Alfontso I.a Nafarroakoa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary
t +
81. lerroa:
=== Zaragozako konkista ===
 
[[Errekonkista]]n [[1110]]ean baino ez zuen hartu parte izan- [[Valtierra]]n [[Sulaiman ben Hud al-Musta'in|Al Mustainen]] erasoa geldituz- Alfontsok [[Zaragoza]] konkistatzeari ekion zionean. Helburu berria eusteko asmotan, [[Gurutzadak|Gurutzadetatik]] etorri berria zen [[Gaston IV.a BiarnokoaBearnokoa]] elkarrizketatu eta [[Pirinioak|Pirinioez]] haraindiko aliantza finkatu zuten. Lehendabizikoz, [[1117]]an, [[Erribera]] konkistatzeari lotu eta musulmanek duela gutxi okupatutako [[Fitero]], [[Corella]], [[Murchante]], [[Cascante]], [[Monteagudo]] eta [[Cintruénigo]] berreskuratu zituzten. Inguruko [[mendi]]ek [[partzuergo]] bilakatu zituen.
[[Fitxategi:Estatua de Alfonso I de Aragón.jpg|thumbnail|200px|[[Zaragoza]]n dagoen Alfontso I.aren estatua bat.]]
Historialarientzat zaila da kronologia zehatza ezartzea, baina [[Erribera]] berreskuratze ari zela edo kanpaina hasi baino lehen, hau da [[1117]] edo [[1118]]ko hasieran, Alfontsok [[BiarnoBearno]]ra jo zuen [[Gaston IV.a BiarnokoaBearnokoa|Gaston IV.arekin]] zituen harremanak sendotzeko. Gaston [[Lur Santua]]n [[gurutzadak|Gurutzadetan]] izandako [[okzitania]]r gudari beteranoa izan zen, bere ohitura militar eta erlijiosoak Alfontsoren parekoak ziren eta bere [[BiarnokoBearnoko bizkonderria|bizkonderria]] ere honen erresumaren parean zegoen. Gainera, hiriak setiatzean eskarmentua zuen ([[1099]]an [[Raimundo IV.a Tolosakoa]]ren zuzendaritzapean [[Jerusalen]] konkistatu zuen<ref>Steven Runciman, ''"A History of the Crusades, vol. 1: The First Crusade and the Foundation of the Kingdom of Jerusalem"''. [[Cambridge]], [[1951]]</ref>), justu Alfontsoren ahultasunaren bat zena. Bere harremanak nola hasi ziren ezezaguna bada ere, laster lagun min bilakatu ziren. Litekeena da [[1117]] baino lehenagoko aliantza izatea, izan ere [[BiarnokoBearnoko bizkondeen zerrenda|BiarnokoBearnoko bizkondea]] [[Barbastro]]ko gobernadorea zen [[1113]]an. Edonola ere, [[1117]] edo [[1118]]ko hasieran BiarnonBearnon egindako kontzilio batean bere aliantza sinatu zuten.
 
Gastonen eragina edo [[Aita Santua]]k [[gurutzadak|Gurutzaden]] [[bulda]] eman zuelako [[okzitania]]r noble askok [[Zaragoza]]ko kanpainian parte hartu zuten. Hala ere, orduko [[Okzitania]]n oraindik [[778]]an [[Carolus Handia]] jasandako porrota gogorazten zuten, "[[Errolanen kantua]]" ezaguna oso baitzen. [[Kalisto II.a]]k [[1118|urte horren]] bukaeran emandako buldak [[Tolosa (Frantzia)|Tolosan]] adostutakoa berretsi zuen.
95. lerroa:
Musulmanek [[Zaragoza]]n geratzeko eskubidea zuten, errebaletan urtebete bizi baziren. [[Meskita]]k zutik mantendu zituzten; konkista baino lehen ordaintzen zituzten beste zergak mantendu zituzten, baita ''[[sharia]]'' ere. Horrela, Alfontsok artisautza eta merkatariak mantendu nahi zituen, hiriaren despopulatze saihestuz. [[Mudejar]] hauek hiriko artean oso inportanteak izan ziren.
 
Gero, setioan parte hartutako kristauez bete zituen ''medina'' edo alde zaharra. Bertan bizi ziren 20.000 musulman inguruetatik asko geratu ziren. Kristau etorkin berriei esker, hiria zabaldu zen. Alfontsok [[Gaston IV.a BiarnokoaBearnokoa]], bere laguntza eskertzeko, hiriko jaun izendatu zuen<ref>[[Pierre Tucoo-Chala]], ''"Quand l'Islam était aux portes des Pyrénées"'', [[Biarritz]]: J&D Éditions, [[1994]] (ISBN 2-84127-022-X)</ref>.
 
=== Ebroko hegoaldearen konkista ===
127. lerroa:
=== Ipar Euskal Herrian ===
 
1130ko urrian eta 1131ko hasiera artean [[Arango harana]] zeharkatu zuen [[Pirinioak|Pirinioz]] bestaldeko bere basailuak laguntzeko, babesa zor zielako<ref name="Lema Pueyo, 351">{{Erreferentzia|izena1=José Ángel|abizena1=Lema Pueyo|izenburua=El itinerario de Alfonso I ‘El batallador’ (1104–1134)|aldizkaria=Historia, instituciones, documentos|liburukia=24|urtea=[[1997]]|orrialdea=351}}</ref>. [[Gaston IV.a BiarnokoaBearnokoa|Gaston BiarnokoaBearnokoa]] eta [[Foix Herria|Foix]] eta [[Cominges]]ko jaunak gerran zeuden [[Akitaniako dukerria]]rekin. Horrexegatik [[Gilen X.a Akitaniakoa]]ren lurraldeak [[Ipar Euskal Herria]]n eraso zituen. Urtebetez [[Baionako setioa|Baiona setiatu]] ondoren, [[1131]]an ezin konkistatu eta setioa utzi zuen<ref>{{Erreferentzia|izena1=Simon F.|abizena1=Barton|izena2=Richard A.|abizena2=Fletcher|izenburua=The World of El Cid: Chronicles of the Spanish Reconquest|lekua=[[Manchester]]|argitaletxea=Manchester University Press|urtea=[[2000]]|orrialdea=185}}</ref>. Konkistatu ez bazuen ere jabetza aldarrikatu zuen. Monarkak «''Beloradotik Pallarseraino eta Baionatik Monrealeraino''» gobernatzen zuen. Ziur asko setioan zegoela testamendua eman zuen, gero eztabaida sortuko zuena<ref>{{Erreferentzia|izena1=Elena|abizena1=Lourie|izenburua=The Will of Alfonso I, ‘El Batallador,’ King of Aragon and Navarre: A Reassessment|aldizkaria=Speculum|liburukia=50|alea=4|urtea=[[1975]]|orrialdea=635}}</ref>.
 
=== Azken guduak ===
[[Fitxategi:Alfonso I de Aragón.jpg|thumbnail|Madrilgo "El Retiro" parkean dagoen Alfontso I.aren estatua bat.]]
[[1131]]an erregea [[Gaskonia]]n zegoen bitartean, [[Gaston IV.a BiarnokoaBearnokoa]] eta Eztebe izeneko bere laguntzaileak [[Aragoi]]ko hego-ekialdean borrokatu zituzten almorabideak. [[Maestrazgo]] konkistatu ez ezik eskualdea finkatu zuten. Tamalez, musulmanen azken erasoren batean bizkondea hil eta eskualdea galdu zuten<ref>Pierre Tucoo-Chala, ''"La Vicomté de Béarn et le Problème de sa Souveraineté, des Origines à 1260"''. [[Bordele]], [[1961]]</ref>. Almorabideek burua moztu eta [[Granada (Espainia)|Granadara]] eraman zuten [[lantza]] batean sartuta<ref>Jacinto Bosch Vilá eta Emilio Molina López. ''"Los almorávides"''. Granadako Unibertsitatea, [[1990]]. ISBN 84-338-1069-3</ref>. Horrela bertako erregeak zenbait urte aurrerago bere hiria mehatxatu zuen etsaiaren heriotzaz poztu zitekeen. Ordainsaria negoziatu ondoren, aragoiarrek gorputza berreskuratu eta [[Zaragoza]]ko El Pilar [[basilika]]n lurperatu zuten.
 
Gastonen heriotza ezagutzean, erregea erresumara itzuli zen [[Okzitania]]ko politika bere zaldunen eskuetan utziz. [[1133]]an [[Mequinenza]] setiatu eta lortu zituen, [[Aragoi]]n geratzen ziren azken gotorleku [[islam]]darren bat. Horretarako bere armada urria izan zen, Gastonekin batera aritzen ziren biarnotar eta gaskoiak ia denak batera etxera itzuliak zirelako.