Partikula subatomiko: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Assar (eztabaida | ekarpenak)
t Partikula azpiatomiko izenburuaren ordez, Partikula subatomiko ezarri da: Zehazkin eta Elhuyarren horrela ikusi dut
Assar (eztabaida | ekarpenak)
tNo edit summary
1. lerroa:
[[Fitxategi:Atom.svg|thumb|250px|[[Helio]] atomo baten eskema, partikula azpiatomikoeksubatomikoek osatua: bi [[protoi]], bi [[neutroi]] eta bi [[elektroi]].]]
'''Partikula azpiatomikoasubatomikoa''' [[atomo]]a baino txikiagoa den partikula da, funtsezkoa edo elkartua izan daitekeena. [[Partikulen fisika]] eta [[fisika nuklearra]] berauetaz arduratzen da. Hauen artean daude, esaterako, [[elektroi]]ak, [[quark]]ak (funtsezko partikulen artean), [[protoi]]ak eta [[neutroi]]ak (partikula elkartuak azken bi hauek). Beste partikula batzuk sakabanaketa prozesuetan sorturiko [[fotoi]]ak, [[neutrino]]ak eta [[muoi]]ak dira, baina badaude ere beste hainbat partikula exotiko.
 
== Motak ==
68. lerroa:
Gaur egun arte behatutako partikula guztiak, bai eta beraien arteko elkartrukatzeak [[eremuen teoria kuantiko]]aren barruan dagoen [[eredu estandarra]] erabiliz deskribatu daitezke. Eredu honen barruan funtsezko 40 partikula ezberdin ditu, (24 fermioi, 12 bosoi bektore eta 4 bosoi eskalar), 60. hamarkadan zehar behatutako ehunka partikula edo beste edozein partikula elkartu berriak sortzeko elkartu daitezkeenak. Hala ere, partikula fisikari askoren ustez eredu estandarra naturaren azalpen bukatu gabea da, eta funtsezko beste teoria baten zain daude. Azken urteetan [[neutrino]]aren [[masa]]ren neurketak ere eredu estandarraren desbideratzeak egiaztatu ditu.
 
Zehazki, partikula terminoa kasu hauetan izen ezegokia da. Partikula azpiatomikoensubatomikoen fisika [[mekanika kuantiko]]ak gobernatzen du eta beraz, gorputz hauek [[uhin-partikula bitasuna]] erakusten dute, hau da, saiakuntza batzuetan partikula bezala jokatzen dute eta besteetan [[Zirrikitu bikoitzaren saiakuntza partikula kuantikoekin|uhin]] bezala (teknikoki Hilbert espazioan dauden egoera bektoreaz deskribatzen dira, [[eremuen teoria kuantiko]]ak azaltzen duen bezala). Fisikariek "funtsezko partikula" terminoa erabiltzen dutenean partikula hauek uhin bezala jokatu dezaketela jakinda egiten dute.
 
Partikulen fisika zientziaren filosofian eragin handia du; hainbat partikula zientzialari [[erredukzionismo]]ra atxikitzen dira, fisika eta filosofia nahasten hasten diren eremuan.
76. lerroa:
* [[Materia]]
 
[[Kategoria:PartikulakPartikula subatomikoak]]
 
[[ar:جسيم دون ذري]]