Baionako setioa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t + |
t Robot: Cosmetic changes |
||
9. lerroa:
| gudulari1 =[[Aragoiko Erresuma]]<br />[[Iruñeko Erresuma]]<br />[[Bigorreko konderria]]<br />[[Bearnoko bizkonderria]]
| gudulari2 =[[Akitaniako dukerria]]<br />[[Tolosako konderria]]
| komandante1 =[[Alfontso I.a Nafarroakoa|Alfontso I.a ''Bataiatzailea'']]<br /> [[Pedro Gonzalez Larakoa]]†<br />[[Zentulo II.a Bigorrakoa]]<br />[[Gaston IV.a Bearnokoa]]
| komandante2 =[[Alfonso Tolosakoa|Alfontso Jordan]]<br />[[Gilen X.a Akitaniakoa]]
| indarra1 =
| indarra2 =
27. lerroa:
Ziur asko [[1130]]eko [[irailaren 4]]an Alfontsok egun [[Echo Ibarra|Echo Ibarreko]] herri ustua den Ardanésko baseliza bisitatzen ari zela armada erasotzailea [[Pirinioak]] zeharkatzen ari zen. Horretarako gertuko [[Somport]] pasabidea aukeratzea erraza zen, behin bere aliatua zen [[Bearnoko bizkonderria]]n, handik [[Akitaniako dukerria|Akitaniako dukerrira]] pasatzeko<ref name="Lema Pueyo, 351">{{Erreferentzia|izena1=José Ángel|abizena1=Lema Pueyo|izenburua=El itinerario de Alfonso I ‘El batallador’ (1104–1134)|aldizkaria=Historia, instituciones, documentos|liburukia=24|urtea=[[1997]]|orrialdea=351}}</ref>. Setioaren hasieraren lehendabiziko lehen mailako iturria [[1130]]eko [[urriaren 26]]ko [[Corella]]ko [[foru]]arena da, Baionako gotorlekuan emandakoa (''illo castello de Baiona'')<ref>{{Erreferentzia|izena1=Simon F.|abizena1=Barton|izena2=Richard A.|abizena2=Fletcher|izenburua=The World of El Cid: Chronicles of the Spanish Reconquest|lekua=[[Manchester]]|argitaletxea=Manchester University Press|urtea=[[2000]]|orrialdea=185}}</ref><ref name="Lema Pueyo, 351"/>. Seguraski hasiberria zen, ''Chronica''k eta [[Burgosko katedrala]]ren hileta-liburuak [[urriaren 16]]an hasi zela esaten dutelako. Hileta-liburuaren arabera, Pedro Gonzalez Larakoa, matxinadan parte hartzeagatik Alfontso VII.ak harrapatua izan zena, Baionako gudura joan zen "[Alfontso Batailatzailea] berriro Gaztelara erakartzeko" (''ut reducere eum in Castellam'') "Gaztelan borrokatzea" (''facere bellum in Castella'') nahi zuelako, hau da, [[matxinada]] irautea. Pedroren harrapaketa [[ekain]]ean gertatu arren, ez zen [[urriaren 16]]ra arte hil, setioan hain zuzen ere. Katedralaren hileta-liburuak data horrek du, bertan lurperatu zuten eta<ref>{{Erreferentzia|izena1=Simon F.|abizena1=Barton|izena2=Richard A.|abizena2=Fletcher|izenburua=The World of El Cid: Chronicles of the Spanish Reconquest|lekua=[[Manchester]]|argitaletxea=Manchester University Press|urtea=[[2000]]|orrialdea=172}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena1=Simon F.|abizena1=Barton|izenburua=The Aristocracy in Twelfth-Century León and Castile|lekua=[[Cambridge]]|argitaletxea=Cambridge University Press|urtea=[[1997]]|orrialdea=280}}</ref>
''Chronica''ren arabera, "Alfontso noble matxinoekin borrokan zegoela ... Aragoiko erregeak zaldun eta infanteriazko tamainazko armadak mobilizatu... bere mugez haraindian [[Gaskoinia]]ra bidaiatu eta [[Garona]] ibaitik gertu (''sic'') den Baiona hiria setiatu zuen"<ref>{{Erreferentzia|orrialdea=I, §50.|izena1=G. E.|abizena1=Lipskey|url=http://libro.uca.edu/lipskey/chronicle.htm|izenburua=The Chronicle of Alfonso the Emperor: A Translation of the ''Chronica Adefonsi imperatoris''|argitaletxea=Northwestern University|urtea=[[1972]]}}</ref>. Gero nola hurrengo egunetan Baionako ingurumariak okupatu eta [[Aragoi]]tik erakarritako setio-makinak erabiliz hiriko harresiak eraso zituen azaltzen du. Setioaren zati ezezagun batean Tolosako kondea zen Alfontso Jordanek zuzendutako armada berria ailegatu zen. [[Pedro Gonzalez Larakoa|Pedro]], arrazoi ezezagunegatik, [[justa]] batean aritzeko desafio zion. ''Chronica''k honela azaltzen du justa: "Pedro kondea Tolosako kondeari borroka bakarra eskatu zion" (''comes Petrus petiit comiti Tolosano singulare certamen''), "biek [[lehoi]] indartsu moduan borrokatu zuen" (''sicut duo leones fortes''), eta "Pedro kondea Alfontsoren [[lantza]]k zauritua, bere [[zaldi]]tik erori, besoa hautsi eta handik egun gutxira hil zen" (''et vulneratus est comes Petrus ab hasta comitis Adefonsi et, cadens de equo, fractum est brachium eius et post paucos dies mortuus est'').<ref>''Chronica Adefonsi imperatoris'', I, §18.-k dio Pedro Alfontsori erronka botatzeko ''[[Samuel (Biblia)|Samuelen 1. liburua]]'', 17:10 ateratako hitzak aukeratu zuen, [[David]] eta [[Goliat]]en pasartearenak hain zuzen ere:<br />{{Esaera2|Erronka hau botatzen dizuet gaur, israeldar guda-lerroetakooi! Bidal iezadazue gizon bat, eta ekin diezaiogun borrokari!.}}</ref><ref name="Sánchez de Mora, 93–94"/> Alfontso ez omen zuen zauririk izan. Litekeena da Pedro Gonzalez Alfontsoren ama zen [[Elvira Gaztelakoa]]rekin izatea, Alfontso [[Outremer]]retik Europara itzuli zenean<ref>{{Erreferentzia|izena1=Margarita C.|abizena1=Torres Sevilla-Quiñones de León|izenburua=Cruzados y peregrinos leoneses y castellanos en Tierra Santa (ss. XI–XII)|aldizkaria=Medievalismo|liburukua=9|urtea=[[1999]]|orrialdea=63–82}}</ref>. Edonola era, bien arteko tirabirak jadanik Alfontso VII.aren oinordetzaren garaietatik bazetorren.
Pirinioez haraindiko espedizio honetan, iruindarren erregeak [[Gaston IV.a Bearnokoa]] eta [[Zentulo II.a Bigorrakoa]] bere aliatuen laguntza izan zuen<ref name="Reilly, 110–11"/>. Lehen aipaturiko zaldun, infanteria eta setio-makinez gain, Alfontsok itsasontziak ere erabili zituen [[Aturri]]ren bokalea blokeatzeko. Setioa luzatu eta, erregearen atsekaberako, Alfontso Bataiatzaileak [[Castrojeriz]] eta Gaztelan [[Demandako mendilerroa|Demandako mendilerrotik]] mendebalderantz zituen beste lurraldeak galdu zituen<ref name="Reilly, 110–11"/>. Hala ere, erregeak berak mantendu zuen setioa [[1130]]ren bukaerara arte, [[azaroaren 19]]an eta [[abendu]]an berak idatzitako eskutitzek honela diote eta<ref name="Lema Pueyo, 351"/>. "Baionaren gainean" (''super Baiona'') jarraitu zuen [[1131]]ko [[urtarril]]etik [[maiatz]]era arte, agiri pribatu eta publikoen arabera. Udan setioak iraun bazuen ere, [[uztail]] eta [[abuztu]]an Alfontso ez zegoen [[Lapurdi]]n, ''Rocha Tallata'' edo ''Rocathalada'', ziur asko egungo [[Peirahorada]]n, bere gudarosteak zuzentzen ari zelako.<ref name="Lema Pueyo, 351"/>. [[1131]]ko [[urri]]an oraindik Baiona setiatzen ari zela (''in obsessione Baione''), Alfontsok testamentua egin zuen<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.puntubi.com/dokumentuak/alfontsoIborr.testamentua.htm|izenburua=Alfontso I.a Borrokalariaren testamentua|egilea=www.puntubi.com}}</ref>, setioari buruzko azken lehen mailako iturria dena. [[1134]]ko [[irailaren 4]]an [[Sariñena]]n testamendua berretsi zuen<ref>{{Erreferentzia|izena1=Simon F.|abizena1=Barton|izena2=Richard A.|abizena2=Fletcher|izenburua=The World of El Cid: Chronicles of the Spanish Reconquest|lekua=[[Manchester]]|argitaletxea=Manchester University Press|urtea=[[2000]]|orrialdea=188}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena1=Elena|abizena1=Lourie|izenburua=The Will of Alfonso I, ‘El Batallador,’ King of Aragon and Navarre: A Reassessment|aldizkaria=Speculum|liburukia=50|alea=4|urtea=[[1975]]|orrialdea=635}}</ref><ref>{{Erreferentzia|egile1-lotura=Tomas Urzainki|abizena1=Urzainki Mina|izena1=Tomás|izenburua=La Navarra marítima|urtea=[[1998]]|lekua=[[Iruñea]]|argitaletxea=[[Pamiela]]|isbn=84-7681-293-0}}</ref>. Setioa utzi zuen data ezezaguna bada ere, nafarrak [[1131]]ko [[azaroa]]n [[Donejakue Bidea]] erabiliz itzuli ziren, [[abendu]]an Gortea [[Tiermas]]en baitzegoen<ref name="Lema Pueyo, 351"/>.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|2}}
| |||