Listu-guruin: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t r2.5.2) (robota Aldatua: tr:Tükürük bezi |
No edit summary |
||
10. lerroa:
Jariatze hodien sistema: Lehen zatiak, hodi interkalar izena jasotzen du, ondoren, barnelobularrak, eta, azkenik, ttu hodietan edo estriatuetan amaitzen dira.
== Ttu guruin nagusiak ==
[[Fitxategi:Papilla parotidea.jpg|thumb|250px|Parotida papila haur batean]]
Ttu guruin nagusiak (bikoitiak), parotida guruinak, azpimaxilarrak eta mihipekoak dira.
24 ⟶ 23 lerroa:
=== [[Mihipeko guruina]] ===
Mihipeko guruina, tubuloazinar mistoa da, baina gehixeago mukitsua. Zelula serotsu urriak, ilargierdi eran daude zelula mukitsuen inguruan (Ganuzziren ilargi erdiak); eduki serotsuak mukitsua inguratzen du. Ehun konektibozko estalkia ez dago oso garatua. 10 edo 12 jariatze hodi daude, horietatik garrantzitsuena, Bartholinena deritzona, ahoaren zoruan amaitzen da.
== Fisiologia ==
=== Osagaiak ===
{{sakontzeko|Listu}}
Listuaren osagaien funtzioak honako hauek dira:
'''1) Proteikoak''':
*''Ptialina'' (amilasa): [[almidoia]] digerituko du.
*''Muzina'': boloa lubrifikatzeaz arduratzen da.
*''Lisozima'': [[entzima]] proteolitikoa da, patogenoaren aurkako babesa burutuko du.
*''Laktoferrina'': [[burdina]] lotu eta garraiatuko du.
*''A Immunoglobulina'': patogenoen aurkako defentsarako.
*''Lipasa'': [[lipido]]en [[hidrolisia]] burutuko du.
*Hortzen esmaltea babesteko entzimak.
2) '''Elektrolitoak''': [[bikarbonato]]a eta [[potasioa]] batez ere dira nagusi, [[sodio]] eta [[kloruro]] baititu listuak.
=== Ekoizpena ===
Listuaren ekoizpena bi alditan emango da:
1. '''Azino aldia''': azinoetan ematen da. Sortzen den listua primarioa izango da, batez ere osagai proteikoa izango duena. Elektrolitoen kontzentrazioari dagokionez likido estrazelularraren antzeko konposaketa izango du. Listu primitibo hau listu bideetara pasatuko da 2. aldia emateko.
2. '''Listu bide aldia''': listuaren konposaketa ionikoan aldaketan emango dira:
*[[Sodio]]aren birxurgapen aktiboa emango da [[Sodio]]/[[Potasio]] ATPasa bidez.
*[[Sodio]]/[[Potasio]] ATPasa-ren ekintzaren ondorioz listuan karga positibo bat galduko da. Honela hau konpensatzeko Cl- pasiboki birxurgatuko da.
*[[Bikarbonato]]a prozesu aktibo bidez garraiatuko da listura.
Listuaren konpozisioa ekoizpen abiaduraren menpe egongo da. Listu beharra handia bada ekoizpen abiadura igoko da, honela listua azkar igaroko da hodietatik eta ioien garraioa emateko denbora gutxi egongo da. Honela listuaren ioi konpozisioa az da asko aldatuko listu primitiboarekin alderatuz gero.
=== Funtzioak ===
Listuaren funtzioari dagokionez, honako hauek dira:
*Patogenoen aurkako babesa: honetarako lisozimak eta ptizianoatoa beharrezkoa izango da. Lisozimak horma apurtuko du ptizianoatoaren sarrera erraztuz, honela honek patogenoaren suntsipena burutuko du.
*[[pH]] mantentzea: [[bikarbonato]]ari esker listuaren pHa baxua izango da. Honela elikagai azidoak sartzerakoan neutralizatuak izango dira bikarbonatoaren bidez.
*[[Digestio]] kimikoa hasi: ''[[amilasa]]'' eta ''[[lipasa]]''ri esker emango da.
*Elikagai boloa labainkor bihurtu: ''muzinari'' esker emango da eta ondorioz errazago ireitsiko da.
*Irensteko prozesua erraztu: ''muzinari'' esker.
=== Erregulazioa ===
Listu kantitatearen erregulazioa burutzeko listu guruinen erregulazioa burutu beharko da. Hauen erregulazioa nerbiosoa izango da, nerbio sistema autonomoaren zuntz '''parasinpatikoek''' burututakoa. Hau [[nerbio sistema]] periferikoaren atala da, honela hau estimulatzeko edo inhibitzeko aginduak tronko[[entzefalo]]an kokatutako listu guneetatik irtengo dira eta listu bolumena eta konposaketa kontrolatuko dute. Hau burutzeko informazio sentsoriala jaso behar izango dute, [[ukipe]]n eta [[dastamen]] informazioa.
Era berean listu guneek nerbio sistema zentraleko [[hipotalamo]]ko '''jangura guneak''' aginduak jasoko dituzte. Eta jangura gune hauek garun azal edo [[kortex]]etik [[dastamen]] eta [[usaimen]] informazioa jasoko dituzte aldi berean. Honela aginduaren garraioa honako hau da: garun azala ([[kortex]]) → [[hipotalamo]]ko jangura guneak → tronko[[entzefalo]]ko listu guneak → listu guruinak. Hala ere, nahiz eta goi mailako informazioa jaso ahal izan, [[listu guruin]]en erregulatzaile nagusiena listu guneak dira.
== Gaixotasunak ==
[[Fitxategi:Chronic sialadenitis.jpg|thumb|350px|Sialadenitis kroniko baten mikrografia linfozitoen infiltrazio eta fibobri nabarmenarekin]]
Ttu guruin nagusien [[hipertrofia]], [[Sjögrenen sindromea]], [[alkoholismo]]a, [[amiloidosis]]a, [[sarkoidosis]]a, [[mixedema]], [[linfoma]]k eta [[loditasun]]a bezalako gaixotasunetan ikus daiteke, eta, noiz behinka, baita [[uremia]]n ere. Beste gaixotasun batzuk, honako hauek dira:▼
Listu guruinetako gaixotasun ohikoenak aipagarrienak honakoak dira:
*''Sjodren Sindromea'': eritasun autoimmunea da, sistema immunea [[listu]] eta [[malko]] guruinen aurka arituko da.
*''Parotiditisa'': [[parotida]] guruinen infekzioa da, normalean biak batera ematen direlarik. Infekzio biriko baten ondorioz [[hantura]] eta [[edema]] eman daiteke. Hau sarriago ematen da umeetan, hala ere, helduetan ere ematen da. Infekzioa benetan arriskutsua izan daiteke beste leku batzuetara hedatzen denean.
▲
* [[Adenoma pleomorfiko]]a
| |||