Leongo Fernando II.ak Caceres aldera jo zuen; Coriara biztanleak eraman zituen eta eraso ausartak egin zituen Badajoz aldera. 1227an hartu zuten Caceres eta Alfontso IX.ak Merida, Montanchez eta Badajoz (1230) hartu zituen Abenhut garaitu ondoren. Fernando III.ak Trujillo eta Medellingo lurrak hartu zituen.
XIII. mendean lursailak hesitzeko ekinaldi bat egin zen, lurrak [[Mesta]]ko abereetatik babesteko. Hala sortu ziren ''dehesak'' edo lur hesituak, erregeek bultzatu zituztenak, Mesta erakundearen indar handiari aurre egiteko modua ikusten baitzuten haietan. Lurrak hesitzean, ordea, herri lurrak jabetza pribatuen eskuetara igaro ziren; lurrik ez zuten langileak ugaritu ziren, eta emigrazioa sortu zen. Hala, gaur egun arte dirauen arazoa sortu zen garai hartan.
Bestetik, Portugalek lurralde haiek hartzeko ekinaldi ugari egin zituen [[Erdia Aroa|Erdi Aro]] guztian zehar eta XIV. mendean.
1983. urteaz geroztik Espainiako autonomia erkidegoa da.
==Ekonomia==
[[Fitxategi:Dehesa2.jpg|thumb|right|300px|[[Dehesa]] bat.]]
Lehorreko nekazaritza da jarduera nagusia, ''Badajoz egitasmo'' delakoaren bidez, urez hornitua. Garia, garagarra eta oloa, oliba, ardoa eta tabakoa lantzen dira batez ere. Ardiak eta zerriak ([[urdaiazpiko]]a) ugari dira, eta [[mea|meen]] aldetik Logrosango fosforita da aipatzekoa. Industria nekazaritzari lotua dago batik bat.
Extremaduraren arazo nagusia, Erdi Arotik datorrena, lur banaketarena da, jauntxoena, alegia. Horren ondorioz, oso emigrazio biziak izan ditu bai XIX. mendean, bai XX. mendean zehar. Mendearen hasieran ahalegin batzuk egin ziren nekazaritza indartzeko, baina ez zuten ondorio aipagarririk lortu eta Extremadura Espainiako eskualderik atzeratuenetakoa da oraindik ere.
== Kultura ==
=== Hizkuntzak ===
Extremadurako [[hizkuntza]] nagusia eta hedatuena, ezbairik gabe, [[gaztelania]] da, batez ere gazte belaunaldien artean. Hori da hizkuntza ofizial bakarra. Gaztelaniarekin batera, hala ere, beste hizkuntza batzuk ere mintzatzen dira:
79 ⟶ 91 lerroa:
[[fa:اکسترمادورا]]
[[fi:Extremadura]]
[[fr:Estrémadure (Espagne)]]
[[frp:Èstrèmadura]]
[[fy:Ekstremadûra]]
133 ⟶ 145 lerroa:
[[war:Extremadura]]
[[zh:埃斯特雷马杜拉]]
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
| |||