Koblentza: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
9. lerroa:
| irudia = Altstadt Koblenz.jpg
| irudiaren testua = Hiriaren alde zaharra.
| postakodea = 56001 - 56077
| kokapena = kokapenmapa
| dn = 52 | mn = 16 | sn = 9 | N = N | de = 10 | me = 31 | se = 16 | W = E
| garaiera = 64,7
| azalera = 105.02
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| aurrezenbakia =
| matrikula = KO
| ISO =
| sorrera = K.a. 8. urtea
| herritarra =
| alkatea = Joachim Hofmann-Göttig ([[SPD]])
| webgunea = http://www.koblenz.de
| oharrak =
27. lerroa:
'''Koblentza'''<ref>{{Web erref|izenburua=36. araua|url=http://www.euskaltzaindia.net/dok/arauak/Araua_0036.pdf|argitaletxea=Euskaltzaindia|sartze-data=2010-8-2}}</ref> ([[aleman]]ez ''Koblenz'') [[Alemania]]ko [[Renania-Palatinatua]] [[Alemaniako autonomia estatu|estatu federaleko]] hiria da, [[Rhin]] ibaiaren bi ertzetan kokatzen dena. Estatuaren erdialdea hartzen duen [[Koblentza (eskualdea)|Koblentza eskualdeko]] hiriburua ere bada.
Renania-Palatinatuko hirugarren hiririk handiena da [[Mainz]] eta [[Ludwigshafen am Rhein]]en atzetik. [[Kolonia]]tik hego-ekialdera 92
== Etimologia ==
[[Druso]]k K.a. 8. urtean ezarritako postu militarrak ''Castellum apud Confluentes'' (Elkarguneko gotorlekua) izena zuen, bertan [[Mosela ibaia]] [[Rhin]] ibaiarekin elkartzen baitzen. ''Koblentza'', ''Confluentes'' izenaren aldaera da.
== Historia ==
=== Sorrera ===
Mosela ibaiaren atzealdean dagoen ''Festung Ehrenbreitstein'' muinoan badaude K.a. 1000 urteko gotorleku baten aztarnak. [[Erromatar Errepublika|Erromatarrak]] K.a. 55 urtean iritsi ziren Rhin ibairaino [[Julio Zesar]]rek gidatu zituelarik eta K.a. 9. urtean goian aipaturiko ''Castellum apud Confluentes'' eraiki zuten, ibaien elkarguneak zeukan garrantzia estrategikoa aintzat hartuta. Zubi bat eraiki zuten gaur egungo ''Confluentes'' eta ''Antunnacum'' (gaur egungo [[Adernach]]) artean, bi gotorlekuk zaintzen zutena. Koblentzaren iparraldean [[Merkurio (jainkoa)|Merkurio]] jainko erromatarraren eta Rosmerta jainko galiar-erromatarraren omenezkoa.
=== Erdi Aroa ===
Frankoek sarritan erasotu zuten Koblentza, 259an esate baterako zubia hautsi zuten, baina V mendean [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]] erortzean jabetuko ziren hiriaz. Berehala errege-hiri bihurtu zuten. [[Karlomagno]]ren Inperioa 814ean zatitzean bere seme [[Luis Errukitsua]]ren lurren barnean gelditu zen eta 843ko [[Verdungo Hitzarmena]]k [[Lotaringia]]ren barnean utzi zuen. Azkenik 925ean Germaniar Erresuman sartu zen, gerora [[Germaniako Erromatar Inperio Santua]] bihurtuko zen hartan.
1018an [[Henrike II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Henrike II.ak]] [[Treveris]]ko artzapezpikuari eman zion hiria, eta bere eskutan iraungo zuen XVIII menderarte. Artzapezpikuek hiria gotortu nahi izan zuten eta 1249 eta 1254 artean harresi sendoak eraiki zituzten, bai eta gotorleku bat ere ''Festung Ehrenbreitstein'' muinoan.
=== Aro modernoa ===
Hiriaren garapena [[Hogeita Hamar Urteko Gerra]]k eten zuen, [[frantzia]]rren (1632), [[suedia]]rren (1633) eta [[Austriar Inperioa|austriarren]] okupazioak erabat kaltegarriak izan baitziren hiriarentzat. Frantziarrek 1688an berriro hiria setiatu zuten eta beren bonbaketa gogorrek eraikin ugari bota zituzten, tartean merkatarien etxe zaharra (''Kaufhaus''), 1725ean berreraiki zena.
Koblentzako azken artzapezkpikua zen Klemente Wenceslao Saxoniakoak hiria nabarmen handitu zuen eta Ehrenbreitsteineko Gotorlekua jauregi barroko ederra bihurtu zuen. Artzapezpikua [[Luis XVI.a Frantziakoa]]ren osaba zenez 1789an [[Frantziako Iraultza]]tik ihesi zetozenak hartu zituen hirian. Koblentzan zeuden frantziar hauei [[Prusia]] eta Austriako tropak gehitu zitzaizkien eta 1792an Frantziako Errepublika erasotu Erregimen zaharra itzuli nahian baina porrot handia izan zuten. 1794ean frantziako errepublikaren armadak Koblentza hartu zuen [[François Séverin Marceau-Desgraviers|Marceau]] buru zuela. 1801ean artzapezpikua agintetik kendu zuten ia zortzi menderen ondoren. [[Napoleondar Gerrak]] bukatzean [[errusia]]rrek askatu zuten hiria 1814ean eta 1822an Prusiari zegokion [[Rhineko Probintzia]]ren hiriburu bihurtu zen.
=== XX mendea ===
[[Lehenengo Mundu Gerra]]ren ondoren frantsesek okupatu zuten hiria eta biztanleak hauei kontra egin nahian ''Koblenz'' (alemanezko aldaera) erabiltzen hasi ziren. [[Bigarren Mundu Gerra]]n '''B Armada Taldeen''' egoitza zenez oso bonbakatua izan zen. 1947 eta 1950 artean renania-Palatinatuko hiriburu izan zen, ondoren hiriburutza [[Maguntzia]]k hartu zuen.
1992an hiriak bere bigarren milurtekoa ospatu zuen eta 2002an [[UNESCO]]k '''Rhin ertaineko goiko bailara''' [[Gizateriaren Ondare]] izendatu zuen.
== Ondasun nabarmenak ==
* '''[[Ehrenbreitstein gotorlekua]] (''Festung Ehrenbreitstein''):''' X. mendeko gazteluaren gainean eraikitako jauregi [[barroko]]a.
* '''[[Stolzenfels gaztelua]] (''Schloss Stolzenfels''):''' Koblentzatik 5 kilometro hegoaldera dagoen XIII mendeko gaztelua, XIX mendean berreraikia.
* '''[[Hauteslearen jauregia (Koblentza)|Hauteslearen jauregia]] (''Kurfürstliche Schloss''):''' Klemente Wenceslao Saxoniakoaren egoitza izan zen eraikina da.
* '''Kastor Deunaren Basilika (''Kastorkirche''):''' 1208an eraikitako eliza [[erromaniko]]a da.
== Hiri senidetuak ==
{| cellpadding="10"
| |||