''' AgoteAgot''' deitura [[Nafarroa]]ko [[Erronkari]] eta [[Baztan]] bailaretako eremu baztertuetako biztanle jakin batzuek jasotzen zuten. Harria eta egurrazura, eta beranduagogerago burdina ere lantzen zuten artisauak izan ohi ziren [http://www.santurtzieus.com/gelairekia/testuak/irak/agoteak_arraza_madarikatua.htm]. Mendeetan zehar bazterketa sozioekonomikoa pairatu zuten. Beraien izatea [[Erdi Aro]]tik ezagutzen da. ▼{{wikitu}}
▲'''Agote''' deitura [[Nafarroa]]ko [[Erronkari]] eta [[Baztan]] bailaretako eremu baztertuetako biztanle jakin batzuek jasotzen zuten. Harria eta egurra, eta beranduago burdina ere lantzen zuten artisauak izan ohi ziren [http://www.santurtzieus.com/gelairekia/testuak/irak/agoteak_arraza_madarikatua.htm]. Mendeetan zehar bazterketa sozioekonomikoa pairatu zuten. Beraien izatea [[Erdi Aro]]tik ezagutzen da.
==Etimologia==
''AgoteAgot'' hitza [[godo]]ren eratorri bat dela uste dute askok (iparraldean ''kagot'' deitzen zitzaien,. agianAgian deitura hau [[okzitanierakookzitaniera]]zko ''kaca got'', "zakur godo" adieratik eratorri da). Izenaren beste aldaera batzuk: '''agot''', '''agota''' (Euskal Herrian), '''cagot''', '''cagote''', '''gahet''', '''gaffet''' (Gaskoinian), '''capot''' ([[Anjou]]n eta [[LanguedoLanguedoc]]cenen), '''cacon''', '''cahet''', '''caqueux''', '''caquins''' (Britainian), '''chrestia'''...<ref>[http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee10045) Auñamendi]</ref>
==Jatorria==
AgoteekAgotek mendeetan zehar jatorri ezezaguneko diskriminazioa jasan behar izan dute. Izenari begiratuta, autore askok agoteakagotak [[godo]] jatorrikoak izan daitezkeela proposatu dute, agian gudarosteren bateko desertoreak [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailaretan errefuxiatu ziren eta bertako biztanleek gogo txarrez hartu zituzten, hortik denboran zehar pilatutako diskriminazioaren eta aurreiritzien jatorria. Beste teoria batek garai batean [[Frantzia]]tik etorritako gaizkileak izan zirela dio, justiziatik ihesi [[legenar]]rean ezkutatu zirenak muga gurutzatu baino lehen. Legenarra zabaltzea agoteeiagotei egiten zitzaien akusaziorik ohikoena zen.
Beste teoria batek dioenez, agoteakagotak eraikintzareneraikuntzaren lanbidearen inguruan eratutako taldea ziren: 950. urtean [[Okzitania]]n eraikintzareneraikuntzaren bi lankide taldeen artean liskarrak piztu ziren, harria lantzen zutenen eta zura lantzen zutenen artean, hain zuzen. Harria lantzen zuten lankide taldearen maisu bat erahiltzeanhiltzean bi taldeen arteko guda hasi zen. Guda hau amaitzean, talde biek langile berriak hautatzean kontrako taldeko langileak hartzeari uko egiten zioten. Gauzak horrela, bi lankide talde hauetatik at hirugarren talde bat eratu zen, [[Katarismoa|kataroen doktrina]]rekin lotuta zegoena. <ref>{{es}}[http://www.suite101.net/content/los-agotes-a12932]</ref><ref> {{es}} [http://esunmomento.es/contenido.php?recordID=196]{{es}}</ref>. [[Katarismoa|kataro]]ekKataroek ez dute Jesukristoren jainkotasunean edota amabirjinaren birjintasunean sinisten, gainera elizaren aginpideek erakutsitako boterezalekeria eta diruzalekeria arbuiatzen dute eta sakramentuei uko egiten diete. <ref>[http://www.elcorreo.com/vizcaya/20070724/sociedad/agotes-20070724.html]{{es}}</ref>.
Okzitaniatik [[BearnoraBiarno]]ra, [[GaskoiniaraGaskonia]]ra, [[BretaniaBretainia]]raino... eta Nafarroako pirineoetaraPirinioetara, [[Aragoi]]ra, Euskal Herriko hainbat herritara eta baita [[Asturias]]eraino alde egin zuten.
==Bazterketa==
[[Fitxategi:Agote_ur_pila_oloreneko_katedralean.jpg|175px|thumb|BearnokoBiarnoko OlorongoOloroeko katedraleko agoteentzakoagotentzako ur bedeinkatuaren pila]]
Mendeetan zehar herrietatik at bizitzera behartu zituzten eta gainontzeko biztanleekin ezkontzea debekatu zietenez, honek [[endogamia]] bultzatu zuen, eurenganako arbuioa indartuz. Agote bezala antzemanak izateko jantzi bereziak jantzi behar izaten zituzten, sarri bularrean antzara edota katu oinatz itxurako bereizgarri gorri bat eman behar zutelarik. [[Legenarra]] zabaltzen zuten ustea zabaldu zen eta leku askotan [[kanpai]]txo bat jo behar izaten zuten, agote ez zirenek ihes egin ahal izan zezaten. Kutsadura ekiditeko neurri gisa iturri ezberdinetan edatera, ura hartzen edo ogia erretzen azkenengoak izatera, euren tresnak baino ez erabiltzera, eurek jan behar ez zuten jakirik ez ukitzera eta abarretara behartzen zituzten. Elizan koroaren, kanpandorrearen ala eskaileraren azpian baztertuta entzun behar zuten meza, maiz alboratutako ate txikiago batetik sartu behar zuten. Elizako lurrean marra bat zegoen (burdin hesia [[Arizkun]] herrian), aldarera igo ez zitezen. Beste bataiarri erabili behar zuten eta ur bedeinkatua beste pila batetik hartzen zuten. Euren eskaintzak gainontzeko herritarren oparietatik berezita gordetzen ziren [http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee10045/114616]. ▼
▲Mendeetan zehar herrietatik at bizitzera behartu zituzten eta gainontzeko biztanleekin ezkontzea debekatu zietenez, honek [[endogamia]] bultzatu zuen, eurenganako arbuioa indartuz. Agote bezala antzemanak izateko jantzi bereziak jantzi behar izaten zituzten, sarri bularrean antzara edota katu oinatz itxurako bereizgarri gorri bat eman behar zutelarik. [[ LegenarraLegenar]] ra zabaltzen zuten ustea zabaldu zen eta leku askotan [[kanpai]]txo bat jo behar izaten zuten, agoteagot ez zirenek ihes egin ahal izan zezaten. Kutsadura ekiditeko neurri gisa iturri ezberdinetan edatera, ura hartzen edo ogia erretzen azkenengoak izatera, euren tresnak baino ez erabiltzera, eurek jan behar ez zuten jakirik ez ukitzera eta abarretara behartzen zituzten. Elizan koroaren, kanpandorrearen ala eskaileraren azpian baztertuta entzun behar zuten meza, maiz alboratutako ate txikiago batetik sartu behar zuten. Elizako lurrean marra bat zegoen (burdin hesia [[Arizkun]] herrian), aldarera igo ez zitezen. Beste bataiarri erabili behar zuten eta ur bedeinkatua beste pila batetik hartzen zuten. Euren eskaintzak gainontzeko herritarren oparietatik berezita gordetzen ziren <ref>[http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee10045/114616] </ref>.
==Bazterketaren amaiera==
1515ean Baionako, Iruñeko, Jakako, Daxeko[[Akize]]ko, Oskako, LescarrekoLeskarreko eta OloronekoOloroeko elizbarrutietan zeuden agoteekagotek Leon X.a [[Aita Santua]]ren [[bulda]] bat ere eskatu eta jaso zuten, gainerako eliztar guztiei emandako tratu bera jaso zezaten behartzen zuena. Neurri honek eragin praktikorik izan ez zuenez, [[1819]] arte egon behar izan zuten bazterketarekin amaitzeko legeen zain. Nafarroako gorteetan Erdi Aroko lege diskriminatzaileak ezabatu zituzten eta geroago, agoteagot guztiak [[Madril]] inguruko [[Baztan Berri]] izena izango zuen herri batera deportatzen saiatu ziren. Agote gehienek ez zituzten euren etxeak utzi edota gerora itzuli ziren. Denboran zehar, diskriminazioa eta agoteenagoten izatea bera desagertuz joan zen. Orain gutxira arte marjinazio hau indarrean egon den leku urrietako bat [[Arizkun]] herri nafarra da.
Agotak egondako denbora eta lekua ez ziren homogeneoak izan, herri batzuetatik desagertu eta beste batzuetan lekutu egin ziren mendeetan zehar. Bozate auzoan XVI. mendean agot asko zegoen, eta ondorengo mendeetan hirurehun eta bostehun biztanle artean ibili zen. [[Baigorri]] eskualde behenafartarreanbaxenafarrean ere nahikotxo egon ziren, eta XVIII. mendean biztanleen %10 izateraino heldu omen zitezkeen, baina hainbat parrokiatan ezberdin banatuta. Batzuetan ez dago euren arrastorik, beste batzuetan tartekakoa aipamenik agertzen dira edo etxe gutxi batzuk baino ez dira aipatzen, eta auzo batzuetan, Izpurako La Magdalenan edo Anhauzeko Zubitoan, adibidez, ehun bat baino gehiago zeuden. ▼
[[Frantziako iraultzakiraultza]] k integrazioaren aldeko hainbat gertaera ekarri zituen XIX. mendean zehar. Iraultzaren beraren ondorioz, agoteekagotek desegin ahal izan zituzten agot zirela aipatzen zuten dokumentuak. Gainerako auzokoekin batera multzo handitan sartu ziren armadan, eta horrek tratu-berdintasuna ekarri zuen, ordura arte izan ez zituzten aukerak, eta batzuek goi kargu militar nahiz administratiboak ere izan zituzten. Eskolara -laikoa eta bereizketarik egiten ez duena- derrigorrean ezarri zen, migrazio jarioak gertatu ziren Ameriketara zein hirietara, eta bertan lanbide berriak egiten hasi ziren: mediku, irakasle, mugazain etab. Ameriketatik itzuli zirenak [[Elizondo]] inguruan finkatu ziren dirutza eta guzti. Erregimen Zaharreko ekonomia desagertu zen heinean, lur komunalak saldu egin ziren, pribatizatu, eta auzo eskubideak desagertu ahala, marjinazio horren zentzua bertan behera geratu zen. Labur esanda, antzinako erregimeneko oinarri ekonomiko, sozial eta politikoak desegiten ziren neurrian, agot fenomenoa murriztuz joan zen, eta azkenean nekazaritza esparruko auzo edo familia jakinekiko susmoa baino ez zen geratu. ▼▲Agotak egondako denbora eta lekua ez ziren homogeneoak izan, herri batzuetatik desagertu eta beste batzuetan lekutu egin ziren mendeetan zehar. Bozate auzoan XVI. mendean agot asko zegoen, eta ondorengo mendeetan hirurehun eta bostehun biztanle artean ibili zen. [[Baigorri]] eskualde behenafartarrean ere nahikotxo egon ziren, eta XVIII. mendean biztanleen %10 izateraino heldu omen zitezkeen, baina hainbat parrokiatan ezberdin banatuta. Batzuetan ez dago euren arrastorik, beste batzuetan tartekakoa aipamenik agertzen dira edo etxe gutxi batzuk baino ez dira aipatzen, eta auzo batzuetan, Izpurako La Magdalenan edo Anhauzeko Zubitoan, adibidez, ehun bat baino gehiago zeuden.
Hala ere, agoteenagoten aztarnak baditugu oraindik, endogamia dela eta, abizen gutxi batzu ugari errepikatzen baitira; hala nola, Bidegain, Errotaberea, Zaldua eta Maistruarena adibidez. [[Arizkun]] herri nafarran da, bertan garai batean agoteenagoten [[ghetto]]a izan zen [[Bozate]] izeneko auzoa dago gaur egun. ▼▲[[Frantziako iraultzak]] integrazioaren aldeko hainbat gertaera ekarri zituen XIX. mendean zehar. Iraultzaren beraren ondorioz, agoteek desegin ahal izan zituzten agot zirela aipatzen zuten dokumentuak. Gainerako auzokoekin batera multzo handitan sartu ziren armadan, eta horrek tratu-berdintasuna ekarri zuen, ordura arte izan ez zituzten aukerak, eta batzuek goi kargu militar nahiz administratiboak ere izan zituzten. Eskolara -laikoa eta bereizketarik egiten ez duena- derrigorrean ezarri zen, migrazio jarioak gertatu ziren Ameriketara zein hirietara, eta bertan lanbide berriak egiten hasi ziren: mediku, irakasle, mugazain etab. Ameriketatik itzuli zirenak [[Elizondo]] inguruan finkatu ziren dirutza eta guzti. Erregimen Zaharreko ekonomia desagertu zen heinean, lur komunalak saldu egin ziren, pribatizatu, eta auzo eskubideak desagertu ahala, marjinazio horren zentzua bertan behera geratu zen. Labur esanda, antzinako erregimeneko oinarri ekonomiko, sozial eta politikoak desegiten ziren neurrian, agot fenomenoa murriztuz joan zen, eta azkenean nekazaritza esparruko auzo edo familia jakinekiko susmoa baino ez zen geratu.
[[ :en:Arreau|Arreau]] hirian agoteenagoten museoa ireki zuten ( ''musée des Cagots ''), turismo bulegoa dagoen gazteluan <ref>[http://www.futura-sciences.com/fr/environnement/exploregions/escapade/r/hautes-pyrenees-1/d/musee-des-cagots_1760/] </ref>. ▼▲Hala ere, agoteen aztarnak baditugu oraindik, endogamia dela eta, abizen gutxi batzu ugari errepikatzen baitira; hala nola, Bidegain, Errotaberea, Zaldua eta Maistruarena adibidez. [[Arizkun]] herri nafarran da, bertan garai batean agoteen [[ghetto]]a izan zen [[Bozate]] izeneko auzoa dago gaur egun.
==Erreferentziak==
▲[[:en:Arreau|Arreau]] hirian agoteen museoa ireki zuten (musée des Cagots), turismo bulegoa dagoen gazteluan [http://www.futura-sciences.com/fr/environnement/exploregions/escapade/r/hautes-pyrenees-1/d/musee-des-cagots_1760/].
{{erreferentzia zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
|
