17:27, 22 uztaila 2010ko berrikusketa aldatu Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.215 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		17:42, 22 uztaila 2010ko berrikusketa aldatu desegin Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.215 edits →‎Beterriko gipuzkera egiten den eremua Hurrengo ezberdintasuna →
25. lerroa: == Beterriko gipuzkera egiten den eremua == Beterriko hizkera egiten dute [[Donostialde]] osoan eta [[Tolosalde]]ko erdialde eta iparraldean (Tolosaldeko hegoaldean, [[Goierriko hizkera\|Goierriko azpieuskalkia]]rekin lotura egiten duen hizkera). [[Oarsoaldea]]n eta [[Bidasoa Beherea]]n egiten den hizkerak, aldiz, [[iparraldeko goi nafarrera]]rekiko lotura egiten du; bai eta, neurri txikiagoan, [[lapurtera]]rekiko lotura ere. === Beste azpieuskalkiekiko lotura eremuak === [[Errenteria]]-[[Irun]] bitarte horretan, zenbat eta ekialderago, nabarmenagoak dira [[nafarrera]]ren ezaugarriak (eta, neurri txikiagoan, lapurterarenak ere); zenbat eta mendebalderago, berriz, areago nabari dira gipuzkerarenak. Eremu horretan, [[XVI. mende]] arte, [[lapurtera]]ren eragina izan zen nagusi; [[XVI. mendea\|XVI.]] eta [[XVII. mende]]etan, nafarrerak eragin zuen batez ere; [[XVIII. mendea]]n eta orduz geroztik, ordea, gipuzkeraren eragina izan da nagusi, eta Beterriko gipuzkeraren gero eta ezaugarri gehiago ditu.<ref name="ZuazoOiartzungo">Koldo Zuazo (1997): «Oiartzungo hizkeraren kokagunea», in ''Fontes linguae vasconum: Studia et documenta'', 76. zenbakia, 397-426. orrialdeak.</ref>▼ Bi aldetan du halako lotura eremua Beterriko gipuzkerak: {{aipu\|Laburbilduz, Gipuzkoako gainontzeko hizkeretatik hurbilago azaltzen dira gaurregungo Errenteria-Irun bitartekoak. Gipuzkoarekin batzen dituzten ezaugarriak doaz aurreraka eta Nafarroarekin eta Lapurdirekin batzen zituztenak, aldiz, atzeraka. Gorago esan den bezala, bereizgarri giputz guztiak ere hedatuz doaz —edo dagoeneko hedatu dira— bertara.\|Koldo Zuazo<ref name="ZuazoOiartzungo" />}}▼ # Hegoaldean, Tolosaldeko hegoaldean egiten den hizkerak [[Goierriko hizkera\|Goierriko azpieuskalkia]]rekin lotura egiten du. [[Tolosaldea\|Tolosaldeko]] hegoaldean dauden udalerriek [[Goierriko hizkera]]rekin loturagune egiten dute, hots, bi azpieuskalkien arteko hizkera egiten da han; [[euskalari]] batzuek Beterriko gipuzkeratzat sailkatzen dute,<ref>«Gaur egun, behinik behin, Abaltzisketak eta Ikaztegietak egiten dute Goierri eta Tolosaldearen arteko lotura [...]». Koldo Zuazo: ''Euskalkiak: herriaren lekukoak'', Elkar, 2003. 138. orrialdea, [http://www.otamotz.com/UZEuskara/uze/uze_sarrera.html Otamotz euskara elkartearen webgunean aipatua].</ref> eta beste batzuek Goierriko hizkeratzat<ref>Ikus [http://www.otamotz.com/UZEuskara/uze/argazkiak/gr_sarrera_e2.jpg Pedro Irizar euskalariak 1970ean eginiko Goierriko hizkeraren mapa] (Pedro de Yrizar: ''Morfología del verbo auxiliar vasco'', «Subdialecto meridional: variedad de Cegama» atala. Otamotz euskara elkartearen webgunetik hartua). Gorriz, Goierriko hizkeraren aldaera bakoitzaren izenaren ondoan, 1970ean zituen hiztunen kopurua ageri da.</ref><ref>Irene Hurtado euskalariak ere Pedro Irizarrek zehaztutako muga hori gaur egungotzat jotzen du: «Goierri eskualde zabala izanik, sartaldea eta sortaldea bereizi ditu filologo bizkaitarrak zenbait elementu aztertzeko. Aldaketa batzuk herriz herri ematen dira eta beste kasu batzuk Goierri osoan ematen dira eta baita Tolosaldean ere. Bi eskualde nagusi horien arteko hizkera-muga Alegia eta Legorreta artean kokatuko litzateke.» (Joxemi Saizar: [http://www.argia.com/argia-astekaria/1813/goierri-eta-tolosaldeko-hizkeren-azterketa-liburuan «Goierri eta Tolosaldeko hizkeren azterketa, liburuan»], ''Argia'', 2001-06-24)</ref> (horretarako arrazoien adibide bat: herri horietako euskaran, ''ogia'' hitzaren ahoskera Goierriko hizkerako ''ogie'' da zaharren artean, eta ez Beterriko hizkerako ''ogija'').▼ # Ipar-ekialdean, [[Oarsoalde]]ko eta [[Bidasoa Behere]]ko hizkerak [[iparraldeko goi nafarrera]]rekiko lotura egiten du; bai eta, neurri txikiagoan, [[lapurtera]]rekiko lotura ere. ▲[[Tolosaldea\|Tolosaldeko]] hegoaldean dauden udalerriek, esan bezala, [[Goierriko hizkera]]rekin loturagune egiten dute, hots, bi azpieuskalkien arteko hizkera egiten da han; [[euskalari]] batzuek Beterriko gipuzkeratzat sailkatzen dute,<ref>«Gaur egun, behinik behin, Abaltzisketak eta Ikaztegietak egiten dute Goierri eta Tolosaldearen arteko lotura [...]». Koldo Zuazo: ''Euskalkiak: herriaren lekukoak'', Elkar, 2003. 138. orrialdea, [http://www.otamotz.com/UZEuskara/uze/uze_sarrera.html Otamotz euskara elkartearen webgunean aipatua].</ref> eta beste batzuek Goierriko hizkeratzat<ref>Ikus [http://www.otamotz.com/UZEuskara/uze/argazkiak/gr_sarrera_e2.jpg Pedro Irizar euskalariak 1970ean eginiko Goierriko hizkeraren mapa] (Pedro de Yrizar: ''Morfología del verbo auxiliar vasco'', «Subdialecto meridional: variedad de Cegama» atala. Otamotz euskara elkartearen webgunetik hartua). Gorriz, Goierriko hizkeraren aldaera bakoitzaren izenaren ondoan, 1970ean zituen hiztunen kopurua ageri da.</ref><ref>Irene Hurtado euskalariak ere Pedro Irizarrek zehaztutako muga hori gaur egungotzat jotzen du: «Goierri eskualde zabala izanik, sartaldea eta sortaldea bereizi ditu filologo bizkaitarrak zenbait elementu aztertzeko. Aldaketa batzuk herriz herri ematen dira eta beste kasu batzuk Goierri osoan ematen dira eta baita Tolosaldean ere. Bi eskualde nagusi horien arteko hizkera-muga Alegia eta Legorreta artean kokatuko litzateke.» (Joxemi Saizar: [http://www.argia.com/argia-astekaria/1813/goierri-eta-tolosaldeko-hizkeren-azterketa-liburuan «Goierri eta Tolosaldeko hizkeren azterketa, liburuan»], ''Argia'', 2001-06-24)</ref> (horretarako arrazoien adibide bat: herri horietako euskaran, ''ogia'' hitzaren ahoskera Goierriko hizkerako ''ogie'' da zaharren artean, eta ez Beterriko hizkerako ''ogija''). ▲Beste lotura eremuan, [[Errenteria]]-[[Irun]] bitarte horretan, zenbat eta ekialderago, nabarmenagoak dira [[nafarrera]]ren ezaugarriak (eta, neurri txikiagoan, lapurterarenak ere); zenbat eta mendebalderago, berriz, areago nabari dira gipuzkerarenak. Eremu horretan, [[XVI. mende]] arte, [[lapurtera]]ren eragina izan zen nagusi; [[XVI. mendea\|XVI.]] eta [[XVII. mende]]etan, nafarrerak eragin zuen batez ere; [[XVIII. mendea]]n eta orduz geroztik, ordea, gipuzkeraren eragina izan da nagusi, eta Beterriko gipuzkeraren gero eta ezaugarri gehiago ditu.<ref name="ZuazoOiartzungo">Koldo Zuazo (1997): «Oiartzungo hizkeraren kokagunea», in ''Fontes linguae vasconum: Studia et documenta'', 76. zenbakia, 397-426. orrialdeak.</ref> ▲{{aipu\|Laburbilduz, Gipuzkoako gainontzeko hizkeretatik hurbilago azaltzen dira gaurregungo Errenteria-Irun bitartekoak. Gipuzkoarekin batzen dituzten ezaugarriak doaz aurreraka eta Nafarroarekin eta Lapurdirekin batzen zituztenak, aldiz, atzeraka. Gorago esan den bezala, bereizgarri giputz guztiak ere hedatuz doaz —edo dagoeneko hedatu dira— bertara.\|Koldo Zuazo<ref name="ZuazoOiartzungo" />}} === Beterriko azpieuskalkiko udalerrien zerrenda ===

Beterriko gipuzkera: berrikuspenen arteko aldeak