Yiddish: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t robota Erantsia: ta:இத்திய மொழி |
t robota Erantsia: bjn:Bahasa Yiddish; cosmetic changes |
||
8. lerroa:
| rankina =
| idazkera = [[Hebrear alfabeto]]a
| 1 familia = [[
| 2 familia =[[Germaniar hizkuntzak|Germaniarra]]
| 3 familia = Mendebaldekoa
| 4 familia =[[Aleman Garaia]]
| nazioa = {{SWE|1}} <small>Gutxiengo hizkuntza ofiziala</small><br />{{MDA|1}} <small>Gutxiengo hizkuntzaren onarpena</small><br />{{RUS|1}} <small>Gutxiengo hizkuntzaren onarpena [[Hebrear Oblast Autonomoa]]n</small><br />
| araugilea = ofizialki ez du;<br />''de facto'' Judutar Zientzia Institutua (YIVO)
|iso1=yi
|iso2=yid
20. lerroa:
'''Yiddisha''' edo '''judeoalemana''' [[germaniar hizkuntza]] bat da. [[Erdialdeko Europa|Erdialdeko]] eta [[Ekialdeko Europa]]n bizi ziren [[judu]]ek hitz egiten zuten jatorriz. [[Hebreera]]zko alfabetoz idatzi ohi da. Gaur egun hiztun gutxi ditu bere jatorrizko lurraldean, baina munduan zehar herrialde askotan banasta badira yiddish [[hizkuntza komunitate|hiztunen komunitateak]].
== Historia ==
Dauden aldeak gora-behera, yiddisharen egoera konpara liteke [[Espainia]]ko [[sefardita]] komunitateek erabiltzen zuten [[gaztelania]]rekin. Alegia, bi kasu horietan hizkuntza mendeetan zehar gorde da, batez ere familia barneko transmisioari esker. [[X. mende]]an Frantziako juduek Alsaziara abiatzen direnean, aleman hizkuntzaren aldaera bat hartu zuten. Aldaera hori garatzen joan zen, batez ere [[hebreera]]ren eraginagatik. Ordurako, judu haiek hebreerarik ez zuten hitz egiten, baina [[liturgia]]rako erabiltzen zuten.
26. lerroa:
Yiddishez idatzitako lehen testuak [[XIV. mende]]koak dira. Geroztik, Ekialdeko Europara egin zituzten emigrazioak direla medio, yiddisha [[Bielorrusia]], [[Ukraina]], [[Lituania]], [[Polonia]] edo [[Hungaria]]ra zabaldu zen.
[[Sobietar Batasuna|Sobietar
Yiddisha literatur hizkuntza da. Idazle ospetsuenetakoa [[Isaac Singer]] estatubatuarra da, [[1978]]ko [[Nobel Sari]]duna.
32. lerroa:
Gaur egun yiddisha eta [[aleman]]a aski hizkuntza desberdinak dira. [[Jerusalem]]eko Unibertsitate Hebraikoan irakasten da. [[Errusia]]ko eta [[Bielorrusia]]ko hizkuntza ofizialetako bat da, baina ez du estatus hori lortu [[Israel]]en.
== Hiztunak ==
Yiddish hiztunak 11 milioi inguru ziren [[XX. mendea]]ren hasieran. Munduan sakabanatuta zeuden juduen artean hizkuntzarik zabalduena zen, beraz. Baina [[bigarren Mundu Gerra]]n [[Hitler]]en [[Hirugarren Reicha|
[[Fitxategi:KJ bus stop sign.jpg|right|thumb|Yiddishez idatzitako seinalea autobus-geltoki batean, Kiryas Joel herrian, Estatu Batuetan]]
== Bibliografia ==
* <div id="baumgarten2005">Baumgarten, Jean (transl. and ed. Jerold C. Frakes), ''Introduction to Old Yiddish Literature'', Oxford University Press, Oxford, 2005, ISBN 0-19-927633-1.</div>
* Cohen, David (Rabbi), ''Yiddish: A Holy Language'', Mesorah Publications, New York, 2004 (in Hebrew).
* Estraikh, Gennady, ''Soviet Yiddish: Language Planning and Linguistic Development'', Clarendon Press, Oxford, 1999, ISBN 0-19-818479-4.
* Fishman, David E., ''The Rise of Modern Yiddish Culture'', University of Pittsburgh Press, Pittsburgh, 2005, ISBN 0-8229-4272-0.
* [[Joshua Fishman|Fishman, Joshua A.]] (ed.), ''Never Say Die: A Thousand Years of Yiddish in Jewish Life and Letters'', Mouton Publishers, The Hague, 1981, ISBN 90-279-7978-2 (in Yiddish and English).
* <div id="frakes2004">Frakes, Jerold C., ''Early Yiddish Texts 1100-1750'', Oxford University Press, Oxford, 2004, ISBN 0-19-926614-X.</div>
* Jacobs, Neil G., ''Yiddish: A Linguistic Introduction'', Cambridge University Press, Cambridge, 2005, ISBN 0-521-77215-X.
* Katz, Dovid, ''Grammar of the Yiddish Language'', Duckworth, London, 1987, ISBN 0-7156-2161-0.
* <div id="katz2004">Katz, Dovid, ''Words on Fire: The Unfinished Story of Yiddish'', Basic Books, New York, 2004, ISBN 0-465-03728-3.</div>
* Kriwaczek, Paul, ''Yiddish Civilization: The Rise and Fall of a Forgotten Nation'', Weidenfeld & Nicolson, London, 2005, ISBN 0-297-82941-6.
* Lansky, Aaron, ''Outwitting History: How a Young Man Rescued a Million Books and Saved a Vanishing Civilisation'', Algonquin Books, Chapel Hill, 2004, ISBN 1-56512-429-4.
* Liptzin, Sol, ''A History of Yiddish Literature'', Jonathan David Publishers, Middle Village, NY, 1972, ISBN 0-8246-0124-6.
* <div id="syo1999">Schaechter, Mordkhe, ''The Standardized Yiddish Orthography: Rules of Yiddish Spelling'', 6th ed., [[YIVO Institute for Jewish Research]], New York, 1999, ISBN 0-914512-25-0 (in Yiddish and English).</div>
* Shandler, Jeffrey, ''Adventures in Yiddishland: Postvernacular Language and Culture'', University of California Press, Berkeley, 2006, ISBN 0-520-24416-8.
* [[Uriel Weinreich|Weinreich, Uriel]]. ''College Yiddish: an Introduction to the Yiddish language and to Jewish Life and Culture'', 6th revised ed., YIVO Institute for Jewish Research, New York, 1999, ISBN 0-914512-26-9 (in Yiddish and English).
* Weinstein, Miriam, ''Yiddish: A Nation of Words'', Ballentine Books, New York, 2001, ISBN 0-345-44730-1.
* Wex, Michael, ''Born to Kvetch: Yiddish Language and Culture in All Its Moods'', St. Martin's Press, New York, 2005, ISBN 0-312-30741-1.
* Wexler, Paul, ''Two-Tiered Relexification in Yiddish: Jews, Sorbs, Khazars, and the Kiev-Polessian Dialect'', Berlin, New York, Mouton de Gruyter, 2002, ISBN 3-11-017258-5.
== Erreferentziak ==
84. lerroa:
[[be-x-old:Ідыш]]
[[bg:Идиш (език)]]
[[bjn:Bahasa Yiddish]]
[[br:Yideg]]
[[ca:Jiddisch]]
| |||