22:07, 20 maiatza 2010ko berrikusketa aldatu TobeBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 11.318 edits t robota Erantsia: ksh:Jean Sibelius Aldatua: uk:Ян Сібеліус ← Aurreko ezberdintasuna		18:03, 18 ekaina 2010ko berrikusketa aldatu desegin Unai Fdz. de Betoño (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 17.714 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: ~~{{wikitu}}~~ [[Fitxategi:Sibélius 1889-90.gif\|thumb\|220px\|Jean Sibelius (1889-1890 inguru)]] '''Jean Sibelius''' (Hämeenlinna, [[Finlandia]], 1865eko abenduaren 8a - Järvenpää, 1957ko irailaren 20a) finlandiar musikagilea zen, [[Erromantizismo]] berantiarrekoa, eta eragin nabarmena izan zuen Finlandiaren nortasun nazionala finkatzen.▼ ▲'''Jean Sibelius''' (Hämeenlinna, [[Finlandia]], ~~1865eko~~[[1865]]eko [[abenduaren 8a8]]a - Järvenpää, ~~1957ko~~[[1957]]ko [[irailaren ~~20a~~20]]a) finlandiar musikagilea zen, [[Erromantizismo]] berantiarrekoa, eta eragin nabarmena izan zuen Finlandiaren nortasun nazionala finkatzen. Sibeliusen lanaren funtsa zazpi sinfoniatan biltzen da. Beethovenek bezala, Sibeliusek ere erabili zuen horietako bakoitza bere estiloa garatzeko. Beethovenek ez bezala, zeinak erabiltzen zituen sinfoniak aldarri publikoak egiteko eta gordetzen zituen bere sentimendurik gordeenak lan txikietarako, Sibeliusek sinfonietan kanporatu zituen bere sentimendu pertsonalak. Bere lanak sarri jo eta maiz grabatzen dira gaur egun ere.▼ ▲Sibeliusen lanaren funtsa zazpi ~~sinfoniatan~~[[sinfonia]]tan biltzen da. ~~Beethovenek~~[[Beethoven]]ek bezala, Sibeliusek ere erabili zuen horietako bakoitza bere estiloa garatzeko. Beethovenek ez bezala, zeinak erabiltzen zituen sinfoniak aldarri publikoak egiteko eta gordetzen zituen bere sentimendurik gordeenak lan txikietarako, Sibeliusek sinfonietan kanporatu zituen bere sentimendu pertsonalak. Bere lanak sarri jo eta maiz grabatzen dira gaur egun ere. Sinfoniak alde batera utzita, Sibeliusen konposiziorik ezagunenak dira Finlandia, Balts Tristea, biolin kontzertua, Karelia Suitea eta Tuonelako Zisnea (Lemminkäinen Suitearen lau mugimenduetako bat). Beste lan batzuen artean daude zenbait pieza Kalevalan oinarri hartuak, 100dik gora abesti ahots eta pianorako, musika 13 antzezlanetarako, Jungfrun i tornet opera (Dontzeila Dorrean), ganbera musika, piano musika, 21 argitalpen musika koralaz eta musika erritual masonikoa. Sibelius musikagile emankorra izan zen 1920ko hamarkadaren erdialdera arte. Hala ere, bukatu bezain laster bere Zazpigarren Sinfonia, Ekaitza (1926) eta Tapiola (1926), ez zuen maila handiko lanik egin bizi izan zen hogeita hamar urteetan. Saiatu zen, bai, musika sortzen, baita zortzigarren sinfonia bat ere, baina emaitzarik gabe. Bere bizitzaren azken aldian musika masonikoa idatzi zuen, eta berrargitaratu egin zituen hasierako zenbait lan. Halaber, arretaz jarraitu zuen musikaren garapena, nahiz eta beti ez zuen begi onez ikusi musika modernoa. 12. lerroa: Bere familiak erabaki zuen Jean gaztea finlandiar hizkuntzako eskola batera bidaltzea, eta halaxe ikasi zuen Hämeenlinnako eskolan 1876tik 1885era bitartean. Nazionalismo erromantikoa elementu erabakigarria izan zen Sibeliusen produkzio artistikoan eta bilakaera politikoan. 1885ean institutuan graduatu ondoren, Sibelius hasi zen Zuzenbidea ikasten Alexander Unibertsitatean, Finlandian bertan (gaur egun Helsinkiko Unibertsitatea). Dena dela, interes handiagoa zuenez musikan, laster utzi zituen Zuzenbide ikasketak. 1885etik 1889ra, Sibeliusek musika ikasi zuen ~~Helsinkiko~~[[Helsinki]]ko Musika Eskolan (gaur egun Sibelius Akademia). Bertan, [[Martin Wegelius]] izan zuen irakasle, besteak beste. Sibeliusek musika ikasten jarraitu zuen ~~Berlinen~~[[Berlin]]en lehenengo (1889tik 1890era) eta ~~Vienan~~[[Viena]]n gero (1890etik 1891ra). Jean Sibelius eta Aino Järnefelt (1871-1969) Maxmon ezkondu ziren 1892ko ekainaren 10ean. Etxe bat eraiki zuten Ainola izenarekin Tuusula lakuaren ondoan, eta hantxe bizi izan ziren hil arte. 64 urte bizi izan ziren ezkonduta, eta sei alaba izan zituzten: Eva, Ruth, Kirsti (oso gazte hil zen), Katarina, Margareta eta Heidi. 49. lerroa: * Lemminkäinen suitea, bereziki bere lau mugimenduetako bat, Tuonelako zisnea. Beste musikagile askok bezala, Sibeliusek ere bere egin zituen [[XIX. ~~mendeko~~mende]]ko konposizio arauak. Bere garaikide askok bezala, berak ere miretsi egin zuen Wagner, baina aldi baterako soilik, geroago beste musika eredu bat hautatu baitzuen. [[Ferruccio Busoni]] eta ~~Txaikovskiren~~[[Txaikovski]]ren eragina ere jaso zuen. Azken honena bereziki nabarmena izan zen Kullervo sinfonia koralean (1891) eta baita Biolin kontzertuan ere, zenbait urte geroago, 1903an. Sibelius saiatu zen erabat sinplifikatzen musikaren barne eraikuntza. [[Antonin ~~Dvoraki~~Dvorak]]i bezala, horrek eraman zuen melodiak bilatzera, nazioaren izaerarekin bat etorriko zirenak. [[Mahler-]]ek bezala, berak ere sarri erabili zituen folklore nazionala eta literatura bere konposizioak eraikitzeko. Bere Bigarren sinfoniaren bigarren mugimendua hartuta dago Don Juan liburuko pasarte batetik, non estatua bat agertzen baita ilargiaren argipean. Laugarren sinfonian, ostera, uztartzen ditu sinfonia baterako aurreikusitako lana (Mendia) poema batekin, zeina oinarritzen baita Belea lanean, [[Edgar Allan Poe]] idazlearena. Poema musikatuak ere idatzi zituen, oinarrituak Finlandiako poesian, En saga poemarekin hasi eta Tapiolarekin amaitu (1926), bere azken lan handia. Sibelius modan egon izan da, eta modatik joanda, bietan. Bera izan zen [[XX. ~~mendeko~~mende]]ko sinfonia egilerik ezagunena, eta behin eta berriro eskaini izan zaizkio ziklo osoak. Munduko orkestra zuzendaririk onenak interesatu dira eta jo izan dute haren musika. {{commonskat}} ~~{{musika zirriborroa}}~~ {{DEFAULTSORT:Sibelius, Jean}} [[Kategoria:Musikagileak\|S]]▼ [[Kategoria:~~Musika klasikoa\|S~~Musikagileak]] [[Kategoria:~~Finlandiarrak\|S~~Musika klasikoa]] [[Kategoria:~~1865eko jaiotzak\|S~~Finlandiarrak]] [[Kategoria:~~1957ko~~1865eko ~~heriotzak\|S~~jaiotzak]] ▲[[Kategoria:~~Musikagileak\|S~~1957ko heriotzak]] [[ar:جان سيبيليوس]]

Jean Sibelius: berrikuspenen arteko aldeak