[[Image:Satellite image of FlevopolderNoordoostpolder, Netherlands (5. 48E78E 52. 43N71N).png|thumb| Herbehereenright|340px|Noordoostpolder irudisatelite batirudian, satelite[[Herbehereak]] bidez(595.41 atereakm²)]] ▼{{wikitu}}
'''Polder''' [[nederlanderadike]]ak hizkuntzatik hartuta dagoen hitza da, eta jeneraleanerabiliz lehortutako lur-eremua adierazteko erabiltzen da., hasieran Hasiera baten bereziki itsasoari[[itsaso]]ari hartutako lur-eremuak, geroizendatzeko erabilia. Gero, bestelako edozein eremu lehortuari zabaldu zaio, hau da, [[zingira]], [[padura]] edo ibaien[[ibai]]en bazterrak lehortutakoak hain zuzen.
Polder sorkuntza eta destolestatzeagarapena eztaez da kasualitatez Holandan[[Herbehere]]tan suertatu. Holandak historian zehar aldi berean [[Ipar Itsaso-]]ko eta Rhein[[Rhin]] ibaiko urekin borroka latza izan du. Holanda RheinRhin ibaiko [[delta]] erraldoian kokatzen denez, lurraldea itsaso eta ibaiaren muga mugikorrean dago, ur-mailaren pare-parean. Horrela ba, Erromatarren Garaitikgaraitik dikeak eraikitzen aritu dira holandarrak, ahal den moduan daukaten lur eskasa mantentzearren, eta gaurko mendera arte etengabe dikeak zabaltzera, hobeagotzera eta mantentzera behartuak izan dira. Azken bi mendeetan, beraz, Holandarrekholandarrek mota bietako dikeak destolestatugaratu dituzte: bata, lurraldea ureetatik defendatzeko eta mantentzeko, eta bestea lursailak irabazteko, lurralde erabilgarriaz baliatzeko. Ez da harritzekoa, beraz, dikeak eraikitzerako orduan, munduko teknikaririk onenak haiek direla pentsatzea.
▲[[Image:Satellite image of Flevopolder, Netherlands (5.48E 52.43N).png|thumb|Herbehereen irudi bat satelite bidez aterea]]
Polder bat sortzeko behar den lehengo kondizioa, itsasoko sakonera mugatua izatea, gehienez bospasei metrotara. Toki aproposenak marearteko lur-sail zabalak dira, Europako Ipar-itsaso bazterrak bezalakoak. Lehendabizi eremua dike batez inguratzen da, zingira artifizial bat sortuz. Ondoren ura kanporatzen da, bai mekanikoki (oso famatuak diren “Windmolen” edo haize-errotak erabiltzen), bai kanalen bitartez, eta baita ere pixkanaka naturalki lurrunduz gero, barrukoa guztiz idortu arte. Esan daiteke gaur egun Holandako lurraldetik bi heren idorturiko lur-eremua dela. ▼
==Ezaugarriak==
Horrela lortzen den lur-eremua berez oso aberatsa, horizontal eta leun-leuna izanik, nekazaritza eta abeltzaintzarako bereiziki oso aproposa suertatzen da. ▼
▲Polder bat sortzeko behar den lehengo kondizioabaldintza, itsasoko sakonera mugatuatxikia izatea da, gehienez bospasei5-6 metrotara. Toki aproposenak marearteko lur-sail zabalak dira, Europako Ipar-itsaso bazterrak bezalakoak. Lehendabizi eremua dike batez inguratzen da, zingira artifizial bat sortuz. Ondoren ura kanporatzen da, bai mekanikoki (oso famatuak diren “Windmolen”''Windmolen'' edo haize- errotak[[errota]]k erabiltzen), bai kanalen[[ubide]]en bitartez, eta baita ere pixkanaka naturalki lurrunduz[[lurrun]]duz gero, barrukoa guztiz idortu arte. Esan daiteke gaur egun Holandako lurraldetik bi heren idorturiko lur-eremua dela.
▲Horrela lortzen den lur-eremua berez oso aberatsa, horizontal eta leun-leuna izanik, nekazaritza[[nekazaritz]] eta abeltzaintzarako[[abeltzaintza]]rako bereiziki oso aproposa suertatzen da.
[[Image:Panoramique-windfarm flevoland.jpg|thumb|Herbehereak airetik]]
Egun Polder bidez lortutako lursailak ugari dira munduko zenbait lekutan. Baina uretara eremua kentzea eztabaidagarria suertatu da azken urtetan, zeren-eta arriskuak gero eta gehiago handitzen doazela nabarmendu da egun, itsasoaren ur-maila urtean cm bat altxatzen delako alde batetik eta ibaiaren sedimentazioa bestetik, hondamenezko uholdeak pairatzearen arriskuak aholkatzen du lur-idortzearen lanak bertan bera uztea. Horrela erabaki du Holandako Agintaritzak; ez hori bakarrik, idortutako lursailak bihurtzea aurreikusten da egun.
== Herbeeretako Polderrakpolderrak ==
AipatutakoAipatuo bezala, Holandako Polderrakpolderrak dira bertako gizartearen ikurra, ispilua, mundu osoan ematen dion bere hazkuntza. PolderPolderrak eraikitzeari behin-betiko bultzadak eman zuena, [[1916. urtean]]an pairatutako uholdeen[[uholde]]en aurka eginiko ''Afsluitdijk'' edo Hersteko "Herste Dikea" izan zen. Gero, [[1953. urtean]]an gertatutako beste uholde handiaren ostean, ''Oosterschelde'' ingeniaritza lan ikusgarria egin zen, baina bere helburura ez zen lurra irabaztea, baizik eta lurra defendatzea.
Esan daiteke irabazitako “lur berria”ren eskuhartze baketsu bakarra dela, hau da, inori armaz hartuta, baizik-eta bertako gizartearen arduraz lortzen den lurraldea lehen aldiz Munduaren Historian suertatzen dela. ▼Izenak berak Estatu honen parte esanguratsu bat itsasoko ur-mailaren azpitik aurkitzen dela nabarmentzen du. Gaur egun arte, 15 Polder eraiki dira eta 2.000 m2 lur emankorra lortu, hau da, Gipuzkoa bezalako hedadura osoa. ▼ [[Image:MolenVanafDijk.JPG|200px|thumb|right|Haize-errota Holanda iparraldean, Polderrak inguruko ur mailaren azpitik dago, dikearen bestaldean]] ▼
▲Esan daiteke irabazitako “lur berria”ren eskuhartze baketsu bakarra dela, hau da, inori armaz hartuta, baizik-eta bertako gizartearen arduraz lortzen den lurraldea lehen aldiz Munduarenmunduaren Historianhistorian suertatzen dela.
[[Herbehereatako Polderrak, eraikuntza urte(ar)en arabera:]] ▼
▲Izenak''Herbehereak'' izenak berak Estatuestatu honen parte esanguratsu bat itsasoko ur-mailaren azpitik aurkitzen dela nabarmentzen du. Gaur egun arte, 15 Polderpolder eraiki dira eta 2.000 m2km² lur emankorra lortu, hau da, [[Gipuzkoa ]] bezalako hedadura osoa.
▲ [[Image:MolenVanafDijk.JPG|200px|thumb|right|Haize-errota Holanda iparraldean, Polderrak inguruko ur mailaren azpitik dago, dikearen bestaldean]]
===Historia===
Polder eraikitzeari modu antolatua eta teknikoki garatua [[XVII. Mendeanmende]]an hasi bazen ere, bere destolestatzeagarapena XX. bigarren erdian gertatu da. Zuiderzee barru-itsasoaren herstea eta partzialki idortu ezkero sortu direnak esanguratsuenak dira. Hala, ur gatzituko Zuiderzee ur gozoko IJsselmeer bihurtu ezkero, hiru Polder erraldoi egiteari ekin zioten holandarrek: Noordoostpolder, Oostelijk Flevoland eta Zuidelijk Flevoland deituak. ▼
IJsselmeer inguru hontanhonetan beste polder bat aurreikusita zegoen, Markerwaard deiturikoa, baina egun ez egitea erabaki da, hiru arraziorengatikarrazoirengatik: lehenik eta behin, uholdeak baretzeko leku zabal eta ireki behar delako, dagoena (IJsselmeer) areaz betetzen ari da eta. Era berean itsasoaren ur-maila igotzen ari dela kontutan hartu behar da; bestetik, lehen zegoen lur-premia orain ez dago eta azkenik, nola ez, behar den inbertsioa garai honetan jasanezina dela. ▼
Hasiera baten, Polderpolder hauek nekazaritza eta abeltzaintza sustatzeko eta garatzeko lurra zenez, hainbat produktu erruz ekoiztu dira: [[patata ]], [[tipula ]], eta batez ere lorezaintza:[[lore]]zaintza (hara hor tulipana[[tulipa]], lore paregabea mundu guztian ezagun egin dena ). Polderren jabetzak gehien bat Estatuarena[[Estatu]]arena izanik, ez-ohizko garapen eta ustiapena ahalbideratzen du: ''Polder Model '' ezaguna. [[Laborantza ]] industrializatu eta trinkoa helburu ukaezin zenetik, [[laborantza ekologikoraekologiko]]ra pasatu da egun. ▼
Polderretan nekazaritza eta abeltzaintzaz aparte, [[hirigintza ]] garatu da, hiri berriak sortzen, Holanda bezalako Herri populatsupopulatu baten beharrei aurre egiteko. Orokorrean, egungo Holandako biztanleriaren %60 Polderpolder gainean bizi da. ▼
▲[[Herbehereatako===Herbehereetako Polderrakpolderrak, eraikuntza urte(ar)en arabera :]]===
1. Mastenbroek Polder (1364)
15. Lauwersmeer (1969)
▲Polder eraikitzeari modu antolatua eta teknikoki garatua XVII. Mendean hasi bazen ere, bere destolestatzea XX. bigarren erdian gertatu da. Zuiderzee barru-itsasoaren herstea eta partzialki idortu ezkero sortu direnak esanguratsuenak dira. Hala, ur gatzituko Zuiderzee ur gozoko IJsselmeer bihurtu ezkero, hiru Polder erraldoi egiteari ekin zioten holandarrek: Noordoostpolder, Oostelijk Flevoland eta Zuidelijk Flevoland deituak.
▲IJsselmeer inguru hontan beste polder bat aurreikusita zegoen, Markerwaard deiturikoa, baina egun ez egitea erabaki da, hiru arraziorengatik: lehenik eta behin, uholdeak baretzeko leku zabal eta ireki behar delako, dagoena (IJsselmeer) areaz betetzen ari da eta. Era berean itsasoaren ur-maila igotzen ari dela kontutan hartu behar da; bestetik, lehen zegoen lur-premia orain ez dago eta azkenik, nola ez, behar den inbertsioa garai honetan jasanezina dela.
▲Hasiera baten, Polder hauek nekazaritza eta abeltzaintza sustatzeko eta garatzeko lurra zenez, hainbat produktu erruz ekoiztu dira: patata, tipula, eta batez ere lorezaintza: hara hor tulipana, lore paregabea mundu guztian ezagun egin dena. Polderren jabetzak gehien bat Estatuarena izanik, ez-ohizko garapen eta ustiapena ahalbideratzen du: Polder Model ezaguna. Laborantza industrializatu eta trinkoa helburu ukaezin zenetik, laborantza ekologikora pasatu da egun.
▲Polderretan nekazaritza eta abeltzaintzaz aparte, hirigintza garatu da, hiri berriak sortzen, Holanda bezalako Herri populatsu baten beharrei aurre egiteko. Orokorrean, egungo Holandako biztanleriaren %60 Polder gainean bizi da.
== Bestelako Polderrak munduan == ▼
▲== Bestelako Polderrakpolderrak munduan ==
HolandakoHerbeheretako modeloariereduari jarraituz, Mundukomunduko zenbait tokitan idortutako lurraldeak sortu dira. Kasu hauetan Polderrakpolderrak itsasaldean edota ibaiertzean aurkitzen dira.
'''===Frantzia'''===
Kasu hontanhonetan kostaldeko Polderrakpolderrak dira. Deituriko Les Moëres, Belgikakoekin[[Belgika]]rekin partekatuz, [[1617. urtean]]an hasi zen Polderpolder hau. Gaurko egunetan, [[1979]]an, Marais Poitevin [[Poitou-]]ko golkoan burutu zen.
'''===Irlanda'''===
Sleeven Polder Kerry Konterriko Feale ibaiaren bazterrean aurkitzen da.
'''===Amerikako Estatu Batuak'''===
[[New Orleans]]-eko parte handi bat idortutako lur-eremu baten kokatuta dago. [[2005. urtean]]an hondamendia pairatu zuen hiriak, [[ekaitz tropikal]] edo urakan bortitz baten ondorioz, dikearen haustura eragin zuena.
'''===Palestina (Israel)'''===
Jule Arana Israel Estatuko iparraldean dago. Padura sortzen zuen [[Jordan]] ibaia 1958. urtean idortu zen.
'''===Euskal Herria'''===
Eskala txikian bada ere, Euskal Herrian idortze lanak egin dira, hala nola XVIII. Mendeanmendean [[Urdaibai|Gernikako itsas-adarrean]] aurkitzen den Anbeko Polderrapolderra. Trinko urbanizatua den Euskal Herri bezalako lurralde baten hainbat bokale eta padura idortu dira baita ere azken mendean, hala nola [[Ibaizabal]] itsas-adarra edo [[Txingudi]] padura.
[[Kategoria:Herbehereetako geografia]]
| 