Itsasargi: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robot: Cosmetic changes |
No edit summary |
||
1. lerroa:
<!---[[Fitxategi:Donostia Igeldoko itsasargia.jpg|thumb|250px|right|[[Igeldo]]ko itsasargia ([[Donostia]]).]]--->
[[Fitxategi:
'''Itsasargia''' [[itsaso]]aren nabigazioa laguntzeko, errazteko eta bideratzeko erabiltzen diren argi dorreak dira. Gaur egun, hala ere, sistema elektroniko modernoagoekin itsasargi aktiboak desagertzen ari dira. Munduan 1.500 baino gutxiago gelditzen dira martxan.
''Farozainak'' dira eraikin hauen zaindariak.
==Itsasargietako teknologia==
== Munduan ==▼
Mundu mailan itsasargirik famatuena [[Alexandria]]koa ([[Egipto]]) izango da ziur aski, [[K. a. III. mendea]]n ''Pharos'' izeneko [[Uharte (geografia)|uhartean]] eraikitakoa. Hortik hartu dute izena hainbat [[erromantze]] hizkuntzetan: ''Phare'' [[frantses]]ez, ''faro'' [[gaztelania]]z, [[italiera]]z edo [[galiziera]]z, ''far'' [[kataluniera]]z, ''farol'' [[portuges]]ez, eta abar.▼
Itsasargietan, [[argi]] iturria [[leiar]]rak erabiliz kontzentratzen dira, argi izpia urrutira bidali ahal izateko. Hasiera batean, [[su]]a erabiliz argitzen ziren eta geroago [[kandela]] bidez. [[XVIII. mende]]an, Europan [[Argand]] ontzia eta erreflektore parabolikoa garatu ziren. Batzuetan, [[balea]] olioa eta [[keroseno]]a ere erabili zen. [[XX. mende]] hasieran [[elektrizitate]]a eta gasa erabiltzen hasi ziren.
Bestela, ezagunak dira batez ere muturreko tokietan daudenak. Horrela, [[lurmutur]]rak eta itsasargiak oso lotuta daude.▼
Argi estroboskopiko modernoen aurretik, leiarrak argia kontzentratzeko erabiltzen ziren. Bi ziren leiarren egitekoak:
Esate baterako, [[Iberiar penintsula]]n oso bisitatuak dira izkinetakoak: Ipar-mendebaldean [[Fisterra]]koa ([[Coruñako probintzia|Coruña]]), hego-mendebaldean [[Sao Vicenteko lurmutur|Sao Vicentekoa]] ([[Algarve]]), [[Gatako lurmutur|Gatakoa]] ([[Almeriako probintzia|Almeria]]) eta [[Creuseko lurmutur|Creusekoa]] ([[Gironako probintzia|Girona]]).▼
*argi bertikala plano horizontalera eramatea
*horizontalean, argia norabide batean edo gutxi batzuetan fokatzen da
===Fresnel leiarra===
[[Europa]] mailan, [[Bretainia]], [[Eskozia]] edo [[Irlanda]] aldekoak nabarmentzekoak dira.▼
{{sakontzeko|Fresnel leiar}}
[[Image:Fresnel lighthouse lens diagram.png|thumb|250px|Fresnel leiarraren funtzionamendua.]]
Leiar hauen diseinuak ahalbidetzen du irekidura handia eta distantzia fokal laburra duten leiarrak eraikitzea, antzeko ezaugarriak izango lituzkeen ohiko leiar baten [[masa]] eta [[bolumen]] txikiagoarekin. Leiar konbentzionalekin alderatuz gero, Fresnel leiarrak askoz fin, zabal eta leunagoak dira eta argi-iturri bateko zeharkako argia hartzeko ere gai da, itsasargietako argia distantzia askoz handiagoetan ikusgai eginez. Izena [[Augustin-Jean Fresnel]] [[fisika]]ri [[frantzia]]rretik datorkio, berak garatu baitzuen leiar mota hau itsasargietarako.
== Euskal Herrian ==▼
==Itsasargiak munduan zehar==
▲=== Euskal Herrian ===
{{Sakontzeko|Euskal Herriko itsasargiak}}
[[Euskal Herria]]n, mendebaldetik ekialdera [[Gorlizko itsasargia|Billanokoa]] ([[Gorliz]]), [[Matxitxakoko itsasargia|Matxitxakokoa]] ([[Bermeo]]), [[Lekeitioko itsasargia|Santa Katalinakoa]] ([[Lekeitio]]), [[Getariako itsasargia|Getariakoa]], [[Igeldoko itsasargia|Igeldokoa]], [[Higerko itsasargia|Higerkoa]] ([[Hondarribia]]), [[Zokoako itsasargia|Ziburukoa]] eta [[Miarritzeko itsasargia|Biarritzekoa]] aipatzekoak dira.
▲=== Munduan ===
▲Mundu mailan itsasargirik famatuena [[Alexandria]]koa ([[Egipto]]) izango da ziur aski, [[K. a. III. mendea]]n ''Pharos'' izeneko [[Uharte (geografia)|uhartean]] eraikitakoa. Hortik hartu dute izena hainbat [[erromantze]] hizkuntzetan: ''
▲Bestela, ezagunak dira batez ere muturreko tokietan daudenak. Horrela, [[lurmutur]]rak eta itsasargiak oso lotuta daude.
▲Esate baterako, [[Iberiar penintsula]]n oso bisitatuak dira izkinetakoak: Ipar-mendebaldean [[Fisterra]]koa ([[Coruñako probintzia|Coruña]]), hego-mendebaldean [[Sao Vicenteko lurmutur|Sao Vicentekoa]] ([[Algarve]]), [[Gatako lurmutur|Gatakoa]] ([[Almeriako probintzia|Almeria]]) eta [[Creuseko lurmutur|Creusekoa]] ([[Gironako probintzia|Girona]]).
▲[[Europa]] mailan, [[Bretainia]], [[Eskozia]] edo [[Irlanda]] aldekoak nabarmentzekoak dira.
== Ikus, gainera ==
| |||