«Bizkaia»: berrikuspenen arteko aldeak

'''Bizkaia''' [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] zazpi lurraldeetako bat da. Euskal Herriko mendebaldeko muturrean dago kokatua. Iparraldean [[Bizkaiko Golkoa|Kantauri Itsasoa]] ([[Bizkaiko golkoa]]) du; hegoaldean [[BurgoskoBurgos probintzia|Burgos]] eta [[Araba]]; mendebaldean, [[Kantabria]] eta Burgos, eta ekialdean [[Gipuzkoa]]. 2.217km²-ko azalera eta 1.154.041 biztanle ditu Bizkaiak. Euskal Herriko herrialderik populatuena da eta [[Bilboaldea|Bilbo Handiak]] osatzen du gaur egun dagoen konurbazio garrantzitsu bakarra. Administratiboki, [[Euskal Autonomia Erkidegoa|Euskal Autonomia Erkidegoko]] [[foru lurralde]]a edo [[foru lurralde|lurralde historikoa]] da.

Bizkaiaren banaketa administratiboaadministratiboak, askotan ofiziala dena eta beste askotan ofiziosoa, historian zehar egonikoizandako gertaerei erantzuten dio, eta gaur egun ere banaketa asko gertakari hauei zor zaie.

Bizkaia udalerritan banatzen da eta udalerri bakoitzak kudeaketarako, legegintzarako eta lege horiek exekutatzeko eskumenak ditu. Era berean, hainbat udalerri batzen dituzten mankomunitateak daude, zerbitzu publikoen kudeaketarako. HonetazHorretaz gain, ofizialki dagoen banaketa bakarra Partidu Judizialena da. Zuzenbidearen ikuspuntutik [[Lur Edegia|Infantzoiak]] edo [[Lur Edegia]] bereiztubereizi behar dira forurik gabeko lurretatik.

Bizkaia 112 udalerritan banatuta dago. Udalerri hauetakohorietako hiriburuek izen ezberdinak hartzen dituzte, historian emandakoizandako paperarenbilakaeraren arabera: [[Elizate]]ak, [[Kotzeju]]ak, [[Hiribildu]]ak, [[Lekua (Bizkaia)|Lekuak]], [[Auzo]]ak edo [[Hiri]]a. Bizkaiko hiri bakarra [[Urduña]] da.

Udalerririk handienak hauexekhauek ditu:

Bizkaiko Foru Zuzenbide Zibilaren arabera, [[Lur Edegia|Infantzoiak]] edo [[Lur Edegia]]k Bizkaiko Lurralde historikoko lurralde guztiak dira beste zuzenbide bat dutenak kenduta, hau da, hiriak eta hiribilduak.

Lur Edegian zeuden herriak [[elizate]]ak ziren. [[Merindade]]etantan antolatzen ziren eta Jaurerriaren legeen menpe zeuden, hau da [[Bizkaiko Forua]]ren menpe.

Bizkaiko hiri eta hiribilduek ekonomia sistema ezberdina zuten. BesteBestelako foru batforua zuten eta [[harresi]]ak eraikitzeko eskumena ere bai. Hauek dira Bizkaian dauden hiri eta hiribilduak:

Hiribildu batetik elizate bat bereizten bada antzinako forua berreskura dezake. [[Ajangiz]]ek [[1991]]n eta [[Arratzu]]k [[1992]]an prozesu hori egin zuten, [[Gernika]]tik bereiztubanandu baitziren.

{{legenda|#FF7F00|[[XVII. mende]]an gehituakbatuak}}

{{legenda|#FF0|Geroago gehituakbatuak}}

{{legenda|#00f|''Puntuak'': [[XIII. mendea]]ren aurretik gehitutabatutako hiriak}}

{{legenda|#0f0|[[XIII. mendea]]ren ondoren gehitutakobatutako hiriak}}]]

* '''Geroago gehitubatu zirenak'''

'''Bizkaiko historia''' [[paleolito|paleolitikoan]] hastenhasi dazen, hainbat kobazulotan aurkitu direnziren margoek adierazten duten bezala. [[Antzinako Erroma|Erromatarrek]] eragin eskasa izan zuten lurraldean eta hori dela eta [[euskara]]k bizirik dirau gaurdaino.

Bizkaia bera [[Erdi Aroa]]n eratu zen, eta [[1200]]. urtean [[Gaztela]]k konkistatu zuen arte nafarra izan zen. Nafarroako lehen errege -leinu xemenotarren lurraldea izan zen{{erref behar}}.

[[Aro moderno|Aro Modernoan]] gune komertzialkomertziala eta industriala bilakatu zen, batez ere [[Bilboko portua|Bilboko Portuazela]] eta, Gaztelako portua bilakatu baitzen. [[XIX. mendea|XIX]] eta [[XX. mendea|XX. mendeetan]] [[burdina]]k eta [[feudalismo]] ezak [[industria Iraultza|industrializazio]] azkarra garatugaratzea erraztu zuten.

Gizakien lehenengo aztarnak Bizkaian ([[Neandertaleko gizaki|Neanderthalak]]) garai honetan gertatu ziren. [[Musteriar]] tresnak aurkitu diraziren [[Benta Laperra]]n, [[Kurtzia]]n eta [[Murua]]n. Geroago, [[Santimamiñe]]n [[Chatelperroniar]] kultura sortu zen. Hori ''[[Gizaki|Homo sapiens]]''ei edo [[Neandertaleko gizaki|Neanderthalei]] egotzi zaie.