Ballet: berrikuspenen arteko aldeak

'''Balleta''' [[dantza]] mota arautu bat da, [[Pizkunde]] garaian [[Italia]]ko gorteetan sortua eta gerora [[Frantzia]]n eta [[Errusia]]n garatua. Dantzaren goi mailako forma tekniko bat da eta berezko hiztegia du. Eragin handia izan du dantza orokorrean eta ballet-eskoletan irakasten da mundu osoan.

 

 

 

== Balletaren historia ==

''Silfideak'' balleta, lehenego emanaldia Parisen 1832an, ballet erromantikoaren hasiera izan zen. Koreografia Filippo Taglionik eta musika Scheineitzhofferrek egin zituzten. Maria Tagionik dantzatu zuen. Izaki supernatural bat antzeztu zuen, izaki hori gizaki hilkor batek maitatu eta nahigabe suntsitu zuena. Silfideek aldaketa asko eragin zuten garai hartako balletean.

 

 

[[XIX. mendea]]ren lehenengo zatian bere gorenera iritsi zen ballet [[erromantizismo|erromantikoa]]. Baina, mendearen azken aldera garrantzia galtzen hasi zen Europa osoan, Errusian izan ezik. XIX. mendearen bigarren zatian oso ballet aipagarri gutxi ekoiztu ziren.

Errusiak balletaren tradizioari eutsi zion [[Marius Petipa]] eta Mikhail Fokine koreografoen lanei esker. Petiparen lanen artean ballet ezagunenak daude: ''Loti ederra'' ([[1890]]), ''Beltzargen aintzira'' ([[1895]]) eta ''Intxaur-hauskailua'' ([[1892]]), hirurak ere Liev Ivanovekin lankidetzan burutuak eta [[Piotr Ilitx Txaikovski]]ren musikarekin. Petipa erreferentzi puntu garrantzitsu bihurtu zen balletaren munduan.

 

 

 

S. Diaghilevek sortu zituen ballet errusiarrak ballet modernoaren abiapuntua izan ziren. Gizonezkoaren figurari, ordura arte ahaztuta, garrantzia eman zion berriro eta horrekin batera Vaslav Nijinki bezalako izenak agertu ziren balletaren munduan.

Georgi Ballanchine dantzari eta koreografo errusiarrak eta Serge Lifarrek, dantzari eta koreografo errusiar-frantsesak, ate berriak ireki zizkioten balletari eta lehenengoak [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] ballet klasikoa berritu zituen.

 

 

1920 eta 1930 urteetan Estatu Batuetan eta Alemanian dantza modernoa garatzen hasi zen. [[Isadora Ducan]]ek, Marta Grahamek, Doris Hupheryk eta Mary Wigmenek mugimendu estilo berriak sortu zituzten errealismoari pixkanaka hurbilduz. Mugimenduaren gaitasuna gorputzaren erabilpen libreago batez zabaldu zen. Horrela, Isadora Ducan inprobisazioak egiten hasi zen obra klasikoetan eta haren teknikak eragin handia izan zuen ballet modernoaren sorreran. Marta Grahamek, berriz, estilo berri bati ekin zion, musika-konposizio modernoetan askatasuna eta inprobisazioa sartu zituen, ballet garaikidearentzat ekarpen handiak izan direnak.

50eko hamarkadan Errusiako konpainiek errepresentazioak egin zituzten mendebaldean lehenengo aldiz. Eragin errusiarra itzela izan da balletean eta denborarekin estilo ezberdinak sortu dira: dantza librea, ballet klasikoa, ballet neoklasikoa eta baita forma nahasi eta esperimentalak ere.

 

 

[[Kategoria:Dantza]]

[[af:Ballet]]

[[ar:باليه]]

[[be:Балет]]

[[be-x-old:Балет]]

[[bn:ব্যালে]]

[[br:Barrez]]

[[ca:Ballet]]

[[cbk-zam:Ballet]]

[[cv:Балет]]

[[da:Ballet]]

[[el:Μπαλέτο]]

[[en:Ballet]]

[[es:Ballet]]

[[et:Ballett]]

[[fa:رقص باله]]

[[fr:Ballet]]

[[fy:Ballet]]

[[he:בלט]]

[[hi:बैले]]

[[hy:Բալետ]]

[[ie:Ballette]]

[[it:Balletto]]

[[ja:バレエ]]

[[la:Pantomimus ballationis]]

[[lt:Balletas]]

[[mk:Балет]]

[[nl:Ballet]]

[[nn:Ballett]]

[[no:Ballett]]

[[pt:Balé]]

[[ru:Балет]]

[[si:බැලේ නැටුම්]]

[[simple:Ballet]]

[[sr:Балет]]

[[su:Tari Balèt]]

[[th:บัลเลต์]]

[[tr:Bale]]

[[uk:Балет]]

[[vi:Ba lê]]