Biosfera: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
No edit summary
1. lerroa:
{{lanean}}
'''Biosfera''' [[ekologia]]n, biosfera da lurreko izaki bizidun guztiak osatzen duen [[sistema]], inguratzen duen medio fisikoaren barne eta laguntzen dute hori egitera. [[Lurra]]ren esanahi honek "bilgarri bizia", da gehien erabili izan dena, baina biosfera ere erabiltzen da batzuetan bizitza garatzen den lekua adierazteko, biosfera da [[litosfera]]ren, [[hidrosfera]]ren eta [[Lurraren atmosfera|atmosfera]]ren multzoa.
 
8 ⟶ 7 lerroa:
==Historia==
 
Termino hau [[Eduard Suess]]ek geologoak txampondu zuen 1875ean, baina biosferaren kontzeptu ekologikoa 1920ko hamarkadan hasten du Vladimir I. Vernadsky-k eta 1935ean Arthur Tansley-k ekosistemaren terminoa garatu zuen. Biosfera garrantzi handiko kontzeptu bat da [[astronomia]]n, [[geologia]], [[geokimika]], [[klimatologia]], paleogeografia, biogeografia, eta eboluzioan[[eboluzioa]]n ,orokorrean, Lurraren bizia tratatzen duten zientzia guztietan. Ekosistema guztiak barneratzen ditu, erraldoiak edo txikiegiak izan arren.
 
==Bizitzaren banaketa==
18 ⟶ 17 lerroa:
[[Fitxategi:Oceans.png|left|thumb|230px|Munduko Ozeanoak]]
 
[[Ozeano]]etan [[bizi]]tza kontzentratzen da azaleko geruzan, argia sartzen den tokiatokian. [[Kate trofikoa]] hemen hasten da fotosintetizadoreekin, gehien bat zianobakteriak eta [[protista]]k direnak, normalean planktonikoak eta zelulabakarrak. Bizitzaren garapenarentzat faktore limitanteak, dira hemen mantenugai esentzial batzuk, burdina bezala: urria da eta [[produktibitate]] maximoak aurkitzen ditugu itsaso hotzetan eta eskualde tropikal batzuetan, kontinente ondoan daudenak, bertan korronteak nutrienteak azaleratzen ditu itsas hondotik. Toki horietatik kanpo, eskualde pelagikoak (itsas zabalean) latitude beroetatik basamortu biologikoak dira, bizitza dentsitate gutxirekin. Itsasekosistema aberatsenak eta komplexuenak dira tropikalak, eta oso sakontasun gutxitara garatzen dira, metro batzuetara bakarrik, bentiko bizitzan aberatsak dira, ertza ondoan ;adibide argienak [[arrezife]] koralinoak dira.
 
===Kontinentea===
47 ⟶ 46 lerroa:
 
Biosfera-erreserben helburua da naturarekin elkarrekin bizi izateko modeloa bihurtzea.
Biosfera erreserbak area geografiko batzuk dira, planetaren area desberdinetan daudenak, gizakiak aldatu ez dituenak. Eremu horietan biodibertsitate nazionaleko espezie errepresentatzaileak daude, endemikoak eta galzoriko mehatzuan daudenak barne.
Espainian 33 errserba daude, munduko hirugarren herria da, Estatu batuak eta Rusiaren ondoren. Garrantzitzuenetariko batzuk hurrengo hauen dira: Doñana (Andaluzia), Urdaibai (Euskadi), Menorcako irla de (Balearrak), Redeseko parke naturala (Asturias), Monfragüeko parke nazionala (Cáceres, Extremadura), Cabo de Gata-Nijareko parke naturala (Andaluzia).