Historiari erreparatuz gero, ''Amezketako Batasuneko'' eta Villafrancako biztanleak [[Aralar]]ren ibiltzen ziren, eta bertakohango basoak eta larreak erabiltzen zituzten, ura hartzen zuten... betidanikantzina-antzinatik izan zen hala. Artzantzarako erabiltzen ziren gehienbat, eta egurra eta orduko bizilagunek zuhaitzakzura ere aprobetxatzen zituzten.
[[1199]]an, [[Gipuzkoa]] [[Gaztelako Koroa]]n sartu zen, eta, Enirio-Aralarko mendiak [[Gaztela]]ko errege-erreginen ondare izatera pasa ziren.
[[1400]]. urteko [[urriaren 26]]an, [[Henrike III.a GaztelakoGaztelakoa]]akk [[Joan Amezketa]]ri egineman zionzizkion lur hauen zesioahoriek, baina ''Villafranca''Villafrancak eta ''Amezketako Batasuna''kBatasunak ez zuten erabaki horihura ondo hartu. Azkenean, Joan Amezketari 1400 florin ordaindu eta geroordainduta, betirakobetiko ustiatzeko eskubidea eskuratu zuten. Aragoiko monetaz ordaindu zutenzioten eta, [[1412]]an, [[Joan II.a Gaztelakoak]] formalizatuta utzi zuen denaguztia, ''Amezketako BatasunaBatasunaren eta VillafrancakoVillafrancaren MankomunitateariMankomunitatea'' sorrera emanezsortuz. Geroago aldatuko zen bereharen izena, eta [[Enirio-Aralarko Mankomunitata]]Mankomunitatea izango zen.
