|
[[Irudi:Prior Park Bath Palladian Bridge.jpg|thumb|right|300px|Prior Park, [[Bath]].]]
[[Irudi:Blenheim PalaceDE.jpg|thumb|right|300px|[[Blenheim jauregia]].]]
[[Irudi:Claude Lorrain Apollo Muses.jpg|thumb|right|300px|[[Claude Lorrain]]-en margolanak inspirazio-iturri izan ziren, lorategiingeles ingelesaklorategiak diseinatzeko.]]
'''LorategiIngeles ingelesalorategia''' da [[XVIII. mendea]]ren hasieran [[Ingalaterra|Ingalaterran]] sorturiko lorategi-estilo bat, geroago [[Europa]] osoan lorategi-estilo nagusi gisa hedatu zena, [[lorategifrantses frantsesa|lorategi frantsesari]]ari gaina hartuz.
==Ezaugarriak==
LorategiIngeles ingelesaklorategiak natura idealizatu bat eraikitzen du, maiz [[Claude Lorraine]] eta [[Nicolas Poussin]] pintoreen paisaietan inspiratua. Lorategi-estilo honetan aurkitu ohi diren elementuak dira [[laku]] bat, gorabehera leunak egiten dituzten malda apaleko belardi zabalak, tenplu klasikoen itxurako eraikuntzak, zubitxoak eta bestelako elementu arkitektonikoak, landa-paisaia idiliko bat eskaintzeko asmoz diseinatuak.
XVIII. mendera arte, Ingalaterra lorategi-estilo frantsesaren eraginpean egon zen. Estilo hori izugarri formala, egituratua, simetrikoa eta geometrikoa zen, eta natura domestikatu bat eskaintzea zuen helburu. Estilo horrekiko erreakzio modura, bestelako estetika bat nagusitu zen, lehentasuna ematen ziona naturaren berraurkikunde bati, bere alderdi basati eta poetikoari erreparatuta. Helburua jadanik ez zen natura kontrolatzea, baizik eta naturaz gozatzea.
LorategiIngeles ingelesarenlorategiaren antolaera irregularra, lorategi frantsesaren erregulartasunari, forma artifizialei eta simetriei hain kontrajarria, askatasunaren aldeko aldarrikapen gisa ere ulertzen da, [[Frantziako Iraultza|Frantziako Iraultzaren]] bidetik, [[monarkia absolutu|monarkia absolutuarengandiko]] askapen gisa.
Bestalde, [[Industria Iraultza|industrializazioari]] ekiten ari zitzaion garai hartan, lantegietako zurruntasunen aurkako erreakzio gisa ere hartu ohi da forma irregularrak nagusi dituen lorategi-estilo hau.
LorategiIngeles ingeleseanlorategian garrantzi handikoa da ''"pintoresko"'' kontzeptua. Izenak berak aditzera ematen duenez, kontzeptu hau lotuta dago pinturarekin; alegia, margolanekin. Izan ere, lorategiingeles ingelesaklorategiak zeharkatzen dituzten bidexka bihurgunetsu eta kiribilduak antolatu ohi dira halako moduan non ibiltariari aukera ematen baitiote elementu natural deigarri bat (eta, beraz, margolari bati bere koadroan irudikatzeko modukoa irudituko litzaiokeena) ondo ikusteko: zuhaitz arraro bat, edo kolore bereziko hostoak dituena, urmael bat, belaze bat, erreka bat, amildegi bat, eta abar. Bideak antolatuta daude ibiltariari elementu horien ikuspegirik gozagarriena eskaintzeko moduan. Eta ikuspegi hori lantzen da margolan bateko arau berberei jarraituz: bolumenak orekatzea bilatuz, koloreen eta landareen barietatea eta batetortzea...
LorategiIngeles ingelesalorategia horrelako ikuspegiak eskaintzen dituzten behatokien arabera antolatuta dagoenez, lorategi-estilo honen diseinatzaileek, lurzoruaren ezaugarriak "zuzendu", "egokitu" edo "txukundu" egin beharrean, ezaugarri horiei etekina ateratzen diete. Horrela, erliebe handiko puntuak behatoki bihurtzen dituzte, eta hondoraturiko tokiak, [[kobazulo]].
LorategiIngeles ingeleseanlorategian, helburua da ibiltaria askatasunez mugitzea alde batera eta bestera, "eguraste poetiko" batean; horregatik, ez dago lerro zuzeneko etorbiderik, ibiltariaren nondik-norakoa gidatzen duenik; aitzitik, bideak bihurgunetsuak dira, eta sorpresari eta toki ezberdinen deskubrimenduari ere garrantzia eta zeresana ematen zaio.
Lorategi-estilo honek ibiltariari toki itxi bat ez, baizik eta paisaia ireki bat eskaini nahi dio. Paisaia lantzen da. Natura imitatzen da.
[[Urtaro|Urtaroaren]] eta eguneko unearen arabera, lorategiingeles ingelesaklorategiak sentsazio eta ikuspegi ezberdinak eskaintzen ditu. Elementuen metamorfosiaren ondorioz, etengabe berritzen ari den tokia da lorategia.
==Bilakaera historikoa==
Parke horien osagaiak ziren zelai zabalak, basoak eta zenbait arkitektura-elementu, hala nola Hawksmoor-ek Castle Howard-en diseinaturiko mausoleo klasikoa. Konposizioaren erdian etxea kokatzen zen; horren atzean, lorategi formalak eta simetrikoak, [[lorategi frantsesa|lorategi frantsesaren]] estiloari jarraitzen ziotenak, beren tamaina eta itzeltasunarekin bisitaria hunkitzeko asmoz diseinatuak, [[Versaillesko jauregia|Versaillesko jauregiko]] lorategien ildotik.
Baina "lorategi ''ingeles" gisalorategi'' izenarekin ezagun egin zen estilo berriaren sortzaileak [[William Kent]] (1685?-1748) eta [[Charles Bridgeman]] (1690-1738) paisaia-diseinatzaileak izan ziren.
| 