17:14, 23 abendua 2010ko berrikusketa aldatu TXiKiBoT (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 466.290 edits t robota Erantsia: mk:Фотони ← Aurreko ezberdintasuna		16:42, 3 urtarrila 2011ko berrikusketa aldatu desegin TheklanBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak, Administratzaileak 2.164.308 edits t Robot: Cosmetic changes Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: [[Fitxategi:Military laser experiment.jpg\|275px\|thumb\|right\|[[Laser]] baten izpi koherentean igorritako fotoiak.]] [[Fisika]]n, '''fotoia''' ([[greziera]]tik φως, ''fos'', "[[argi]]") [[oinarrizko partikula]] bat da, [[elkarrekintza elektromagnetiko]]aren [[kuantu]]a da eta [[argi]]aren zein [[erradiazio elektromagnetiko]]aren gainerako forma guztien funtsezko "unitatea" da. [[Indar elektromagnetiko]]aren [[partikula eramaile]]a ere bada. Indar honen efektuak erraz beha daitezke bai eskala mikroskopikoan zein eskala makroskopikoan; izan ere, fotoiak ez duenez [[masa]]rik, [[funtsezko elkarrekintza]]k distantzia luzera gerta daitezke. Oinarrizko partikula guztietan bezala, fotoietan [[mekanika kuantiko]]ak agintzen du eta [[uhin]]enak zein [[partikula\|partikulenak]] diren ezaugarriak agertzen dituzte. Esaterako, fotoi batek [[errefrakzio]]a jasan dezake [[leiar]] bat zeharkatzen duenean, baina partikula modura ere jokatzen du eta emaitza zehatza ematen du bere momentu kuantitatiboa neurtzen denean. Fotoiaren kontzeptu modernoa [[Albert Einstein]] zientzialariak garatu zuen argiaren uhin-eredu klasikoarekin bat ez zetozen behaketa esperimentalak azaltzeko. Fotoiaren ereduak azaldu nahi zuen, batez ere, argiaren energia maiztasunaren mendekoa zela eta materiak eta erradiazio elektromagnetikoak oreka termikoan egoteko zuten gaitasuna azaldu zuen. Behaketa anomaloak azaltzeko ere erabili zen, esaterako gorputz beltzen erradiazioaren propietateak. Beste fisikari batzuek, batez ere [[Max Planck]]-ek, ''eredu erdiklasikoak'' erabiliz saiatu ziren azaltzen azken hau, argia Maxwell-en ekuazioen bidez azalduz eta argia igorri eta xurgatzen duten objektu materialak kuantizatuak direla esanez. Eredu erdiklasiko hauek mekanika kuantikoaren garapenean lagundu zuten arren, geroago egindako esperimentuek Einsteinen hipotesia, argia bera kuantizatua dagoela alegia, baliozkotu zuten. Argiaren kuantuak, beraz, fotoiak dira. 9. lerroa: Fotoien kontzeptuak aurrerapen garrantzitsuak eragin ditu fisika teorikoan eta esperimentalean, adibidez [[laser]]ren sorrera, [[Bose-Einstein kondentsazioa]]ren aurkikuntza, [[kuantu-eremuen teoria]] edo mekanika kuantikoaren interpretazio probabilistikoa. [[Fotokimika]]n, [[bereizmen handiko mikroskopia]]n eta distantzia molekularren neurketan aplikatu izan da. Berriki, fotoiak [[konputazio kuantiko]]ko elementu modura aztertu izan dira, bai eta komunikazio optikoen aplikazio sofistikatuetan ere, hala nola kriptografia kuantikoan. == Ezaugarri fisikoak == [[Fitxategi:Electron-positron-scattering.svg\|220px\|thumb\|right\|[[Positroi]] baten eta [[elektroi]] baten artean fotoi birtual baten trukea (γ ikurra daraman lerro oszilatzaile batekin adierazia) erakusten duen [[Feynman-en diagrama]] bat]] 45. lerroa: Espazio hutsean, fotoia ''c'' abiaduran ([[argiaren abiadura]]) higitzen da eta bere [[energia]] eta [[momentu]]a {{nowrap\|''E'' {{=}} ''pc''}} bidez adierazten dira, non ''p'' '''p''' momentu-bektorearen magnitudea den. == Oharrak == <references group="oharra" /> == Erreferentziak == {{erreferentzia zerrenda}} == Ikus, gainera == * [[Uhin-partikula dualtasuna]] {{commons\|Category:Photon}}

Fotoi: berrikuspenen arteko aldeak