Afganistango gerra (1979-1989): berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
Xirkan (eztabaida | ekarpenak)
No edit summary
14. lerroa:
| gudulari1 = [[Fitxategi:Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Sobiet Batasuna]] <br> [[Fitxategi:Flag of Afghanistan (1980-1987).svg|23px]] [[Afganistango Errepublika Demokratikoa]]
| gudulari2 = [[Fitxategi: Flag of Jihad.svg|23px]] [[Mujahidin]]ak: <br>
*[[Hezb-i-Islami]]
*[[Hezbe Wahdat]]
*[[Harakat-e-Islami]]
*[[Jamiat-e-Islami]]
*[[Hezbi-IslamiMaktab Gulbuddinal-Khadamat]]
*[[HarakatShura-i IslamiInqualabbi]]
*[[HezbSazmar-e Islami Khalis-Nasr]]<br>
'''Laguntzaileak'''<br>[[Fitxategi: Flag of Pakistan.svg|vora|23px]] [[Pakistan]] <br> [[Fitxategi: Flag of the United States.svg|vora|23px]] [[AEB]] <br> [[Fitxategi: Flag of Saudi Arabia.svg|23px]] [[Saudi Arabia]] <br> [[Fitxategi: Flag of Iran.svg|vora|23px]] [[Iran]] <br> [[Fitxategi: Flag of the People's Republic of China.svg|23px]] [[Txinako Herri Errepublika|Txina]]
| komandante1 =[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Leonid Brezhnev]]<br>[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Juri Andropov]]<br>[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Konstantin Txernenko]]<br>[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Mikhail Gorbatxov]]<br>[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Dmitri Ustinov]]<br>[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Sergei Sokolov]]<br>[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Valentin Varennikov]]<br>[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Igor Rodionov]]<br>[[Fitxategi: Flag of the Soviet Union.svg|23px]] [[Boris Gromov]]<br>[[Fitxategi: Flag of Afghanistan (1980-1987).svg|23px]] [[Babrak Karmal]]<br>[[fitxategi: Flag of Afghanistan (1980-1987).svg|23px]] [[Muhammad Najibullah]]<br>[[fitxategi: Flag of Afghanistan (1980-1987).svg|23px]] [[Abdul Rashid Dostum]]<br>[[fitxategi: Flag of Afghanistan (1980-1987).svg|23px]] [[Shahnawaz Tanai]]<br>[[fitxategi: Flag of Afghanistan (1980-1987).svg|23px]] [[Mohammed Rafie]]
| komandante2 = [[Fitxategi:Flag of Jihad.svg|23px]] [[Ahmad Shah Massoud]]<br>[[Fitxategi:Flag of Jihad.svg|23px]][[Abdul Haq]]<br>[[Fitxategi:Flag of Jihad.svg|23px]] [[Ismail Khan]]<br>[[Fitxategi:Flag of Jihad.svg|23px]] [[Gulbuddin Hekmatyar]]<br>[[Fitxategi:Flag of Jihad.svg|23px]] [[Jalaluddin Haqqani]]<br>[[Fitxategi:Flag of Jihad.svg|23px]] [[Abdullah Azzam]]<br>[[Fitxategi:Flag of Jihad.svg|23px]] [[Amin Wardak]]
| indarra1 = '''Sobiet Batasuna''':
*115.000<ref>[http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/Afghanistan-Chapter1.pdf Afghanistan a country study]</ref>
40 ⟶ 43 lerroa:
 
== Aurrekariak ==
[[VII. mende]]tik aurrera [[Afganistan]] herrialde [[islam]]ikoa izan zen. [[Mohammed Zahir Shah]]-ren erregealdian ([[1933]]-[[1973]]) ''Afganistango Alderdi Demokratiko Popularra (AADP)'', [[komunista]], sortu eta indartuz joan zen. [[1973]]ko uztailean [[Daud Khan]] lehen ministro ohiak monarkiari amaiera eman zion eta bere burua Afganistango Errepublikako lehenbiziko [[Afganistango presidenteen zerrenda|presidente]] izendatu zuen. [[1978]]ko apirilean, estatu kolpe baten bitartez, AADPeko idazkari nagusi [[Nur Mohammad Taraki]] Kontseilu Iraultzaileko presidente eta Afganistango lehen ministro bihurtu zen. Erregimen komunista honen erabakiek talka egin zuten populazioaren gehiengoaren ohiturekin. 1978ko udan gobernuaren aurkako errebolta bortitzak hasi ziren. Urte bereko abenduan Tarakik [[Sobiet Batasuna]] bisitatu zuen eta bi gobernuek elkarlan ekonomikoa eta militarra hitzartu zuten.
 
== Sobietar inbasioa ==
== Gerraren hasiera eta bilakaera ==
1979ko irailan, Taraki [[Habana]]n, [[Lerrokatu Gabeko Mugimendua]]ren goi bileran zegoela, [[Hafizullah Amín]] lehen ministroak estatu kolpea jo zuen. Taraki irailaren 14an itzuli eta asesinatua izan zen. Aminek errepresio odoltsua abiatu zuen eta, atzerri politikan, [[Pakistan]] eta [[AEB]]ren aldera lerratu zen.
 
1979ko abenduaren 27an [[Sergueï Sokolov]] buru zuten 50.000 sobietar soldaduk, 2.000 tanke eta 200 hegazkinekin Afganistan inbaditu zuten. Airez garraiatutako tropek [[Kabul]] okupatu zuten eta operazio berezietako ([[Spetsnaz]]) talde batek Amin hil zuen. Kontseilu Iraultzaileak [[Babrak Karmal]] jarri zuen presidente.
 
== Afganiar erresistentzia ==
Inbasioaren aurkako erresistentzia oso handia izan zen. Sobietar armadaren armamentuak ez zuen balio lurralde menditsu honetan afganiar [[mujahidin]]ek erabiltzen zituzten gerrila-taktiken aurka. Inbasioak [[Umma]] osoa hunkitu zuen eta herrialde askotako [[musulman]]ek ([[aljeria]]rrek, [[filipinak|filipinarrek]], [[saudiarabiar]]rek, [[palestina]]rrek, [[egipto]]arrek eta baita [[magreb]]tar jatorriko europarrek ere) mujahidinekin bat egin zuten. Hauek [[AEB]], [[Pakistan]], [[Saudi Arabia]], [[Erresuma Batua]] eta [[Txinako Herri Errepublika]]ren laguntza zuten eta [[CIA]]k [[Cyclone operazioa]] antolatu zuen afganiar mujahidinak armaz hornitzeko.
 
Afganiar erresistentzian talde asko zeuden, etnia, erlijio eta joera politiko desberdinekoakdesberdinetakoak. Eskema orokorra horrelakoa izango litzateke:
* [[Xiita]]k: alderdi xiita garrantzitsuenagarrantzitsuenak ''HarakiHezbe Wahdat'' eta ''Harakat-e-Islami'' bainoziren <ref>[[Iran]]http://www.hrw.org/en/node/11668/section/9 aurkakoaHuman zen.Rights Watch: ''SazmanBlood-y-Nasar'',Stained berriz, Iranen aldekoa zen.Hands]</ref>
* [[Sunita]] tradizionalistak: [[monarkia]] berrezarri eta [[1973]]ko estatu kolpearen aurreko egoerara itzuli nahi zuten. Batzuetan elkarren aurkako ideiak bazituzten ere, denak afganiar nazionalistak ziren. Talde gehienak [[paxtun]]ak ziren.
* [[Sunita]] [[Islamiar fundamentalismo|fundamentalistak]]: estatu islamikoa eratu nahi zuten.
* Azkenik, baziren taldebeste bitxitalde batzuk ere, hala nola ''Sete-i-MeliSholaye Javid'' (Gar amaigabea) higikundekoak, [[maoista]]k eta tajikoaTxinaren aldekoak.
 
== Erreferentziak ==