Municheko Putscha: berrikuspenen arteko aldeak

'''Municheko Putscha''' edota '''Garagardotegiko Putscha''', [[Langileen Alderdi Nazionalsozialista]] Alemaniarreko kideek, hau da, Alderdi Naziko kideek, burutu zuten arrakastarik gabeko estatu-kolpe saioari deitzen zaio.1923ko azaroaren 8 eta 9aren bitartean gertatu zen eta honen ondorioz Adolf Hitler eta Rudolf Hess bezalako hainbat buruzagi auzitaratuak eta kartzelara kondenatuak izan ziren.

 

Alemaniako hegoaldeko hirietan ohitura zen ehunka pertsona biltzen ziren garagardotegietan mitin politikoak eta gobernuei zuzendutako kritikak egitea. Municheko garagardotegi handienetako bat Bürgerbräukellerrekoa zen eta bertan Alderdi Nazi sortu berriaren lehen taldeak biltzen ziren hogeiko hamarkadaren hasieran.

 

Benito Mussolinik 1922an gidaturiko Erromako Martxak Hitlerren xedearengan eragin handia izan zuen. Hitlerrek, Munich Weimarko1 Errepublikako gobernuari aurre egiteko egoitza bezala erabiltzeko asmotan ibili zen eta Bavieran Errepublika propio bat ezartzeko planak ere egin zituen Berlinen gainetik aurreratzeko.

 

1923ko azaroaren 8ko arratsaldean, Hitler SAetako1 kontingente batez lagunduta Bürgerbräukellerrera iritsi zen, Bavierako Gustav von Kahr gobernadoreak 3.000 pertsonen aurrean hitzaldi bat ematen zuen lekura. SAetako 600 gizon inguruk irteerak blokeatu zituzten. Hitler, Hermann Göring, Alfred Rosenberg eta Rudolf Hess alderdi-kideez inguraturik, aurreko atetik sartu zen 20:30etan, sabaira tiro egin eta aulki baten gainera salto egin zuen 'iraultza nazionala hasi da!' oihukatuz.

 

Hitlerrek Putzi Hanfstaengl bere lagunaren etxera egin zuen ihes eta bertan bere buruaz beste egiteaz hitz egin zion. Poliziak tiro egingo ziolako ustea zuen. Bi gau igaro zituen Hanfstaenglen teilatupean ezkutaturik eta hirugarren gauean polizia agertu zen eta bertan atxilotu zuten. Landsbergeko kartzelara bidali zuten eta bertan jakinarazi zitzaion goi-mailako traizioa leporatzen zitzaiola eta honen arabera epaituko zutela.

 

== Feldherrnhalleko martiriak ==

Feldherrnhallen poliziak hil zituen 14 militante naziak eta Defentsako Ministerio Bavariarraren aurrean hilik gertatu ziren Reichskriegerflagge liga paramilitar nazionalistako bi kideak martiritzat eta Mugimendu Nazionalsozialistako heroitzat hartu zituzten. 1933. urtearen ondoren, beraien gorpuzkiak Odeonplatzeko Heroien Panteoira bertara eraman zituzten eta bertan errespetua adieraziz, urtero, azaroaren 9an gurtu egiten zituzten. Und Ihr habt doch gesiegt! esaldia (Eta hala ere, arrakasta izan zenuten!) heroitasunaren mitologia nazian derrigorrezko ikurritza bihurtu zen.

 

 

Tiroketan lau polizia ere hil ziren:

 

 

== Ondorioak ==

Putscha gertatu eta hiru egunera, Hitler eta beste zenbait konspiratzaile atxilotuak izan ziren traizioaren kargupean. Beste askok, ordea, Austriara ihes egin zuten. Alderdi naziaren bulego nagusiak itxi zituzten eta Völkischer Beobachter (Herriaren Begiralea) haien egunkaria debekatu zuten. Hala ere, ez zen Hitler legearekin arazoak zituen lehen aldia. 1921eko irailean istilu bat sortu zuen SAetako kide batekin batera Bavariako Parlamentuan ospatzen zen bilera bat moztuz. Ekintza honen ondorioz, saldukerian aritzeagatik Festungshaftean (literalki, 'gotorlekuko konfinamendua') bost urte igarotzera kondenatu zuten.

 

Estatu-kolpearen porrotaren ondorio nagusia eragin zuen estrategia aldaketa izan zen, Hitlerrek memento hartan matxinada ez zela boterea konkistatzeko bidea ulertu baitzuen. Une hartatik aurrera, konstituzioaren arabera funtzionatuko zuen masa-alderdi baten eraketan jarri zuen bere arreta guztia, hein batean, bere gain zuten 'alderdi-kontrako' irudiaz eta mugimendu naziak jatorritik islatu zuen politika liberal klasikoaren kontrako irudiaz libratzeko. Pragmatismo hau gerrartean nagusitu ziren mugimendu faxista ororen ezaugarri izan zen, Mussolini berak ere, botereari heldu baina pixka bat lehentxeago, 1921ean hasierako fasci di combattimento-ak Alderdi Nazional Faxistan bihurtzean.