Arabako Lautadako kuadrilla: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
2. lerroa:
[[Fitxategi:Escudo de la Cuadrilla de Salvatierra.svg|thumb|80px|right|Kuadrillaren armarria]]
'''Aguraingo Kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako Kuadrillak|Kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da.
==Geografia==
13 ⟶ 12 lerroa:
Iparraldean, sartaldetik sortaldera [[Elgeako mendilerroa]], [[Urkilla mendilerroa|Urkilla]] eta [[Altzaniako mendilerroa|Altzania]] ditugu jarraian. Hego-ekialdean [[Entziako mendilerroa]] zabaltzen da bestela.
Ezaugarri hidrologikoei dagokienez [[Burunda ibaia|Burunda]] eta [[Altzania ibaia]]k ipar-ekialdean eta erdialdean [[Zadorra ibaia]], Arabako garrantzitsuena, aipatzekoak dira. [[Uribarri Ganboako urtegia]] ere, herrialde osoko ardatz hidrologikoa dena, eskualde honetan zabaltzen da.
== Udalerriak ==
[[Fitxategi:Dulantziko inguruaren ikuspegia.jpg|thumb|250px|[[Dulantzi]]ren ingurumariak.]]
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!Alkate
!Alderdi politikoa
!Biztanleak<br />(2009)
!% Populazio osoa
!Lurraldea km²
|-
|1
|align="left"|[[Agurain]]
|Iñaki Beraza Zufiaur
|Indep.
|4.801
|40,4
|37,8
|-
|2
|align="left"|[[Dulantzi]]
|Félix Bengoa Ibáñez de Garaio
|[[EAJ]]
|2.620
|22,1
|19,9
|-
|3
|align="left"|[[Asparrena]]
|Diego Xavier Gastañares Zabaleta
|[[Aralar (alderdi politikoa)|Aralar]]
|1.644
|13,9
|65,2
|-
|4
|align="left"|[[Barrundia]]
|José Félix Uriarte Uriarte
|EAJ
|875
|7,4
|97,5
|-
|5
|align="left"|[[Donemiliaga]]
|María del Carmen Liñares Filloy
|EAJ
|711
|5,9
|85,4
|-
|6
|align="left"|[[Burgu]]
|MªNatividad López de Munain Alzola
|EAJ
|541
|4,6
|32,1
|-
|7
|align="left"|[[Iruraitz-Gauna]]
|Fernando Pérez de Onraita Ortiz
|EAJ
|493
|4,2
|47,1
|-
|8
|align="left"|[[Zalduondo]]
|Eduardo Ribaguda Kañas
|EAJ
|185
|1,5
|12,0
|-
|-
|
|align="left"| '''Aguraingo Kuadrilla'''
|
|
|'''11.870'''
|'''100'''
|'''397,0'''
|}
==Kultura==
===Euskara===
[[XVIII. mende]]ko amaiera arte euskararen erabilpena zabala zen Aguraingo Kuadrilla honetan, [[1787]]ko testu honek aipatu bezala: ''"Hablan el idioma bascongado muchos pueblos de la Vicaría de Vitoria, todos los de Gamboa, los más de Salvatierra (...)"''. Bestela, Eugène Coquebert de Monbret-ek [[1807]]an egindako ikerketaren arabera euskararen eremuan sartuta zeuden Asparrena, Agurain, Iruraitz-Gauna eta Barrundia, eta dexente hegoalderago zabaltzen zen. [[Luis Luziano Bonaparte]]k azkenik [[XIX. mende]]ko bigarren erdialdean Barrundiaren barruan Marieta-Larrintzar eta Elgea herri euskalduntzat jotzen zituen, erdalduntze bidean Zuhatzola, Ozeta, Hermua eta Larrea, eta erdaldunduak gainontzekoak.
Euskalkiei dagokienez, [[Koldo Zuazo]]k "Arabarrak Euskararen Herrian" ([[1999]]) izenburuko liburuan azaldu bezala, Aguraingo Kuadrilla bitan egongo zen banatuta euskalkiaren arabera: [[Barrundia]] aldea erdialdeko eremuan barruan eta gainontzeko lurraldea sortaldekoan. Lehenengo eremuak, Barrundiak alegia, [[mendebaleko euskara]]ren lurraldea den eta beste aldean dagoen Debagoienarekin bat egingo zuen, Aramaioko euskalki motarekin bat beraz. Bonapartek bereizketa hauxe egiten zuen, Landa eta Uribarri Ganboa herriak Leintz ibarra eta Oñatirekin batera sailkatu zituenez.
Bestela, [[Donemiliaga]], [[Agurain]], [[Iruraitz-Gauna]] eta eskualdeko gainontzeko herriek tarteko hizkera baten lurraldea osatuko zuten, hiru euskalki lurralderen nahasketa: Alde batetik gizpuzkeraren (gaur egun [[erdialdeko euskara]]) osagarriak edukiko zituen, eta hau geografikoki erabat azalduta dago [[Zegama]] beste aldean gelditzen delarik. Beste alde batetik Sakanako hizkerak eragin nabarmena izango zuen, jakina, [[nafarrera]]rena alegia. Eta azkenik mendebaleko euskararen eragina lurralde honetara iritsiko zen.
Gaur egun euskal hiztunen portzentaia %15-20koa da, eta azken urtoetan Aguraingo [[ikastola]]n eta hezkuntza arloan ezagutza areagotzea lortu dute. Azkenik, [[Araba Euskaraz]] hiru aldiz antolatu dute eskualdean, birritan Agurainen ([[1985]] eta [[2010]]ean) eta [[Araia]] eta [[Zalduondo]]n behin ([[1998]]an).
=== Ondarea ===
[[Historiaurre]]ko ondarea azpimarragarria dago ingurune honetan, Agurainen kokatuta dauden [[Egilatzeko trikuharria|Egilatz]], [[Sorginetxeko trikuharria|Sorginetxe]] eta [[Larrasoilko trikuharria|Larrasoil]]go trikuharriak besteak beste.
36 ⟶ 117 lerroa:
Arlo zibilean armarridun etxe eta jauregiak, [[Erdi Aro]] eta [[Pizkunde]] garaikoak, eskualde honetako garrantzi historikoaren lekukoak dira.
==Ikus, gainera==
47 ⟶ 123 lerroa:
== Kanpo loturak ==
* {{eu}}{{es}} [http://www.cuadrillasalvatierra.org/euskera/home.html Aguraingo koadrilari buruzko webgunea]
* {{es}}[http://maps.google.es/maps?f=q&hl=es&q=Salvatierra&ie=UTF8&z=12&ll=42.875461,-2.408066&spn=0.171338,0.431213&t=k&om=1 "Google maps"en]
{{commons|Category:Eskualdea of Salvatierra-Agurain}}
| |||