PSE-EE: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Birzuzenketa bikoitza zuzentzen Euskadiko Alderdi Sozialista-Euskadiko Ezkerra -ra |
Lur Hiztegiak Wikipediaratzeko Lantegiak egindako aldaketa. |
||
1. lerroa:
{{Alderdi politiko infotaula
| izena = Partido Socialista de Euskadi-Euskadiko Ezkerra </br>PSE-EE (PSOE)
| ikurra =
| kolore = red
| presidentea = [[Jesus Egiguren]]
| idazkari nagusia = [[Patxi López]]
| bozeramailea = [[José Antonio Pastor]]
| desegitea =
| sorrera = [[1977]]
| egoitza = [[Bilbo]]
| ideologia = Sozialista
| nazioartea = [[Europako Alderdi Sozialista]]<br />[[Sozialista Internazionala]]
| eserlekuak erakundeetan = [[Eusko Legebiltzar]]rean<br />{{Eserleku|25|75|hex=#ff0000}}<br />[[Batzar Nagusi|Euskadiko Batzar Nagusietan]]<br />{{Eserleku|28|153|hex=#ff0000}}<br />[[Espainiako Diputatuen Kongresua]]n<br />{{Eserleku|9|350|hex=#ff0000}}<br />[[Espainiako Senatua]]n<br />{{Eserleku|5|264|hex=#ff0000}}
| webgunea = www.socialistasvascos.com
}}
'''Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra''' (ofizialki ''Partido Socialista de Euskadi - Euskadiko Ezkerra''), '''PSE-EE (PSOE)''', euskal alderdi politiko sozialista da, [[1979]]an sortua. 1993az geroztik, [[Espainiako Langileen Alderdi Sozialista]]k (PSOE) [[Euskadi]]n duen ordezkari politikoa da. [[1993]]. urtean [[Euskadiko Ezkerra]] alderdi abertzalea PSEn sartu zen. [[2002]]. urtetik, [[Patxi Lopez]] da idazkari nagusia.
Alderdiak bere izenean ''Euskadi'' hitza darama, [[abertzale|euskal nazionalismoak]] sortua eta [[1936]]ko [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibilararte]], alderdiaren printzipioen aurka zegoena. Hala ere, alderdiko militante zen [[Santiago Aznar]]rek lehenengo [[Eusko Jaurlaritza]]ko ikur gisa [[ikurrin]]a proposatu zuen.
Euskadiko mehatzalde eta eremu industrialetan batik bat izan ohi du PSEk indarra, [[Bizkaia|Bizkaiko]] [[ezkerraldea]]n adibidez.
Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerraren gaztediak [[Euskadiko Ezkerraren Gazteak]] erakundean biltzen dira.
== Historia ==
1979ko [[Gernikako Estatutua]] aprobatu osteko lehenengo [[Eusko Legebiltzar]]rerako Hauteskundetan, PSEk, [[Gizarte Segurantza]]ren transferentzia Eusko Jaurlaritzari ematea eskatzen zuen. Baita ere, euskal banketxe publiko baten sorrera, portu eta aireportuen gestioa zein autodeterminazio eskubidea aldarrikatzen zituen alderdiak.
[[1982]]rarte, [[Nafarroa]]ko Agrupazio Sozialista PSEren barnean zegoen, baina Nafarroan egindako biltzar batean [[Nafarroako Alderdi Sozialista]] sortzea erabaki zuten, PSEtik bereizita.
[[1986]]an, [[Jose Antonio Ardanza]] ([[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]) [[lehendakari]] bihurtu zen PSEren babesarekin eta [[Eusko Jaurlaritza]] [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]-[[Eusko Alkartasuna|EA]]-PSE hirukote politikoak osatu zuen. Hirukote honek [[1998]]. urtera arte iraun zuen, non PSE-EE Eusko Jaurlaritzatik atera zen.
[[1993]]an PSE eta [[Euskadiko Ezkerra]] (EE) alderdiek bat egiten dute, Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra alderdia sortuz, eta [[Espainiako Alderdi Sozialista]]rekin (PSOE) federatzea erabaki zuen. Fusio hau euskal alderdi sozialista independente bat sortzeko pausoa izan zen, [[Katalunia]]ko [[PSC]] bezalakoa, euskal [[abertzale]]ak zein espainiar [[nazionalista]]k alderdi berean batuta egon zitezen. Azkenean ez zen pauso hau eman eta gaur egun PSE-EE PSOEren zatia da.
Nolanahi ere, [[1990eko hamarkada]]n krisialdi latza jasan du EAEko alderdi sozialistak, estatu mailan jasan duenaren parekoa, EAEn ere nabarmendu izan baitira hainbat hauteskundetan hainbat agintari sozialista ukitu zituzten ustelkeria aferak edo [[GAL]] auziak izandako eragina. Eusko Legebiltzarrean izan duen bilakerari dagokionez, 1986ko hauteskundeetan botoen % 22 eta 19 eserleku lortu bazituen, botoen kopurua % 20ra eta eserlekuak 16ra jaitsi ziren [[1990]]koetan. Askoz ere kaskarragoak izango ziren, ordea PSE-EE bilakaturik jada, [[1994]]an izandako emaitzak, 12 legebiltzarkidetan eta botoen % 17rekin gelditu baitzen, nahiz eta EAEko bigarren alderdi izaten jarraitu.
[[1998]]ko Legebiltzarrerako hauteskundeetan, boto kopuruari % 17ko kopuru horretan eutsi arren bi legebiltzarkide irabazi zituen PSE-EEk, nahiz eta emaitza horiekin EAEko laugarren alderdi bilakatu, EAJ, PP eta EHren atzetik. Hauteskunde orokorrei dagokienez, 1993ko lorpenei eutsi egin zien 1996koetan, eta gutxi jaitsi zen 2000koetan, nahiz eta PPk hartu aurrea, EAEn boto gehien lortu zituen alderdi ez abertzale bilakaturik.
Euskal Autonomia Erkidegoko politikagintzan aldaketa nabarmena izan du PSE-EEk azken urteotan. Hainbat urtez [[EAJ]]rekin eta [[EA]]rekin batera Eusko Jaurlaritzako kide izan ondoren, 1994ko hauteskundeen ondoren hiru alderdi horien arteko gobernutik irtetea erabaki zuten sozialistek 1998 urtearen lehen seihilekoan. [[1998]]ko urrian egin ziren hauteskundeen ondorioz gobernua osatzea EAJren lehendakarigai [[Juan Jose Ibarretxe]]rik egokitu zitzaion, baina berehala gelditu ziren bertan behera Jaurlaritza hiruen artean birrosatzeko saioak, oposizioan gelditzea erabaki baitzuen PSE-EEk, nahiz eta alderdiaren barruan Gipuzkoan gehienbat bazen abertzaleekiko elkarlana hobesten zuen sektoreren bat. Nolanahi ere, oposizio gogorra egin zion Legebiltzarrean zein Legebiltzarretik kanpo PSE-EEk, ETAk su-etenari eutsi zion artean [[Euskal Herritarrok]]en babes parlamentarioa izan zuen EAJ eta EAren arteko gobernuari.
[[2000]]. urteko urrian lehendakariaren aurkako zentsura mozioa ere aurkeztu zuen PSE-EEk baita PPK ere Eusko Legebiltzarreren historian lehendakari baten aurka aurkeztutako lehena, Lehendakariak legegintzaldia bertan behera utzi eta hauteskundeak dei zitzala behin eta berriro eskatuz. EAJ eta EA [[Lizarrako Akordioa]] sinatu ondoren EH-rekin lerratuta egoteaz salatuz, PPek eta PSE-EE/PSOEk euren arteko elkarlana indartu zuten, eta horren lekuko izan zen, besteak beste, alderdi biek 2000. urteko abenduan hilabeteko negoziazioaren ondoren Espainiar estatu mailan sinatutako ''[[Acuerdo por las libertades y contra el terrorismo]]'' deituriko akordioa. Su-etena bertan behera utzi ondoren, hainbat ordezkari sozialista ere izan dira ETAren helburu. Atentuak berriz egiten hasi eta berehala hil zuen, esaterako, [[Fernando Buesa]] lehendakariorde eta hezkuntza sailburu ohia, haren bizkartzain zen ertzainarekin batera, 2000. urteko otsailean. Urte berean hil zituen [[Juan Mari Jauregi]] Gipuzkoako gobernadore ohia uztailean eta [[Ernest Lluch]] ministro ohia azaroan, elkarrizketaren alde maiz agertutakoak biak.
2000. urteko uztailean Andaluzian eta 2001. urteko otsailean Donostian PSOEren Malagako eta Ordiziako bi zinegotziren aurkako atentatuak egin ostean, 2001. urteko martxoan hil zuen ETAk [[Lasarte-Oria]]n lehen zinegotzi sozialista, [[Froilán Elespe]]. Alderdiaren egiturari dagokionez, 2000. urteko azaroan egindako IV. Kongresuak [[Nicolás Redondo Terreros]] hautatu zuen berriro PSE-EEk idazkari nagusi barne tirabiren isla izan zen emaitza oso justuz, alderdiaren presidente gisa [[José María Benegas]] berretsiz. 2001eko lehendakaritzarako hauteskundeetan, ordea, PSE-EEk emaitza kaxkarrak izan zituen, PPko kontserbadoreekin elkarlanean aritzeagatik, eta alderdiaren Redondo Terrerosek dimisioa aurkeztu behar izan zuen. [[2002]]ko martxoan [[Patxi López]] hautatu zuten idazkari nagusi, eta [[2005]]ean karguan berretsi zuten. Espainiako Gobernuaren VIII Legegintzaldian, ETAren indarkareriari amaiera emateko asmoz hasitako negoziazioetan, PSE-EEk garrantzi handiko papaera jokatu zuen. 2006ko uztailean, Patxi López eta [[Rodolfo Ares]] ordurako legez kanpo zegoen [[Batasuna]]ko kide batzuekin elkartu ziren, eta hori dela eta, Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak Gorenak desobedentzia delitua egitea egotzi zien. 2007ko udal hauteskundeetan Euskal Autonomia Erkidegoko bigarren alderdirik bozkatuena izan zen PSE-EE, EAJren ondoren, eta 2008ko hauteskunde orokorretan EAEk Espainiko Legebiltzarren hautatzen dituen jarlekuen erdiak eskuratu zituen.
Hurrengo hauteskundetan, [[Ezker Abertzalea]] kanpo geratu zen Gasteizko Legebiltzarrean eta horrek [[Patxi Lopez]] Lehendakari izatera eraman zuen, PPren aldeko botoekin. Hala ere hurrengo hauteskundetan emaitzak ez ziren hain onak izan.
== Ordezkaritza institiuzioetan ==
{| class="taulapolita" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!''Ordezkaritza instituzionala''
!''PSE-EE''
|-
|'''Zinegotziak'''
|'''234'''
|-
|'''Alkateak'''
|'''8'''
|-
|[[Bizkaiko Batzar Nagusiak]]
|'''9''' 51tik
|-
|[[Gipuzkoako Batzar Nagusiak]]
|'''10''' 51tik
|-
|[[Arabako Batzar Nagusiak]]
|'''9''' 51tik
|-
|[[Eusko Legebiltzarra]]
|'''25''' 75etik
|-
|[[Eusko Jaurlaritza]]
|IX. legealdia
|-
|[[Espainiako Kongresua]]
|'''9''' 18tik
|-
|[[Espainiako Senatua]]
|'''5''' 15etik
|-
|}
== Kanpo loturak ==
* {{eu}} [http://www.socialistasvascos.com/eusk/index.php PSE-EEren webgunea]
{{Euskadiko alderdi politikoen aurkibidea}}
[[Kategoria:PSE-EE|*]]
[[Kategoria:Alderdi politiko sozialistak]]
[[ca:Partit Socialista d'Euskadi - Euskadiko Ezkerra]]
[[en:Socialist Party of the Basque Country – Basque Country Left]]
[[es:Partido Socialista de Euskadi-Euskadiko Ezkerra]]
[[fr:Parti socialiste du Pays basque-Gauche basque]]
[[gl:Partido Socialista de Euskadi - Euskadiko Ezkerra]]
[[pl:Socjalistyczna Partia Kraju Basków - Baskijska Lewica]]
[[th:พรรคสังคมนิยมบาสก์]]
[[tr:Bask Ülkesi Sosyalist Partisi]]
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
| |||