* '''maskara''': arnasteko hodi metaliko luzea izan ohi zuen belar usaintsuz betea "aire kutsatutik" babesteko. Maskara [[larru]]zkoa izan ohi zen, [[kristal]]ezko lenteekin.
'''Carlo Cipolla''' historialari italiarraren ustetan [[Pizkunde]] osoan miasmaren paradigma nagusitu zen garaiko medikuen artean. Teoria honen arabera gaixotasuna aire ez-osasuntsu eta kiratsduna arnasteagatik kutsatzen zen. Teoria honi [[Antzinaro]]ko partikulen kontzepzioa gehitu zioten. Kirats hauek miasma izeneko partikula negatibo batzuetatik jaiotzen ziren leku askotatik etorri zitezkeenak: padurak, putzuak, [[leize]]ak, etab.
Beraz gaixoak hildako [[animalia]] bat ikutzeagatik, [[ur]] gelditan murgiltzeagatik edo kiratsa bakarrik arnasteagatik ere [[atomo]] [[pozoi]]tsuek kutsa zezaketen garaiko medikuen ustez. Edonola ere, kontuan hartu beharrekoa da paradigma hau behaketan ere oinarritzen zela eta ez zegoela beti oker, adibidez [[uda]] partean kasuak biderkatu egiten ziren arratoiek [[elikagai]] gehiago aurkitzen zituztelako eta ez padurek kirats gehiago zeriotelako [[bero]]ren eraginez. <ref>[http://www.xtec.cat/~alamagra/Documentos/La%20Peste%20Negra.pdf Maria Garcia Bartual. La peste negra]</ref>
