Eduardo Ugarte: berrikuspenen arteko aldeak

'''Eduardo Ugarte Pagés''' ([[Hondarribia]], [[Gipuzkoa]], [[1900]] - [[Mexiko]], [[1955]]) euskal idazlea, zinema zuzendaria eta antzerkigilea izan zen. [[Federico García Lorca]]rekin batera [[La Barraca]] proiektuan ibili zen. [[Frankismo]] garaian [[Mexiko]]ra erbesteratuta, hantxe hil egin zen [[1955]]an.<ref>Mari Karmen Gil eta Iñaki Azkarate</ref>.

Nahiz eta familia Madrilen bizi izan, EduargoEduardo Ugarte Hondarribian jaio zen, UgartetarrakUgartetarrek udak kostaldeko herri horretan ematen zituztelako. Uda horiek garrantzi berezia izan zuten gaztearentzat; horrela erakusten digu Eduardo Ugarte euskaldun izatearen datuaizateak. Haren aita [[Cortesgorte]]koetako Diputatuadiputatua zen, [[Francisco Javier Ugarte]], eta horregatik hilabete gehienak Madrilen ematen zuten. Hala ere, gaztearen gogo nagusia Gipuzkoako herrira itzultzea zen, eta horrela egiten zuen oporraldietan.

Lehenengo ikasketak Madrilen egin zituen, beraz, eta, ondoren, Deretxo Madrilen; SalamankanSalamancan Filosofia eta Letrak ikasten hasi zen baina gerra zibilaren hasierak ikasketak uztera behartu zuen. 1917an ikasle sozialisten talde batean sartu zen, Grupo de Estudiantes Socialistas zelakoa; talde horretan idazkari bezala lan egin zuen. Datu bitxia bezala esan daiteke talde berean gero faxismoaren ideologoa izango zen [[Ernesto Giménez Caballero]] zegoela 1918an [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasun]]era saiatu zen joaten baina bidean [[Alemania]]n atxilotua izan zen. Urte haietan jarrera iraultzaileak mantendu zituen eta ministro kontserbadore baten kontrako atentatua prestatzen saiatu zen.<ref>José Antonio Balbotín: ''La España de mi experiencia''. Mexiko: Akelarre, 1952, 149. or.</ref>. Aipatutako bidai horren ondorioz Eduardo Ugarteren osasuna betirako ahulduta geldituko zen. 1928an Pilar Arnichesekin ezkondu zen. Pilar [[Carlos Arniches]] idazlearen alaba zen, hauhura ere Hondarribian udatiarra. Urte berean, [[José López Rubio]] lagunarekin batera lehenengo antzezlana idatzi zuen Ugartek: ''De la noche a la mañana''. Urte bat geroago, etaera baita ereberean López Rubiorekin batera, ''La casa de naipes'' idatzi zuen. Bi idazleek batera bi drama ere idatzi zituzten ere bai, ''Mitad y mitad'' eta ''Crack'', baina ez ziren estreinatu.

1930an López Rubiorekin batera [[Hollywood]]era joatea deliberatu zuen. Zinemaren erdigunera joateko erabaki lan eskaintza batekin lotuta zegoen; lagun baten bidez, ziuraskiziur aski [[Edgard Neville]] Latinoamerikarako filmak itzultzeko eta moldatzeko eskaintza. Esperientziak sei hilabete iraunduiraun zuen. Bitarte horretan hiru filmen moldaketa egin zuten: ''Su última noche'', ''La mujer X'' eta ''El proceso de Mary Dugan''. Film hauek ez ziren oso onak, batez ere melodramak ziren, baina haien bitartez idazlehondarribiar hondarribitarrakidazleak zinemaren mundua eta teknikak ezagutu zituen. Idazlea ez zegoen, ordea, zinema horren alde; haren ustez horrelako lanek benetako zinema hiltzen ari baitzen. dena dela oso esperientzia aberatsa izan zen. Ugartek [[Charles Chaplin]] ezagutu zuen, [[Luis Buñuel]]ekin etxebizitza berean bizi izan zen eta 27 Belaunaldiaren umoristak ezagutu zituen, besteak beste, [[Miguel Mihura]], [[Tono]], [[Enrique Jardiel Poncela]]... Hala eren , 1931an, nahiz eta [[Metro Goldwin Mayer]] enpresak kontratu berria eskaini, Ugarte MadrileraMadrila itzuli zen. ehinBehin Espainian, 1935an, berriro zinemaren munduari ekin zion Filmófono enpresa ekoizlean; enpresa horrek, Buñuelek eta [[Ricardo Maria Urgoiti]]k sortutakoa, zinematografizinematografia herrikoiaren aldeko apustua egin zuen baina gerraren hasierarekin proiektua bertan behera gelditu zen.

Faxisten estatu kolpea gertatu zenean Ugarteren jarrera errepublikaren alde zalantza gabekoa zen. Horrela, 1936ko uztailaren 31an, Alianza de Escritores Antifascistas zelakoaren manifestua argitaratu zen eta bertan Ugarteren sinadura aurki daiteke. Aldi berean, idazle bezala, 5. Erregimentuaren prentsa-bulegoetan lan egin zuen eta ''[[El Mono Azul]]'' eta ''[[Milicia Popular]]'' aldizkarien erredaktore-buru izan zen. Beste ekimen askotan parte hartu zuen aldi berean, besteak beste, Guerrillas del Teatro del Ejército del Centro proiektuan. 1937an familiarekin batera PariseraParisa joan behar izan zuen, hango Espainiako Enbajadanenbaxadari atxikitutaatxikita. Parisen Gai Latinoamerikarren koordinazioan lan egin zuen. Urte bereko ekainanekainean hiri horretan egin zen X. Nazioarteko Antzerki Batzarrean parte hartu zuen. Behin gerra galdu ezkero UgartetarrakUgartetarrek Mexikora ihes egin zuten, ''Veendam'' itsasontzian.

=== AntzelanakAntzezlanak ===

== FilmeakFilmak ==

=== Zuzendutako filmeakfilmak ===

* ''Rutas del teatro''. [[Iñaki Azkarate]]k eta [[Mari Karmen Gil Fombellida]]k egindako edizioa. Donostia: [[Hamaika Bide Elkartea]]-Saturraran. 2005.