Ligur: berrikuspenen arteko aldeak

'''Liguriarrak''' ([[greziera]]z Λιγυες, [[latin]]ez Ligures < *Liguses) [[Europa]]ko herri [[protohistoria|protohistoriko]] bat izan ziren. Gaur egungo [[Frantzia]]ko hegoekialdean eta [[Italia]]ko iparmendebaldean bizi ziren. Ziuraski [[Mendebaldeko Mediterraneoa|Mendebaldeko MediterraneoMediterraneoko]]ko talde kultural neolitikoan sustraitua, oraindik ez dago argi herri [[aurreindoeuropar]] bat ala zelten eta latindarren aurretik iritsitako migrazio bateko herri indoeuroparra ziren. Toponimian eta [[arkeologia]]n euren [[antzinako liguriera|hizkuntzahizkuntzaren]]ren ustezko aztarnak geratzen dira.

[[Plutarko]]ren arabera, euren buruari ''Ambrōnes'' deitzen zioten, "uretako herria" esan nahiko zuena ([[Anbroniar|Europa iparraldeko beste herri bat]] bezala). ''Ligur'' hitza ziuraski greziar jatorrikoa da. [[XX. mendea|XX. mendemendeko]]ko historialariren batzuk izen horretan [[Anatolia]]ko herri baten izenaren [[transposizio]]a estimatu dute. [[Nino Lamboglia]]k, *''liga'' izango litzatekeen erro indigena baten existentziaren hipotesia proposatu du, bere esanahia [[padura]] edo [[uharka]] izango litzatekeelarik. [[Camille Jullian]]ek, [[Pascal Arnaud]]ek eta [[Dominique Garcia]]k hitza grezierazko ''lygies'' hitzetik datorrela iradoki dute, "oso altua, toki esekia" esan nahiko lukeena. Hipotesi honen arabera, beraz, ''ligur'' hitzak "goragokoa" esan nahiko luke.

Liguriarrak bizi ziren lurraldeak nekazaritza eta nabigazioa [[K. a. VI. milurtekoa]] eta [[K. a. V. milurtekoa]] bitartean Mendebaldeko [[Mediterraneo]]an hedatu zen [[Zeramika Kardial]]aren kulturaren bidez ezagutu zituen. Liguriarrak herri aurreindoeuropartzat hartuz gero, [[K. a. IV. milurtekoa]]n euren arbasoek [[Chassey]]-[[Cortaillod]]-[[La Lagozza]] multzo kultural aberatsean parte hartu zuten, denbora batez Frantziako hegoekialdea, [[Suitza]] mendebaldea eta Italia iparraldea kulturalki elkartu zituena, jarraian talde txikiagotan banatzeko. [[K. a. XIII. mendea|K. a. XIII. mendemendeko]]ko indoeuropar inbasioek euren lurraldearen zati bat konkistatu zuten, liguriarrak azpialpetar eskualdean isolatuz (egungo [[Proventza]] eta [[Liguria]]n). Beranduago erromatartuak izan ziren.

Testu honen interpretaziorik ohikoenaren arabera, liguriarrek, garai hartan, greziarrek ezagutzen zuten munduaren mendebaldeko zatia kontrolatzen zuten. Zati hau baliozkotzat hartu dute H. A. de Jubainvillek, Camille Jullianek, edo, berrikiago, baita G. Barruolek, G. Colonnak edo F. M. Gambarik ere. Hala ere, gaur egun sarri faltsutzat jotzen da, liguriarren ordez [[libiar]]rak aipatzen dituen [[K. a. III. mendea|K. a. III. mendemendeko]]ko [[papiro]] egiptoar bat aurkitu bait da. Papiroak agian transkripzio akats bat duela uste da.

[[Rufo Festo Avieno]]k, ziuraski [[marsella]]r jatorrikoa eta [[K. a. VI. mendea]]n dataturik dagoen antzinako [[bidaia kontakizun]] baten [[latin]]erako bere itzulpenean, liguriarrak antzina [[Ipar Itsasoa|Ipar ItsasoItsasoraino]]raino hedatu zirela dio, zeltek Alpeetaraino kanporatu edo asimilatuak izan ziren arte. Avienok, gainera, liguriar eta [[iberiar]]ren arteko muga [[Agde]] herrian jartzen du.

IV. Liguriarrak. Rodanotik haratago liguriarrak jarraituz [[Antibes|AntionAntioneraino]]eraino. Eskualde honetan dago [[Marsella|Massalia]] hiri erromatarra bere portuarekin.}}

[[Sasi-Scymnos]]ek, [[K. a. IV. mendea|K. a. IV. mendemendeko]]ko iturrietan oinarritua, Liguria [[Ampuries|Emporion]] eta [[tirreniar]]rak bizi ziren lurraldearen arteko kostaldeko eskualde bat bezala deskribatzen du. Zeltak Mendebaldeko herririk handiena zirela ere aipatzen du.